Ashyq áńgime barysynda maqta sharýshylyǵy salasyndaǵy ózekti máseleler talqylanyp, oblys ákimdigi tarapynan tıisti usynystar engizildi. Halyqtyń ýájin jetkizgen Túrkistan oblysynyń ákimi zaýyt basshylaryna birqatar talap qoıdy.
– Sizdermen birge mańyzdy máseleni talqylap, ortaq mámilege kelý úshin arnaıy kezdesip otyrmyz. Sharýalarmen kezdesýimde olar maqta sharýashylyǵy salasyndaǵy birqatar máselelerdi ortaǵa saldy. Birden aıtaıyn, biz – halyqtyń jaǵyndamyz. Men halyqtyń ýájimen kelisemin. Sizderdi túsinemiz. Degenmen, halyqtyń jaǵdaıyn oılasańyzdar.
Sharýalar beınetpen ósirilgen aq altynnyń bıylǵy baǵasynyń tómendigimen kelispeı otyr. Kezdesýde maqta qabyldaý beketterindegi tarazydan aldaý, sekildi jaıttardy aıtty. Zerthanalar maqta sapasyn qasaqana túsiredi degen sózdi de estidik. Mundaı jaǵdaılarǵa jol berilmeý kerek.
Jalpy, keleshekke sizderdi tek maqtany tazalap, satpaı, qaıta óńdeýmen aınalysýdy qolǵa alýǵa shaqyrar edim. Tigin fabrıkalary ashylsa, kóp másele sheshiledi. Sharýalarǵa da tıimdi, ishki naryq artady. Jumys oryndary da ashylady. Osy isti qolǵa alsańyzdar, biz qoldaýǵa daıynbyz, – dedi oblys ákimi Darhan Satybaldy.
Oblys basshysy iri zaýyt ıelerine maqtany tazalaýmen qatar, qaıta óńdeýmen aınalysýdy usyndy. Taraptar ortaq máselelerdi ortaǵa salyp, nátıjesinde shıtti maqtanyń bir tonnasyna búginnen bastap sharýalarǵa 250 myń teńgeden aldyn ala tólem (avans) jasaıtyn boldy. Sońǵy baǵa bırjaǵa baılanysty bolady.
Shıtti maqtanyń ótkizý baǵasy álemdik naryqtaǵy maqta talshyǵynyń baǵasyna tikeleı táýeldi, Lıverpýl bırjasynyń Indeksine sáıkes belgilenedi. Óńirde 21 maqta óńdeý zaýytynyń 200-den astam maqta qabyldaý beketteri bar.
Búginde maqta óndirýshi kompanıalar tikeleı halyqaralyq maqta saýdagerlerimen (maqta satyp alatyn treıderler) jumys isteıdi.
Al, treıderler maqta talshyqtaryn satyp alý boıynsha aldyn ala kelisim shart jasap, qarjylandyrady. Sol sebepti, maqtany shıkizat kúıinde satyp alýǵa qajetti qarajattyń barlyǵy derlik jeke ınvestısıalar deýge bolady.
Jıynǵa kelgen maqta zaýyttarynyń basshylary dál qazirgi kezde suranystyń joqtyǵyn alǵa tartty. Baǵa – maqta sapasyna baılanysty ekenin málimdedi.
Jalpy bıyl oblysta 125 myń gektar astam alqapqa maqta egilgen. Bul jalpy egistiktiń 15%. Shıtti maqtanyń túsimdiligi gektarynan 26,2 sentnerden 330 myń tonnadan astam jınalady dep boljanýda.
Búgingi kúnde oblysta 16 myń tonna maqta jınaldy. Jıyn-terim jumystary júrgizilýde. Jalpy bul salada 25 myńnan astam agroqurylymdar eńbek etedi.
Ótken jyly shıtti maqtanyń tonnasy ortasha 320- 80 myń teńgeden qabyldanǵan. Túrkistandyń sharýalardyń maqstasy Reseı, Qytaı, Túrkıa, Latvıa, Moldova, Belarýs, Germanıa, Belgıa elderine 68 myń tonna maqta talshyǵy eksporttalǵan.
Al, qalǵan 19 myń tn maqta talshyǵy ishki naryqqa satyldy. Bul óz kezeginde maqta sharýashylyǵymen aınalysatyn agroqurylymdardyń áleýmettik ekonomıkalyq jaǵdaıynyń jaqsarýyna oń áserin tıgizdi.
Memleket tarapynan kúzgi jıyn terim jumystaryna 48 myń tonna janar-jaǵar maı (baǵasy naryqtan 15-20% tómen) jáne 522 túrli mıneraldy tyńaıtqyshtardyń qunyn 50% -yn sýbsıdıalaýǵa búdjetten 6 mlrd teńge sýbsıdıa qarjysy bólindi.
Sonymen qatar 653 túrli ósimdik zıankesteri men aýrýlaryna qarsy qoldanylatyn pestısıdter men bıopreparattardyń qunyn sýbsıdıalaýǵa 521,4 mln.teńge qarjy qaralsa, agroqurylymdardyń satyp alǵan tuqymynyń qunyn arzandatýǵa 600 mln. teńge qarjy bólindi.
