Sáláfızmdi tek aǵartýshylyq jolmen joıý múmkin emes. Men bul oıymdy talaı ret BAQ betterinde de, elimizdegi osy saladaǵy jaýapty mekeme basshylaryna da ashyq aıtqan bolatynmyn. Eger tek aǵartýshylyq jolmen joıý múmkin bolǵanda nebir aty áıgili ǵulamalarǵa toly Mysyrda sáláfızm degen múldem bolmas edi.
Sasyq sý aǵyp turǵan krannyń aýzyn jappastan, tek aınalasyna tolyp, tasyǵan sýdy ǵana súrtip alýmen másele sheshiledi me? Árıne joq! Endeshe, búgin bizdiń jasap júrgen tirlik osyǵan uqsaıdy. Ǵalamtor betteri sáláfızm men ekstermızm úgitine tolyp tur. Elektrondy ádebıetteri, aýdıo, vıdeo ýaǵyzdary órip júr. Tipti sáláfızmdi nasıhattaıtyn "kz" domenimen tirkelgen saıttar áli kúnge deıin kedergisiz jumys istep tur.
Ǵalamtor baqylaýda ekeni sózsiz. Áleýmettik jelidegi pikir ıelerin anyqtaý tehnologıa damyǵan myna zamanda qıyn emes. Olaı bolsa, sáláfızmdi, radıkalızmdi, ekstremızdi taratyp otyrǵandardy nege anyqtap, quryqtamaıdy? Nelikten olarǵa kóldeneń tosqaýyl qoıylmaıdy? Nelikten olarǵa qarjylaı demeý berip otyrǵan kásipkerler jónge keltirilmeıdi? Másele túsinikti! Óıtkeni sáláfızm bizdiń elde zańmen tyıym salynbaǵan aǵym. Tipti, bizde sáláfızmdi "qalypty", "radıkaldy" sáláfızm dep ekige bólip qarastyryp otyr. Qalyptylarymen radıkalyn jónge keltiremiz dep, "qalyptylaryna" erkindik berildi. Nátıjesinde "qalyptylarynyń" sany kúnnen kúnge artyp otyr. Jalpy sáláfızmdi bulaı ekige bólý qate. "Qalypty" degen sóz "bulardan esh qaýip-qater joq" degenge saıady. Al barlyq sáláfılik aǵymdarynyń qaı-qaısynyń bolmasyn sheıhtary, negizgi dinı kózqarastary, oqıtyn ádebıetteri birdeı. Barlyǵy Shákárimińdi shatasty, Abaıyńdy adasty deıdi. Máýlitińdi bıdǵat, dombyrańdy haram, Naýryzyńdy shırk deıdi. Tarıhyńa túkiredi, ádet-ǵurypyńa pysqarmaıdy. Al osyndaı ustanymdaǵy sáláfızm qalaı ǵana "qalypty" sanalyp, elimizde taırańdap júr? Búgingi radıkaldary keshe qalyptylardyń sabynda bolǵanyn umytpaýymyz kerek. Radıkaldaryn ýaǵyz arqyly "qalyptylardyń" qataryna ótkizemiz deıdi "qalypty" sáláfızmdi aqtap alatyn bazbireýler. Radıkaldyń "qalyptyǵa" aınalý múmkinshiligi bar bolsa, "qalyptynyń" da radıkalǵa aınalýy da sondaı yqtımal. Bulardyń negizgi kózqarastarynda anaý aıtarlyqtaı aıyrmashylyqtyń joqtyǵyn joǵaryda aıttyq. Aıyrmashylyq tek sáláfızm ıdeologıasyn jaıýdaǵy tásilderinde ǵana. Bireýi "revolúsıa" dese, ekinshisi "evolúsıa" deıdi. Qaısysy qaýipti? Qaısysy nátıjeli?! Jýas qasqyr bolmaıdy!
Búginde jaýapty mekemeler joǵary jaqqa jyl saıyn pálenshe júz adam sáláfızmnen bas tartty dep jalǵan esep berýde. Bul tıisti oryndardy "aǵartýshylyq arqyly sáláfızmdi tolyqtaı joıýǵa bolady" degen qate tujyrymǵa ıtermeleıtin áreket. "Meniń basshylyq kezimde tynysh bolsyn, erteń ne bolsa, o bolsyn" degen ózimshil kózboıaýshylyqtyń kórinisi.
Jalpy sáláfızmmen kúres eki baǵytta qatar júrgizilýi tıis. Birinshisi zańmen tyıym salý. Onyń tetikteri bar. Tek bas qatyrý kerek. Ekinshisi aǵartýshylyq. Qazir bul baǵytta jaqsy jumystar jasalyp jatyr. Biraq jetkiliksiz. Óıtkeni jospar joq. Qarjy tapshy. Sondyqtan eń áýeli qarjy kózi qarastyrylyp, sosyn ǵylymı ortalyq, arnaıy ıstıtýt qurylyp, sol jerge sheteldik jáne jergilikti bilikti mamandardy shoǵyrlandyrý lázim. Sáláfızm men tákfırızm ıdeologısyna, olardyń barlyq ýájderine qarsy jalpylama emes, ǵylymı turǵyda, josparly túrde, jeke-jeke dáıekti jaýap berý kerek. Kitap, broshúra, vıdeo, aýdıo materıaldar daıyndalýy qajet. Tipti memleket tarapynan arnaıy kórkem fılmder túsirilýi tıis. Elimizdegi medrese, ýnıversıtet shákirtterine arnaıy baǵdarlama túzilýi kerek. Taǵysyn taǵy...
Tájikstan, Ózbekstan sekildi biz de túbinde zańǵa júginemiz. Tek ol kezde kesh bolyp júrmese...
Qaırat Joldybaıuly
Derekkózi: islam.kz
