– Joldaý nege dástúrge saı jyl basynda emes, kúzde jasaldy?
Bul – eldegi áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵdaıdyń tym kúrdelengenin bildiredi, – deıdi ol.
Onyń aıtýynsha, halyqtyń suraǵy kóbeıip, bılikke degen narazylyq kúsheıgeni sondaı, ókimet joldaýdy 5-6 aıǵa sozýdyń óte qaýipti ekenin boljaǵan.
– Inflásıanyń artýy, teńgeniń qunsyzdanýy, jumyssyzdyqtyń artýy halyq pen úkimet arasyn barǵan saıyn alshaqtatyp barady.
Onyń ústine, halyq memlekettik mekemeler taratatyn makroekonomıkalyq kórsetkishter týraly aqparatqa senýden qalǵan. Sondyqtan, halyqty dál qazir sabasyna túsirý qajet boldy, – degen pikirde Muhtar Seńgirbaı.
Saıasattanýshy bıylǵy joldaýdyń formaty ózgeshe bolǵanyn ańdapty. Onyń pikirinshe prezıdenttiń keńesshileri qazirgi jaǵdaıda dástúr boıynsha parlament zalynda joldaý arnaýdyń tıimdiligi tómen ekenin túsingen.
– Onyń ornyna jaýapty vedomstvo basshylaryn otyrǵyzyp-turǵyzyp, tapsyrma berip, jol nusqap otyrý qarapaıym qoǵamnyń qabyldaýy turǵysynan da, psıhologıalyq, vızýaldyq turǵydan da tıimdi.
Bul Elbasynyń basty sheshim qabyldaýshy tulǵa ekenin, onyń barlyq jaǵdaıdy baqylap otyrǵanyn, bılik tizgininiń myǵym qolda ekenin dáleldeıdi.
Joldaýda rýhanıattan bastap makroekonomıkaǵa deıingi taktıkalyq, strategıalyq máseleler tolyq qamtyldy.
Prezıdent tek resmı mátinmen shektelip qalmaı, jan-jaqty mysal keltirip, sózin dáıektep otyrdy. Iaǵnı, joldaý degen jaı ǵana mátin emes, naqty is-áreket, tapsyrmalar men nusqaýlar ekenin uǵyndyrdy.
Jáne bul format prezıdentti halyqtyń óz adamy etip kórsetýge múmkindik berdi, – deıdi Muhtar Seńgirbaı.
Nazarbaev bıylǵy joldaýynda memleketti keri tartyp otyrǵan máselelerdi qaǵazǵa qaramaı aıtty. Seńgirbaıdyń pikirinshe prezıdenttiń bul áreketi de halyqqa unap qaldy.
– Memleket basshysy ekiniń biriniń aýzynda júrgen eń ózekti máseleler – jemqorlyq pen paraqorlyqty, qaǵazbastylyqty, medısına, bilim berý, quqyq salasyndaǵy kemshilikterdi jaýapty tulǵalarǵa nuqyp kórsetti. “Sýdıa bolý qansha turady?”, “Eden jýýshy bolyp turý úshin taksa berý kerek” degen sıaqty pikirler – el aýzyndaǵy sóz, tipti qarabaıyr stıl men jargonǵa deıin saqtalǵan.
Eki saǵat boıy búkil laýazymdy tulǵalardy “silkileý” arqyly halyqtyń ishindegi qyjyly shyǵyp, erteńge degen úmiti oıanyp qaldy.
Ásirese pedagogtar men medısına qyzmetkerleriniń máseleleri – ekiniń biriniń basyndaǵy problema.
Osylardyń ózi "bılik tranzıti" senarıiniń ne soǵan daıyndyqtyń bir bóligi sıaqty kórinedi. Bul ári qaraı saılaý nemese basqa bir saıası naýqan ne is-shara formasynda ári qaraı iske asatyn sıaqty, – deıdi ol.
Ókinishtisi...
Degenmen bul joldaý bizdegi bıliktiń bir adamnyń qolynda toptasqanyn taǵy bir márte dáleldedi. Muhtar Seńgirbaı sondaı pikirde.
– Bul joldaý Qazaqstanda avtorıtarlyq basqarý júıesiniń túbegeıli ornyqqanyn aıǵaqtap berdi.
Buryndary prezıdent parlament ǵımaratyna baryp, halyqtyń tikeleı saılaǵan ókilderi sanalatyn depýtattardyń aldynda sóz sóılese, bul joly bıliktiń barlyq tarmaqtarynyń ókilderi prezıdenttiń aldyna keldi.
N.Nazarbaev Joǵarǵy sot tóraǵasyna tapsyrma berip, mindetter júktedi. Senat tóraǵasy Q.Toqaevtan bastap parlament depýtattaryna deıin prezıdenttiń tapsyrmalaryn jazyp alyp jatty.
Bul bılik tarmaqtarynyń arasyndaǵy tejeý, teńgerý mehanızmderiniń de Konstıtýsıa boıynsha “memlekettik bıliktiń barlyq tarmaǵynyń kelisip jumys isteýin qamtamasyz etetin” prezıdentke táýeldi ekenin bildiredi.
Saıası partıalardyń, ıdeıalar men usynystardyń erkin básekesi bolmaǵandyqtan, qujattarǵa, sonyń ishinde prezıdenttiń joldaýyna da qatysty jan-jaqty saraptama men taldaý bolmaǵandyqtan, eldegi saıası ómir suryqsyzdanyp, halyq bılikten alshaqtap barady, – deıdi saıasattanýshy.
Onyń aıtýynsha, joldaý jaıynda habar taratqan telearnalar qur sózden qýyrdaq qýyrǵannan árige aspaǵan.
– Joldaý týraly habar bergen telearnalar da eski sovettik stılde “jappaı jınalyp, joldaýdy uıyp tyńdap otyrǵan eńbekkerler” týraly reportajdar berýde jarysyp jatty.
Sovettik stıldegi propagandanyń bul jolǵy ereksheligi – dástúrli aqparat quraldarynyń qataryna blogshylar da qosyldy.
Basty telearnalarda ár máseleni synı turǵyda tereń taldap, baǵa beretin naǵyz saraptamalyq habar joq. Munyń ózi ásirese aqparat júıesinde tyń kózqaras pen jańa reforma kerek ekenin bildiredi.
Ókinishke qaraı, Qazaqstanda klasıkalyq avtorıtarızmniń bir belgisi – "memleket basshysy ǵana synaı alady” degen qaǵıda ornyǵyp keledi.
Eger joldaýda aıtylǵan pikirlerdi prezıdenttiki emes, basqa bir kisiniń pikiri dep qarastyrsaq, ol adam naǵyz oppozısıoner bolyp shyǵar edi.
Bul júıeni eldegi mekemelerdiń kóbi kóshirip alǵan. Al munyń qaıda aparatynyn boljaý qıyn, – deıdi Muhtar Seńgirbaı.
