İlıas Jansúgirovtyń «Ótirik» atty biregeı jyr jınaǵy tabyldy

Dalanews 07 jel. 2023 02:58 958

Ómirin ult múddesine qyzmet etýge arnaǵan qalamgerdiń bul eńbegi - Qazaqstandaǵy jalǵyz basylym. El rýhanıatyna olja bolǵan jaǵymdy jańalyq Jetisý ýnıversıtetinde ótken «Jansúgirov oqýlary» respýblıkalyq ǵylymı-tájirıbelik konferensıasynda aıtyldy. Taldyqorǵandaǵy oblystyq ádebı murajaıdyń meńgerýshisi Nurgúl Jaýynbaeva qalamgerge qatysty habardy kópshilikke súıinshiledi.

Almaty qalasynyń turǵyny, kınorejısser Erbol Boranshaulynyń jeke kitaphanasynan İlıas Jansúgirovtiń 1927 jyly Máskeý baspasynan shyqqan «Ótirik» atty biregeı óleńder jınaǵy tabyldy. Kitap murajaı qoryna tapsyryldy. Ǵylymı qyzmetkerdiń sózine qaraǵanda, bul – Qazaqstandaǵy jalǵyz basylym. Tóte jazýmen terilgen týyndyny mýzeı qyzmetkerleri aldaǵy ýaqytta kırılısamen qaıta basyp shyǵarýdy josparlap otyr. 1927 jyly Máskeýde 4500 taralymmen shyqqan kitapta aqynnyń shymshyma óleńderi de toptastyrylǵan.

Sharaǵa elimizdiń túkpir-túkpirinen ilıastanýshy ǵalymdar men stýdentter qatysty. Jıyn taqyryby aqynnyń ómiri men shyǵarmashylyǵyn talqylaýǵa arnaldy. Sonyń ishinde pedagogıka ǵylymdarynyń kandıdaty, dosent Shara Qıahmetova baıandama jasap, fılolog mamandardy daıarlaý máselesi boıynsha buǵan deıingi zertteý jumystarynda anyqtalǵan birqatar qatelikterdi atap ótti.

– Batyr Qalmyrzaevtyń «Jansúgirov jáne «Qazaq» gazeti» atty maqalasynda osy basylymnyń 1914-1916 jyldar aralyǵyndaǵy sandarynda «Qaptaǵaı» búrkenshik atymen jaryq kórgen jazbalar qamtylǵan. Olardyń deninde qazaqtardyń soǵysqa aralasýyn atap kórsetken İlıas Jansúgirovtiń ımperıalısik soǵystaǵy adamdar jáne soǵys salyqtaryn tóleý tóńireginde oı qozǵaıdy. Alaıda, bul maqalalar Bilál Súleevtiki. Óıtkeni aqyn óziniń esteliginde 1921 jyly 22 naýryzda «Jas Alash» gazetinde jarıalanǵan tuńǵysh jazbasyn «Zamandastarǵa joldaý» dep ataıdy. Bul týraly «Jańa ádebıet» jýrnalynyń 1931 jylǵy 6-7 sanynda jarıalanǵan ómirbaıanynda da aıtylady. Jansúgirov jazýdy 1920 jyly bastaǵanyn jazǵan, - deıdi Sh.Qıahmetova.

Baıandamada tarıhı fotosýretterde beınelengen tulǵalardyń kim ekeni de saralandy. 1934 jyly Máskeýde túsirilgen fotosýrette Maksım Gorkıı men İlıas Jansúgirovpen birge beınelengen áıeldiń Lıdıa Seıfýllına dep atalatyny birneshe derekkózderde kórsetilgen. Alaıda, Sh.Qıahmetova sýrette Jansúgirovtiń áıeli Fatıma Ǵabıtova beınelengenine bultartpas dálel keltirdi. Usynylǵan dálelder men muraǵattyq fotosýretter bul sáıkestendirýge qatysty senimdi derekterdi usynady.

Plenarlyq otyrysqa ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-dyń profesory, f.ǵ.d. Saýle Erjanova, f.ǵ.d., «İlıastaný» ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵynyń meńgerýshisi profesor Muratbek Imangazınov, f.ǵ.k., QazUqyzPÝ profesorynyń m.a., Lázzat Ádilbekova qatysyp, İlıas shyǵarmalarynyń ǵylymı-teorıalyq máselelerin kóterdi.

Jıyn sońynda Sh.Qıahmetovanyń «İlıastaný» oqýlyǵynyń tusaýkeseri ótti.

 

Usynylǵan
Sońǵy jańalyqtar