QR Memlekettik keńesshisi Erlan Qarın eldegi birqatar mańyzdy máselege qatysty ustanymyn aıtty. Ol qoǵamda Eltańbany aýystyrý taqyrybyna qatysty qate túsinik qalyptasyp jatqanyn, sondaı-aq, óńirlerde rýshyldyqtyń kórinisteri baıqalatynyn jetkizdi. Sonymen qatar, ǵylym salasynda qandaı ózgerister baryn baıandady, - dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Erlan Qarın Qazaqstanda rýshyldyq máselesi áli kúnge bar ekenin aıtty. Onyń sózinshe, bul tipti ishinara partıalar arasynan da kórinedi.
"Ókinishke oraı, rýǵa bólinýshilik tek mádenı faktor emes, sonymen qatar, qoǵamdyqqa da (faktorǵa - esk.) aınalǵany ras. Keıbir óńirlerde ol qatty baıqalady. Biz ony aıtqymyz kelmeıdi. Qazaqy ortaǵa shyǵyp aıtsań, kóp adam jaqtyrmaıdy. Biraq ony aıtýymyz kerek. Bir kezderi basylǵan sıaqty bolyp kórinip edi. Biraq, ókinishke oraı, bul áleýmettik qubylys áli de bar. Keıbir kezde qatty kórinis taýyp, baıqalyp júr.
...Bizge aralas saılaý júıesi engizildi. Parlament pen Máslıhattyń birshama depýtaty partıalyq tizimnen basqa, sonymen qatar, bir mandatty okrýgterden saılanatyn boldy. "Depýtattardy halyq tikeleı ózi saılasa eken" dep sarapshylardyń aıtyp júrgeni. Biraq saıası praktıkada, ókinishke oraı, barlyq jerde dep aıtpaımyn, birqatar óńirde saıası partıalardyń arasynda básekelestikke emes, rýlardyń arasyndaǵy básekelestikke ulasyp ketti. Sondyqtan bul problema bar", - dedi Qarın "Jibek Joly" TV-ǵa suhbatynda.
Prezıdent keıingi málimdemeleriniń birinde atasyna eskertkish qoıýdy, kóshege atyn berýdi ótinetinder kóbeıgenin ashyq synady. Al Memlekettik keńesshiniń sózinshe, bir aýyldarda 50 kóshege jeke tulǵalardyń esimi berilgen.
"Qazir onomastıka salasyn rettep jatyrmyz. Keıbir onomastıkalyq komısıalardyń fýnksıalaryn ortalyqqa berip jatyrmyz. Sebebi jergilikti jerdegi kóshe, eldi meken ataýlaryn bergen kezde árqaısy óz atalarynyń qurmetine talpynady. Kóshelerdiń ataýlaryn bergen kezde kileń sondaı áreketter. ...Aıtalyq, bir aýylda 50 kósheniń atyn aýystyratyn bolyp jatsa, barlyǵy da jeke tulǵanyń atynda. Tek bizde ǵana sondaı ádet. ...Ekinshiden, eskertkish salý. Ol da bir problema. Barlyǵy ózderiniń atalarynyń qurmetterine eskertkish ornatýǵa tyrysady. Sol ǵoı, bizdiń eskertkishter eline aınalyp bara jatqanymyz", - dedi memlekettik keńesshi.
Atyraýda ótken Ulttyq quryltaıdan keıin Eltańba tóńireginde qyzý pikirtalas bastalyp ketti. Kópshilik qazir Eltańbany aýystyrý birinshi kezektegi jumys emes ekenin aıtty. Bul tusta memleket keńesshi Prezıdenttiń bul sózin keıbireýler durys túsinbegenin jetkizdi.
"Eń aldymen bul jerde durystap aıtyp ótý kerek. Bul Prezıdenttiń usynysy emes. Prezıdent óz sózinde bylaı dep aıtty: "Eltańbany aýystyrýǵa qatysty ártúrli pikirler aıtylyp júr. Eger de qajet dep eseptelse, komısıa qurylýy kerek, talqylaýy kerek. Eger de, shynymen de, qajettilik bolsa, onda baıqaý jarıalaý kerek". Iaǵnı eger de qoǵam tarapynan bul jóninde pikir qalyptasatyn bolsa, muny ashyq talqylaý qajettigi jóninde aıtyldy. Iaǵnı Prezıdent Eltańbany mindetti túrde aýystyrý kerek degen pikir aıtqan joq. Kóbi málimdemelerdi durys qaramaıdy, oqymaıdy, durys tyńdamaıdy.
...Ony oǵan deıin qoǵam belsendileri, uıymdar kótergen bolatyn, zertteýler jasalǵan bolatyn. ...Eshkim de barlyq máseleni ysyryp qoıyp, tek osy Eltańbany aýystyrýmen aınalysyp jatqan joq. Atyraýda quryltaı ótkennen beri birshama ýaqyt ótti. Eshqandaı arnaıy sheshim, qujat qabyldanǵan joq. Bılik tarapynan arnaıy jasalyp otyrǵan jumys emes. Bul qoǵamdaǵy pikirtalastardyń bir kórinisi ǵana", - dedi ol.
Qazir óńirlerde bolyp jatqan tótenshe jaǵdaı - sý tasqyny jurtty eseńgiretip tastady. Erlan Qarın munyń túbirinde úlken másele turǵanyn aıtty. Árıne, alǵashqysy - jyldar boıy sheshýin tappaǵan máseleler. Ekinshisi - ǵylymı kózqaras jetispeýi.
"Tabıǵı apattar ondaǵan jyl boıy qordalanǵan máselelerdiń betin ashyp jatyr. Prezıdent birneshe sózinde tabıǵı apattardy boljaýǵa bolar edi dep aıtqan edi. Boljaý úshin ǵylymı jumysty bir júıege keltirý kerek edi. Kezinde ǵylymı ınstıtýttar memlekettiń nazarynan tys qalyp qaldy, olarǵa tıisti qarjy bólinbedi. Keıbir ınstıtýttar jabylyp qaldy.
90-shy jyldary, 2000-shy jyldardyń basynda qalyptasqan jaǵdaı sebebinen ǵylym júıesinen 40 myń ǵalym ketip qalǵan. Saýdaǵa ketti, basqa kásippen aınalysyp ketti. 40 myń ǵalymnan aırylyp qaldyq. Kez kelgen ǵylym turaqty, júıeli, uzaq jyldar boıy júrgizilgen jumysqa negizdeledi. Sondyqtan úlken bazadan aırylyp qaldyq. Sonyń ishinde sý salasy bolsyn, basqa da salalar bolsyn.
Qazir memleket osy máselemen shuǵyldanyp, qaıtadan osy júıeni qalyptastyrdy. Ǵylym akademıasy quryldy, Prezıdent janynan ǵylymdy damytý boıynsha arnaıy ulttyq keńes quryldy. İshinde aǵa býyn ókilderi de, jas býyn ǵalymdar da bar. Sońǵy 2 jyldyń ishinde ǵalymdardyń sany 1,5 esege ósti, aılyqtary da ósip jatyr", - dedi Qarın.
