Qazaqstanda psıhıkalyq syrqattarǵa baılanysty múgedektigi bar adamdardyń sany jyl saıyn artyp keledi. Bıylǵy málimetke júginsek, el aýmaǵynda osyndaı dıagnozy bar shamamen júz qyryq myń adam tirkelgen. Bul – elimizdegi barlyq múgedek jandardyń besten bir bóligi. Solardyń ishinde ár besinshisi – bala. Memleket mundaı azamattarǵa járdemaqy, medısınalyq kómek, bilim alý jáne jumyspen qamtý baǵytynda ártúrli áleýmettik qoldaý kórsetedi.
Múgedektik boıynsha tólenetin memlekettik járdemaqy mólsheri múgedektik tobyna qaraı bólinedi. Bıyl járdemaqy kólemi kúnkóris deńgeıiniń ósýine baılanysty ındeksasıalandy. Atalǵan tólemder eńbek ótiline, jumysbastylyǵyna qaramaı beriledi. Sonymen birge, eńbekke jaramsyz bolyp tanylǵan azamattar, eger olar áleýmettik saqtandyrý qoryna jarna aýdaryp otyrǵan bolsa, qosymsha tólem alýǵa quqyly. Bul qarajat naýqasqa naqty qansha ýaqyt boıy eńbekke jaramsyz degen medısınalyq qorytyndy berilgenine baılanysty tólenedi.
Jańa ózgeristerdiń biri – aýyr psıhıkalyq syrqatpen aýyratyn azamattarǵa kútim jasaıtyn tulǵalarǵa da aı saıyn járdemaqy tólenedi. Bul – olardyń jumys isteý múmkindigi shekteýli ekenin eskergen mańyzdy sheshim.
Bilim berý salasynda da birqatar múmkindikter qarastyrylǵan. Múmkindigi shekteýli balalarǵa arnaıy mektepke deıingi jáne mekteptik mekemeler jumys isteıdi. Eger balanyń densaýlyǵy mektepke barýyna múmkindik bermese, úıde oqytý uıymdastyrylady. Orta jáne joǵary bilim berý oryndary múmkindigi shekteýli talapkerlerge arnap arnaıy kvota usynady. Eger oqýǵa túsý baly birdeı bolsa, birinshi jáne ekinshi toptaǵy múgedek talapkerlerge basymdyq beriledi.
Jumysqa ornalasý máselesi de memleket nazarynan tys qalǵan joq. Jumys berýshilerge osyndaı azamattarǵa arnalǵan jumys oryndaryn beıimdeýge járdemaqy qarastyrylǵan. Sonymen qatar, eńbek naryǵynda olarǵa jeńildetilgen sharttarmen jumysqa ornalasýǵa múmkindik beriledi. Jumys ýaqyty qysqartylyp, túngi jáne artyq saǵattyq jumysqa tartýǵa tyıym salynǵan. Jyl saıyn qosymsha aqyly demalys beriledi. Jeke isin bastaımyn degen jandarǵa memleket qaıtarymsyz grant beredi, kásiptik oqytý baǵdarlamalaryna qatysý múmkindigi bar.
Budan bólek, memleket tarapynan birqatar jeńildikter qarastyrylǵan. Psıhıkalyq múgedektigi bar azamattar sanatorlyq emdeý mekemelerine tegin joldama ala alady. Olar memlekettik jaldamaly turǵyn úıge kezeksiz ornalasý quqyǵyna ıe. Sonymen qatar, belgili bir tabys kólemine deıin salyqtan bosatylady. Temirjol bıletteri men qoǵamdyq kólikpen júrýge de jeńildikter qarastyrylǵan. Mundaı azamattar memlekettik baj salyǵynan bosatylady, al mindetti medısınalyq saqtandyrý jarnalaryn tóleýden tolyqtaı bosatylady.
Múgedektik rásimdeý prosesi birneshe kezeńnen turady: aldymen ýchaskelik dárigerge qaralyp, tıisti tekserýlerden ótedi. Keıin qorytyndy VKK arqyly jasalyp, medıko-áleýmettik saraptama komısıasyna jiberiledi. Eger azamattyń múgedektigi psıhıkalyq syrqatqa baılanysty bolsa, sheshim arnaıy mamandandyrylǵan komısıada qabyldanady. Járdemaqy taǵaıyndaý ótinishi «Azamattarǵa arnalǵan úkimet» korporasıasy arqyly beriledi. Qujattar tolyq bolsa, jeti jumys kún ishinde jaýap beriledi.
2025 jyly júzege asqan bul ózgerister – eldegi múmkindigi shekteýli jandardyń ómir súrý sapasyn jaqsartýǵa baǵyttalǵan naqty qadamdar. Áleýmettik qoldaýdyń keńeıýi – bul azamattarǵa tek qarjylaı kómek qana emes, qoǵamda óz ornyn taýyp, laıyqty ómir súrýine jasalǵan múmkindik.
