90-shy jyldardyń tusynda Keńes Odaǵy ydyrap, óz aldymyzǵa jeke otaý qurǵan kezde, eldegi áleýmettik-ekonomıkalyq ahýal kúrt nasharlap ketken. Bul óz kezeginde demografıalyq jaǵdaıǵa da áser etip, halyq sanynyń azaıýyna alyp kelgen.
Sarapshynyń pikirinshe sońǵy jyldardyń bederinde halyqtyń tabıǵı ósiminde oń dınamıka baıqalady.
«2025-shi jylǵa deıin Qazaqstan halqynyń sany taǵy 1 mıllıonǵa adamǵa ulǵaıady», – deıdi Álıa Orazǵalıeva.
Onyń atap ótkenindeı, táýelsizdiktiń alǵashqy jyldary elimizdiń ekonomıkasy úshin ońaı bolmaǵan. Tarıhı otanyna qonys aýdarýshylardyń sany kúrt artyp, týý kórsetkishine qaraǵanda ólim-jitim kóbeıgen. Áleýmettik jaǵdaıǵa baılanysty azattyqtyń alǵashqy úsh jylynda ǵana 1,3 mıllıonnan astam adam elden ketken.
Eń joǵary kóshi-qon kezeńi 1994 jyly tirkelgen – sol kezde Qazaqstannan jarty mıllıonnan astam adam kóship ketken.
«1990 jyldan 2002 jylǵa deıingi aralyqta halyq sany 1,8 mıllıonǵa, ıaǵnı 16,6-dan 14,8 mıllıon adamǵa deıin azaıdy. 2002 jyl Qazaqstan úshin «demografıalyq krızıstiń» shyrqaý shyńy boldy.
Bılik krızısten shyǵýdyń amaldaryn izdesterdi. Birqatar mańyzdy reformalar qolǵa alyndy.
Eks-prezıdent Nazarbaev ekonomıkany damytýda demografıanyń mańyzdylyǵyn túsine otyryp, 90-shy jyldardyń sońyna qaraı jańa demografıalyq saıasattyń mańyzdy baǵytyn aıqyndady.
- Birinshiden, bala týýdy yntalandyrýdyń áleýmettik-ekonomıkalyq tetikteri engizildi;
- Ekinshiden, qazaq kóshiniń qabyrǵasy qalanyp, qandastardy elge shaqyrý júıesi iske qosyldy;
- Úshinshiden, turǵyndardyń ómir súrý uzaqtyǵyn arttyrý jáne ómir sapasyn jaqsartý boıynsha eleýli jumys júrgizildi», – deıdi sarapshy.
...
Demografıalyq daǵdarysty eńserýdiń alǵashqy nátıjeleri 2003 jylǵa qaraı sezile bastaǵan.
Osy kezeńnen bastap bala týýdyń turaqty ósýi baıqalǵan.
Qabyldanǵan strategıalyq sharalardyń arqasynda 2011 jylǵa qaraı Qazaqstan halqynyń sany 1990 jyldyń deńgeıine, ıaǵnı 16,6 mln adamǵa jetken.
Sóı degen Álıa Orazǵalıeva demografıalyq ahýaldyń jaqsarýyna tarıhı otanyna oralǵan qandastardyń úlken úles qosqanyn aıtady.
«Táýelsizdik jyldary 1,79 mıllıon etnıkalyq qazaq atamekenine qonys aýdardy. Qazaqstandaǵy halyq sanynyń turaqty ósýi qazaqstandyq demografıalyq modeldiń tabystylyǵyn kórsetedi.
90-shy jyldardyń basynda osyndaı demografıalyq daǵdarysqa tap bolǵan kórshi elderge qarasańyz, buǵan kóz jetkize alasyz.
Aıtalyq, Reseıde barlyq qoldaý sharalaryna, sonyń ishinde "Ana kapıtalyna" qaramastan, týý kórsetkishi tómen. Sońǵy 30 jylda Reseıde halyq sanynyń ósý prosesi turalap, 2 mıllıon adamǵa azaıyp ketti» deıdi sarapshy.
Onyń atap ótkenindeı demografıalyq saıasatty saýatty júrgizý turaqty áleýmettik-ekonomıkalyq damýdyń negizi.
«Halyq ósiminiń aǵymdaǵy qarqyny saqtalǵan jaǵdaıda 2025 jylǵa qaraı Qazaqstanda halyq sany kem degende 1 mıllıon adamǵa artady. Osylaısha, aldaǵy jyldary depopýlásıa problemasy bizdiń elge qaýip tóndirmeıdi. Degenmen, demografıalyq ósýdiń aǵymdaǵy kórsetkishterin saqtaý jáne kóbeıtý eldiń adamı kapıtalyn ulǵaıtýdyń tıisti saıasatymen nyǵaıtylýy tıis», – deıdi Álıa Orazǵalıeva.
