Túrkistan oblysynyń ákimi Darhan Satybaldy Maqtaaral aýdanyndaǵy maqta alqaptary men maqta zaýyttarynda boldy. Maqta ósirýshilermen kezdesip, osy saladaǵy máselelerdi talqylady. Sharýalar talap-tilekterin ortaǵa salyp, memlekettik sýbsıdıa men jeńildetilgen nesıe berý, maqta ósirip, ony tereń óńdeýge memleket tarapynan qoldaý kórsetý, aýyl sharýashylyǵyn salasyn damytýǵa naqty qadamdar jasaý máselelerin ortaǵa saldy.
Túrkistan óńirinde 70 myńǵa jýyq fermer jumys isteıdi. 2022 jyly 362 myń tonna maqta jınaldy, bıyl 300 myń tonnaǵa jýyq maqta jınalady dep kútilýde.
Óńirde jappaı egin jınaý naýqany bastaldy. Bul sala sońǵy jyldary jaǵymsyz syrtqy faktorlardyń qysymyna ushyraýda. Eksportqa maqta jetkizýdiń burynǵy logıstıkalyq tizbegi buzyldy, maqta sapasynyń tómendiginen sheteldik treıderler tarapynan qazaqstandyq shıkizatqa suranys azaıǵan. Bırjadaǵy shıkizattyń baǵasy tómen.
Kezdesýde óńirde toqyma jáne tigin ónerkásibi durys damymaǵandyqtan maqta talshyǵynyń baǵasy halyqaralyq Lıverpýl maqta bırja ındeksine tikeleı táýeldi ekendigi, maqta klasterin damytý úshin Jetisaı, Maqtaaral, Shardara aýdandarynda toqyma tigin fabrıkalaryn ashý kerektigi aıtyldy.
Osyǵan oraı oblys ákimi Darhan Satybaldynyń tapsyrmasymen maqta-toqyma klasterin salý jobasy ázirlendi. Ol tolyq iske asyrylǵan jaǵdaıda óńirde 75 zaýyt, kásiporyn jáne fabrıka salý esebinen 9 maqta toqyma klasteri qurylady. Nátıjesinde 40 myńnan astam jańa jumys orny ashylyp, búdjetke jyl saıynǵy túsimderdiń kólemi 26,2 mlrd teńgeden aspaq. Jobany tolyq iske asyrý úshin ınvestısıalyq sýbsıdıalar qajet. Osy oraıda Ózbekstanmen ekijaqty yntymaqtastyqty damytý sheńberinde «Global Textile» kompanıasymen toqyma klasterin qurý jónindegi birlesken joba iske asyrylýda. Kompanıa oblysta toqyma buıymdaryn óndirýdi jolǵa qoıýǵa nıetti.
Maqta salasyn toqyma jáne tigin ónerkásibimen tolyqqandy damytý úshin jergilikti tuqym sharýashylyǵyn damytýǵa kúsh salynǵan. Jergilikti tuqym sharýashylyqtary maqta ósirýshilerdiń qajettilikteriniń tek 55 paıyzyn qamtamasyz etedi. Taýar óndirýshilerdi jergilikti óndiristiń tuqymymen tolyq qamtamasyz etý úshin oblys aýmaǵynda ornalasqan agrarlyq salanyń ǵylymı mekemelerin ákimdiktiń basqarýyna berý usynylady.
Maqta sharýashylyǵy salasynyń problemalyq máseleleri barlyq múddeli taraptardyń qatysýymen túrli dıalog alańdarynda birneshe ret talqylandy. Negizgi sýbsıdıalardan basqa (mıneraldy tyńaıtqyshtar, gerbısıdter, tuqymdar, jeńildetilgen nesıelik resýrstar jáne t.b.) salany qoldaý úshin sharalar qabyldanýda. Túrkıanyń maqta tuqymyn óndirýshi iri kompanıalarymen júrgizilgen kelissózder nátıjesinde 1 myń tonna elıtalyq tuqym jetkizý týraly ýaǵdalastyqqa qol jetkizildi. «Namangan – 77» tuqymdyq shıti synama retinde egildi. Alaıda fermerler jańa tuqymyn aýystyrýǵa asyqpaı otyr.
Sharýalarmen kezdesýge kelgen Global Textile kompanıasynyń ókili zerthana nátıejesimen bólisti. «Namangan» maqtasy eýropalyq synamalardan ótken jáne barlyq talaptarǵa saı. Sapa artpaı, suranys óspeıdi. Sondyqtan bolashaqta memleket qyzmeti belgilengen standarttarǵa sáıkes keletin fermerlik sharýashylyqtarǵa ǵana qoldaý kórsetedi.
– Maqta ósiretin jalǵyz óńir bolǵandyqtan Túrkistan oblysynda maqta klasterin damytýǵa kúsh salynyp otyr. Biz úshin bul baǵytty barynsha damytý, halyqaralyq naryqqa shyǵý mańyzdy. Jeńil ónerkásipti damytý arqyly jańa jumys oryndarynyń kóptep ashylýyna múmkindik berý úlken mańyzǵa ıe, – dedi Darhan Satybaldy.
İssapar barysynda oblys ákimi maqta óńdeý zaýyttarynda boldy. Maqtaaral aýyldyq okrýginde ornalasqan «Cotton maqta» zaýyty jylyna 60 myń tonna maqta óńdep shyǵarady. Joba quny – 3 mlrd. teńge. Bıyl iske qosylǵan kásiporyn 20 adamdy jumyspen qamtyp otyr.
Odan keıin Darhan Satybaldy maqta óńdeý isimen aınalysatyn kásiporyndarda bolyp, jumys barymen tanysty. Maqta talshyǵyn qaıta óńdeýmen aınalysatyn «Myrzakent»MÓZ» JSHS jylyna 65 myń tonna maqta óńdep shyǵarady. Munda 450 adam jumys isteıdi. 17 gektar jerde ornalasqan zaýyt 2014 jyly iske qosylǵan.
İssapar barysynda oblys ákimine «Madına» kásipornynyń jumysy tanystyryldy. Onda kıiz úı, ulttyq kıimder jáne qolóner buıymdary shyǵarylady. Jylyna 25 kıiz úı tigetin óndiris orny 10 adamdy jumyspen qamtyp otyr. Ónimderin Qazaqstannyń barlyq óńirlerine jiberedi.
Óńir basshysy Dostyq aýyldyq okrýginde ornalasqan «Svetlana» sharýa qojalyǵynda da boldy. Qojalyq 60,5 gektar jerge maqtanyń 4 sortyn, 3 gektarǵa baqsha ónimderi jáne 7 gektar jerge jońyshqa eken. Qajetti tehnıkalarmen qamtamasyz etilgen.
