Dári-dármekter qazirgi zamanǵy ómirdiń ajyramas bóligine aınaldy. Olar tótenshe jaǵdaılarda ómir saqtaıdy, sozylmaly aýrýlardy baqylaýda ustaýǵa kómektesedi, adamdarǵa aýyrsynýsyz ómir súrý múmkindigin beredi. Alaıda paıdasymen qatar, árbir pasıent ózine qoıatyn basty suraq ózgermeıdi: bul em qanshalyqty qaýipsiz jáne oǵan senýge bola ma?
Qazaqstannyń densaýlyq saqtaý júıesinde osy máselege farmakologıalyq qadaǵalaý jaýap beredi. Bul baǵyt kóp jaǵdaıda qoǵamdyq nazardan tys qalyp jatady, alaıda dárilik terapıanyń naqty qaýipsizdigi dál osy júıege súıenedi. Preparattar naryqqa shyqqannan keıin olardyń qoldanylýy qalaı baqylanady, barlyq standarttar saqtalǵan jaǵdaıda da nege jaǵymsyz reaksıalar týyndaýy múmkin jáne osy júıede pasıenttiń ózi qandaı ról atqarady - bul týraly materıalda keńirek baıandalady, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Farmakoterapıa qaýipsizdigi: másele dáriniń sapasynda ǵana emes
Dárilik zattardy saraptaý ulttyq ortalyǵy Farmakologıalyq qadaǵalaý departamentiniń sarapshysy Áıgerim Digárbektiń aıtýynsha, emdeýdiń qaýipsizdigin tek preparattyń quramy nemese óndiris sapasymen ǵana shekteýge bolmaıdy.
«Búginde farmakoterapıa tek hımıa nemese óndiris tehnologıasy ǵana emes. Emdeý qaýipsizdigi dárini taǵaıyndaýdan bastalyp, pasıenttiń usynymdardy qalaı oryndaıtynymen aıaqtalatyn keshendi proses. Dári barlyǵyna birdeı áser etedi degen keń taralǵan túsinik shyndyqqa sáıkes kelmeıdi. Bir preparat bir adamǵa kómektesse, ekinshisinde jaǵymsyz reaksıa týyndatýy múmkin. Jas ereksheligi, sozylmaly aýrýlar, genetıkalyq faktorlar, qosymsha terapıa - munyń bári aǵzanyń dárini qalaı qabyldaıtynyna áser etedi», - deıdi sarapshy.
Sondyqtan farmakoterapıa qaýipsizdigi ujymdyq jaýapkershilik retinde qarastyrylady.
«Bul tek dárigerdiń nemese farmasevttiń mindeti emes. Bul óndirýshiden bastap pasıentke deıingi árbir qatysýshy óz jaýapkershilik úlesin atqaratyn júıe», - dep atap ótti ol.
Dári tirkelgennen keıin ne bolady?
Pasıentter arasynda preparatqa baqylaý tirkeý kezeńinde aıaqtalady degen pikir keń taralǵan. Alaıda is júzinde negizgi jumys dál osy sátten keıin bastalady.
«Tirkeý - dárini naryqqa shyǵarýdyń negizgi kezeńi, osy satyda onyń sapasy, tıimdiligi jáne qaýipsizdigi baǵalanady. Alaıda eń qarqyndy jumys preparat naqty klınıkalyq tájirıbede keńinen qoldanylǵan kezde júrgiziledi. Dál osy kezeńde farmakologıalyq qadaǵalaý qyzmeti iske qosylady. Elde kóp deńgeıli farmakologıalyq qadaǵalaý júıesi jumys isteıdi. Medısınalyq uıymdar taǵaıyndaý hattamalaryna súıenedi, dárigerler turaqty túrde oqytýdan ótedi, biraq negizgi element - keri baılanys», - deıdi Áıgerim Digárbek.
Farmakologıalyq qadaǵalaý qyzmetiniń derekteri boıynsha, jaǵymsyz reaksıa týraly árbir habarlama búkil dárilik qaýipsizdik júıesi úshin mańyzdy sıgnal bolyp sanalady. Mundaı jaǵdaılar preparatty saqtaý sharttaryn, ony qabyldaý tártibin, qatar júrgizilgen terapıany jáne pasıenttiń jalpy jaǵdaıyn eskere otyryp jan-jaqty taldanady. Mamandardyń aıtýynsha, bir epızod jeke jaǵdaıda kezdeısoq kórinýi múmkin, alaıda osyndaı habarlamalar jınaqtalǵan kezde belgili bir úrdis anyqtalyp, nusqaýlyqtardy naqtylaýdan bastap preparatty naryqtan ýaqytsha alyp tastaýǵa deıingi retteýshi sheshimder qabyldanýy múmkin.
Jaǵymsyz reaksıa - «sapasyz dári» degendi bildirmeıdi
Áıgerim Digárbektiń aıtýynsha, eń keń taralǵan qate túsinikterdiń biri - jaǵymsyz reaksıany preparattyń sapasymen avtomatty túrde baılanystyrý.
«Jaǵymsyz reaksıa - sapasyz dáriniń kórsetkishi emes. Kóp jaǵdaıda bul aǵzanyń jeke erekshelikterinen týyndaıdy. Máselen, alergıalyq reaksıalar. Preparatty alǵash qoldanǵan kezde alergıalyq reaksıanyń paıda bolatynyn aldyn ala boljaý múmkin emes. Óndirýshi barlyq talaptar men standarttardy saqtaýy múmkin, alaıda aǵzanyń jeke reaksıasy kútpegen túrde kórinýi yqtımal», - dep túsindiredi sarapshy.
Sarapshylardyń derekterine súıensek, ekinshi jıi kezdesetin sebep - dárilerdiń ózara árekettesýi.
«Kóptegen adamdar birneshe preparatty bir mezgilde qabyldaıdy, keıde olardy óz betinshe biriktiredi. Al qarapaıym ıbýprofenniń ózi qandy suıyltatyn dárilermen birge qabyldansa, qan ketý qaýpin edáýir arttyrady. Kóp jaǵdaıda adamdar muny bilmeı, óz densaýlyǵyna qaýip tóndiredi», - deıdi maman.
Dáriniń qaýipsizdigine kim jaýap beredi?
Dárilik qaýipsizdik júıesine birden birneshe tarap qatysady jáne bul júıe olardyń úılesimdi áreketi arqyly ǵana tıimdi jumys isteı alady. Sarapshynyń aıtýynsha, árbir býynnyń róli emdeýdiń túpki nátıjesi úshin aıryqsha mańyzdy.
«Dáriger klınıkalyq sheshim qabyldaıdy: pasıenttiń jaǵdaıyn baǵalaıdy, preparatty tańdaıdy jáne dozasyn esepteıdi. Bul - búkil prosestiń negizi. Farmasevt taǵaıyndaý men dárini naqty qoldaný arasyndaǵy baılanysty qamtamasyz etedi: qabyldaý tártibin túsindiredi, yqtımal qaýipterge nazar aýdarady jáne qatelikterdiń aldyn alýǵa kómektesedi. Al pasıent terapıa nátıjesine tikeleı áser etetin negizgi qatysýshy. Eger adam dozany óz betinshe ózgertse nemese alǵashqy jaqsarýdy baıqaǵan sátte emdeýdi toqtatsa, eń dál taǵaıyndaýdyń ózi mańyzyn joǵaltady», - deıdi ol.
Óndirýshi de erekshe jaýapkershilikke ıe. Ol preparattyń sapasy men qaýipsizdigine ázirleý men zertteý kezeńinen bastap óndiristik standarttardy saqtaýyna jáne naryqqa shyqqannan keıingi monıtorıńke deıin barlyq satylarda jaýap beredi. Sonymen qatar yqtımal qaýipter týraly aqparatty ýaqtyly jańartyp, preparattyń qaýipsiz qoldanylatynyn rastaýǵa tıis.
«Barlyq tarap óz jaýapkershiligin adal atqaryp, bir-birine senim artqanda ǵana emdeý tıimdi ári qaýipsiz bolady», - dep atap ótti sarapshy.
Sarapshylardyń aıtýynsha, dárilik terapıa kezindegi qaýipterdiń edáýir bóligi preparattardyń ózinen emes, pasıentterdiń emdeý barysynda jiberetin qatelikterinen týyndaıdy.
«Eń jıi ári eń qaýipti qatelik - emdi merziminen buryn toqtatý. Ásirese bul bakterıaǵa qarsy terapıaǵa qatysty: tolyq emdelmegen ınfeksıa joıylmaı, turaqty túrge aınalady, keıin ony emdeý áldeqaıda qıynǵa soǵady. Sondaı-aq pasıenttiń «kóbirek - tezirek nemese tıimdirek» degen oımen dozany óz betinshe ózgertýi de úlken qaýip týdyrady. Áleýmettik jelilerdegi keńester de erekshe nazar aýdarýdy qajet etedi. Internet búginde dárigermen birdeı yqpalǵa ıe, alaıda kezdeısoq beıneler men jazbalarǵa súıene otyryp qabyldanǵan sheshimder densaýlyqqa eleýli zıan keltirýi múmkin», - deıdi departament ókilderi.
Emniń nátıjesi — sanaly kózqarasqa baılanysty
Sarapshynyń aıtýynsha, qoǵamda dári qabyldaýǵa qatysty jaýapty kózqaras birtindep qalyptasyp keledi, biraq bul úderis jańa syn-qaterlermen qatar júrýde.
«Adamdar dárigerge jıirek júginedi, nusqaýlyqtardy muqıat oqıdy, farmasevtke suraq qoıady. Bul, sózsiz, oń úrdis. Alaıda sonymen birge tekserilmegen aqparattyń taralýy da kúsheıýde, ol kóbine senimdi kórinip, pasıentterdiń sheshimine áser etedi», - deıdi Áıgerim Digárbek.
Jaǵymsyz reaksıalar týraly habarlaýdyń mańyzdylyǵyna toqtalǵan sarapshy dárilik qaýipsizdik tirkeý kezeńimen shektelmeıtinin atap ótti.
«Dáriniń qaýipsizdigi - úzdiksiz proses. Onyń naqty qaýipsizdik beınesi preparat naryqqa shyqqannan keıin qalyptasady, al keıbir reaksıalar sırek nemese uzaq ýaqyt ótken soń ǵana baıqalýy múmkin. Dárigerler men pasıentterden keletin keri baılanyssyz mundaı qaýipterdi anyqtaý múmkin emes», - dedi ol.
Jaǵymsyz reaksıalar týraly habarlaýdy jeńil ári qoljetimdi etý úshin farmakologıalyq qadaǵalaý júıesi kúrdeli ári formaldy rásimderden birtindep bas tartyp keledi. Áıgerim Digárbektiń aıtýynsha, qazirgi ýaqytta mynadaı sharalar júzege asyrylǵan:
- pasıentterge arnalǵan DariKz mobıldi qosymshasyn engizý;
- medısına qyzmetkerlerine arnalǵan oqytý trenıńteri;
- dárigerlerge birneshe batyrma arqyly habarlama jiberýge múmkindik beretin medısınalyq aqparattyq júıelermen ıntegrasıalaý jumystarynyń bastalýy.
