Bıyl Alakólge mıllıonǵa jýyq týrıs keledi dep kútilýde

Dalanews 02 maý. 2021 09:32 1231

Álemde damýy jaǵynan des bermeı kele jatqan aýqymy keń salanyń biri – týrızm. Alakól aýdany osy salany qalyptastyrýǵa jáne damytýǵa geografıalyq kartasy da, ornalasý aýmaǵy da, tabıǵaty da saı keledi. Arysy munaımen, qumdy dalamen sabaqtasatyn, berisi Arqa, Altaı, Alataý, Tarbaǵataı taýlarymen shektesetin eldiń ortalyǵy da, soltústigi de eń keremet baılyqqa toly. Ormandy alqaptardy da kezdestirýge bolady. Aıdyndy kól men ózeńi, móldir bulaǵy tolastamaıtyn, tabıǵatymen erekeshe. Jalpy, Alakól respýblıkamyzdaǵy tuıyqtalǵan kólderdiń ishindegi sýy tereń jalǵyz kól. Almaty men Shyǵys Qazaqstan oblystarynyń sheginde ornalasqan Alakól soltústik shyǵysynda Balqash-Alakól oıpatyndaǵy Jońǵar Alataýynyń shyǵys jotalary men Tarbaǵataı jotalarynyń arasynda jatyr. Kórki kóz tartar aımaq janǵa jaıly, demalysqa taptyrmas jer. Elbasy Nursultan Nazarbaev óziniń «100 naqty qadam» Ult josparynda da otandyq týrızm salasyn damytý týraly keńinen toqtalyp ótken bolatyn. Osy rette, Alakól aýdanynda atqarylǵan jumystardyń nátıjesinde nysandar sany 2015 jylmen salystyrǵanda 2,5 esege ósken. Ótken jyly 15 týrısik nysan qoldanysqa berilip, quny 2 mlrd 646 mln teńgeni quraǵan. Álemdik indettiń saldarynan eldegi tótenshe jaǵdaıdyń oryn alýy, óńirde karantındik rejımniń ornaýy biraz josparǵa kedergi keltirgeni belgili. Biraq bul jaǵdaı Alakólge keletinderdiń sanyn azaıta qoımasy anyq. Óıtkeni, Alakóldiń týrısik áleýetin kóterý úshin memleket tarapynan, oblystyq ákimdik tarapynan kóp qoldaý kórsetilýde.
Jalpy, Aqshı týrısik aımaǵynda 264 demalys aımaqtary bar. Byltyrǵy jyly kól jaǵalaýyna 798 myń 462 adam kelgen. Olarǵa 4 mlrd 790 mln teńgeniń qyzmeti kórsetilgen. Al, bıylǵy jyly Alakól kóline jazǵy shomylý maýsymynda 878 myń 325 demalýshylarǵa, 5 mldr 269 mln teńgeniń qyzmeti kórsetiledi dep josparlanýda. Sondaı-aq, 2020 jyly kól jaǵalaýy tazalyǵyn qamtamasyz etý úshin Aqshı aýylynda SHJQ «Alakól Tazalyq» MKK bólimshesi qurylyp, 7 dana tehnıkalar men 145 dana qoqys jınaıtyn konteınerler satyp alynǵan. Budan bólek, 2019 jyly kól jaǵalaýyn damytý boıynsha Aqshı aýyly Alakól kóliniń sol jaq jaǵalaýynda 4 ga jerge demalys saıabaǵynyń qurylysy bastalǵan bolatyn. Al, oń jaq jaǵalaýynda 2,7 ga jerde aleıa qurylysy aıaqtaldy. Kól jaǵalaýynda 10 jerge qoǵamdyq dárethana men qoqys alańdaryn daıyndap ornatý jumystary júzege asyryldy. Osy jyly jer komısıasy anyqtaǵan kól jaǵalaýynda 5 jerge shomylý alańdaryn ornatýǵa 700 dana shezlońtar men 280 dana shatyr satyp alyndy. Sondaı-aq, Aqshı aýylynda oblystyq búdjet qarajatynan 168,747 myń teńgege dárigerlik ambýlatorıa salyndy. Dárigerlik ambýlatorıada 17 kabınet, kúndelikti 25 adamdy qabyldaı alady. Buǵan qosa, 2017 jyldan bastap Aqshı aýylynda ýchaskelik polısıa pýnkti jumys isteıdi. Polısıa pýnkti 2 jumys bólmesinen jáne turǵyn úıge arnalǵan 4 bólmeden turady. Jalpy aýdany 91,3 sharshy metrdi quraıdy. Sonymen qatar, Aqshı aýylynda demalýshylardyń shomylý qaýipsizdigin qadaǵalaý maqsatynda Almaty oblysy TJD óńirlik qutqarý qyzmetiniń jasaǵy qurylǵan. Onda 13 adam jumys isteıdi.
Týrızm salasyn jetildirý baǵytyndaǵy ózekti máselelerdiń biri ol sapaly joldyń bolýy. Osy baǵytta týrıs qaýymynyń kólikpen nemese avtobýs syndy transporttarmen keletiniń eskerip, Taldyqorǵan-Óskemen baǵyty boıynsha uzyndyǵy 763 shaqyrym jáne Úsharal-Dostyq jobasy boıynsha 184 km jolda jóndeý jumystary júrgizilip, aıaqtalýǵa shaq qaldy.
Búginde «Úsharal» jańa áýejaıynda: Nur-Sultan – Úsharal – Nur-Sultan (aptasyna tórt ret, «Qazaq Air» áýe kompanıasy), Almaty – Úsharal – Almaty (kún saıyn, «SCAT» áýe kompanıasy), «Taldyqorǵan – Úsharal – Taldyqorǵan» (kún saıyn, «Jetisý» áýe kompanıasy) jumys isteýde. Al, avıabaǵyt boıynsha reıs sany men bılet quny bir jolaýshyǵa: «Nur-Sultan – Úsharal – Nur-Sultan» - 16 myń teńge (áýejaı qosatyn 1700 teńge paıyzymen – 17 700 teńgeni), «Almaty – Úsharal – Almaty» - 15 myń teńgeni, «Taldyqorǵan – Úsharal – Taldyqorǵan» - 8 myń teńgeni quraıdy. Atalǵan reısterdi sýbsıdıalaýǵa respýblıkalyq jáne jergilikti búdjetten 431,2 mln. teńge bólingen. Áýe baǵytynan bólek, temir jol baǵyttary da iske qosylǵan. «Almaty – Jetigen – Dostyq» aptasyna úsh ret, «Nur-Sultan – Nurly Jol – Dostyq» aptasyna eki ret, «Nur-Sultan –1 – Dostyq» aptasyna tórt ret .«Almaty – 1 – Dostyq» aptasyna tórt ret qatynasa, avtobýs baǵyty boıynsha: «Almaty – Úsharal-Aqshı-Kóktuma» - kúnine 15 avtobýs qatynaıdy. Aıta keterligi, bıyl Alakólge 1 mıllonǵa jýyq týrıs keledi dep kútilýde. Mamandar olarǵa 5 mlrd 269 mln teńgeniń qyzmeti kórsetiledi dep boljaýda.
Týrısik salanyń damýy tek bir ǵana tabıǵat ortasymen shektelmeıdi. Óńirdiń ınfraqurylymdyq salalar boıynsha damyǵan, mádenı oshaǵy keń, qonaqjaılyǵy jáne kóz tartatyn jádigerlerimen de erekshelenedi.

Qasıet ARSTAN,
Alakól aýdany ákiminiń
baspasóz-hatshysy


Usynylǵan
Sońǵy jańalyqtar