Memleket basshysy teńizge shyǵar joly joq damýshy elderge arnalǵan Birikken Ulttar Uıymynyń úshinshi konferensıasynda sóz sóıledi. Dalanews.kz osy týrasynda sarapshy Aıbar Oljaıdyń jazbasyn qaz-qalpynda usynýdy jón kórdi.
Qazaq úmitin arqalaǵan kıeli tulparymyz «Airbus Prestige» biraz kún Almaty áýejaıynda tynystaǵan edi. Berekeli ákim Darhan Satybaldy jaqsartyp jatqan Almaty aýasyn jutyp turǵan qanatty tulpardyń tynyshtyǵyn BUU Tóraǵasy Antonıý Gýterrıshti Kóktóbede qydyrtqan Prezıdent Toqaev buzdy da, Túrkimen eliniń Avaza kýrortyndaǵy Teńizge shyǵar joly joq damýshy elderdiń konferensıasyna asyqtyrdy.
Ramaly konferensıa, jyldaǵy kún tártibi bir-birine uqsaıdy. Biraq elimiz osy úlken alańdy paıdalanyp, biraz nárseni sheship alǵanyn bireý bilse, bireý bilmeıdi. Qasym-Jomart Kemeluly aldymen shańyraqqa, artynan uıymdastyrýshylarǵa rahmet aıtyp, «aımaqtaǵy shekteýli baılanys - teńizge shyǵar joly joq damýshy elderdiń basty problemasy. Bul tranzıt jáne saýda shyǵyny, sondaı-aq geosaıası faktorlarǵa osaldyq sekildi birshama ekonomıkalyq qıyndyq týdyrady. Atalǵan kedergiler azamattardyń ál-aýqatyna áser etip, básekege qabilettilikti tómendetedi. Túrli qaqtyǵystar, ekonomıkalyq sanksıalar, jetkizý tizbeginiń buzylýy jáne jahanda senimsizdiktiń beleń alýy jaǵdaıdy odan ári ýshyqtyra túsedi. Degenmen Qazaqstan teńizge shyǵar joly joq damýshy memleketterdi jahandyq máselelerdiń sheshimin tabýǵa atsalysatyn teń quqyly ári perspektıvti seriktes retinde qaraý kerek dep sanaıdy. Mundaı elderdiń úni anyq estilýge tıis, al bizdiń ózara yntymaqtastyǵymyz tereń, ujymdyq umtylysymyz batyl bolýy qajet», – dedi.
Shekarasy teńizge shyqpasa da, elimizdiń qurlyqtaǵy orny teńizge bergisiz bolyp otyr. Men Qazaqstandy «qurǵaq teńiz» dep atar edim. Sebebi bizdiń jerimiz teńizden jyldam. Qytaı teńiz arqyly Eýropaǵa taýardy 45 táýlikte jetkizedi. Al biz arqyly Kaspııge 5 kúnde shyǵady. Memleket basshysy da konferensıada Qazaqstannyń osy tusyna jaqsy aksent berdi.
«Orta dáliz jáne «Soltústik – Ońtústik» baǵdary boıyndaǵy kólik joldary men tranzıt ınfraqurylymyn damytýǵa basa mán beremiz. Túpki maqsatymyz – temir joldyń, avtokólik joldarynyń, sondaı-aq avıasıa men logıstıka ortalyqtarynyń birtutas jelisin qurý. Bul Qazaqstannyń Eýrazıalyq tranzıt haby retindegi pozısıasyn nyǵaıtady. Qazirgi kezde Azıa men Eýropa arasyndaǵy qurlyq arqyly tasymaldanatyn júktiń 85 paıyzǵa jýyǵy elimiz arqyly ótedi», - dep eskertti Prezıdent.
Jáne sóz sońynda bir mańyzdy sóılemdi ádeıi aıtty. Ol: «Qazir teńizge shyǵar jolymyz bolmaǵanymen, keleshekte amalyn tabamyz».
Prezıdent Toqaevtyń osy sózi jáne nıeti qazaq halqynyń erteńine úlken yqpal etetin sıaqty. Bul bizdiń bolashaqta Kaspııdi kesetin qubyr, kópir máselesin shynymen de oılastyryp otyrǵanymyzdan habar beredi. Erdoǵan-Álıev tandemi Armenıadaǵy Zangezýr korıdoryn rettese, bizge tez arada Transkaspıı máselesine núkte qoıý kerek. Sonda Qazaqstan men Ázirbaıjan Qytaı men Túrkıany qosatyn bolady. Dál osy kezde Kaspııdiń ońtústigindegi irgeli, biraq neıtraldy el Túrkimenstannyń mańyzy myń eselep artpaq. NEGE?
Osy jyly Kaspııdi jaǵalaıtyn bes eldiń geosaıası baǵyttary aıqyndala bastady. Reseı men Iran tandem qurap, áskerı strategıalyq odaqqa birigýde. Qazaqstan men Ázirbaıjan múddeles bolyp bir baǵytqa qarap otyr. Endi Kaspııde eki taraptyń biri basymdyq alý úshin olarǵa Túrkimenstandy ózine tartý kerek. Osy kezde, álemdegi myqty dep sanalatyn qazaq dıplomatıasy Avazadaǵy kezdesýdi utymdy paıdalanyp keterine kúmán joq.
Galkynyshtan Soltústik-Ońtústikke deıin
Qazaqstan halyqaralyq «Soltústik-Ońtústik» logıstıkalyq marshrýtynyń beldi múshesi. Bul jumys istep turǵan joba. Reseıden shyqqan júk Qazaqstan arqyly ótip Túrkimenstanǵa, ary qaraı Iranǵa ótip Parsy shyǵanaǵyna jol ashady. Kerisinshe, Parsy shyǵanaǵy da Reseı arqyly Eýropaǵa shyǵyp júrdi. Qazaqstannyń der kezinde Bolashaq stansıasyn salýy osy jobany óte tıimdi qyldy da, qazir Iranǵa shyǵý úshin kóptegen elder biz arqyly osy joldy paıdalanady. Bizdiń astyǵymyzdyń negizgi kúretamyry da osy magıstral. Sondyqtan Ashhabad pen Astana arasyndaǵy jyly qarym-qatynas bizdiń eksporttyq tabysymyzǵa tikeleı áser berip otyr. Keleshekte ózara taýar aınalymyn 1 mıllıard dollarǵa jetkizemiz degen jospar 2-3 jyl kóleminde oryndalatyn sıaqty.
Sońǵy jyldary biz Túrkimenstandy tek logıstıkalyq korıdor emes, gaz shıkizatynyń bazasy retinde de aınaldyra bastadyq. Bizdiń kapıtaldyń múmkindigi Galkynysh gaz kenishin ıgerýge at salysyp, birshama gaz kólemin ózimizge burýǵa múmkindik beredi. Bizge qatty gaz jetispeýde. Ashyǵyn aıtaıyq, gaz bizdiń ekonomıkamyzǵa shynymen kerek bolyp tur.
Avaza kýrortynda Gýtterısh ótkizgen kezdesý Qasym-Jomart Kemelulyna Serdar Berdimuhammedovpen osy máselelerdi pysyqtap alýǵa múmkindik berdi. Arkadag jáne onyń ardaqty uly Qazaqstanǵa belgili bir úmitpen qaraıtyny sezildi. Qazaqstan 30 jyl boıy túrkimen ultynyń úmitin aqtaýda bir de bir ret sara jolynan jańylyp kórmegen memleket. Bul joly da barlyǵy jaqsy bolady.
