Mınıstrlikte atap ótilgendeı, adam saýdasy kóbinese jynystyq qanaý, májbúrli eńbek, kúshtep qaıyr suratý, adam aǵzalaryn alý jáne jańa týǵan nárestelerdi asyrap alý úshin satý oqıǵalarymen baılanysty.
Statısıkalyq málimetterge súıensek, bul baǵytta jyl saıyn 100-den astam qylmys tirkelip, 5-ke deıin qylmystyq toptyń uıymdasqan áreketiniń joly kesiledi. Qazaqstan Respýblıkasynda el azamattaryn odan ári paıdalaný úshin Bahreın Koróldigine, Ońtústik Koreıaǵa jáne basqa elderge eksporttaý arnalary joıylyp jatyr. Máselen, bıyl 6 adamnan turatyn uıymdasqan qylmystyq toptyń isi áshkerelendi, olarda jyl boıy jezókshelikpen aınalysatyn arnaıy ortalyqtar bolǵan.
İİM Uıymdasqan qylmysqa qarsy kúres departamentiniń bastyǵy Qanat Nurmaǵambetovtiń aıtýynsha, mundaı qylmystar kóbinese uıymdasqan sıpatta oryn alady. Qylmystardyń turaqty ashylýyna qaramastan, adam saýdasy áleýmettik-ekonomıkalyq prosesterge, qylmystyq bıznestiń tabystylyǵyna jáne qubylystyń joǵary kórsetkishterine baılanysty ózekti másele bolyp qalýda.
«Adam quqyqtaryn buzýdyń osyndaı óreskel jáne dóreki faktilerimen kúresý úshin memleket pen qoǵamnyń kúsh-jigerin biriktiretin keshendi kózqaras qajet. Sondyqtan jurtshylyqtyń qatysýymen adam saýdasyna qarsy kúres týraly zań jobasy ázirlendi. Bul qujat bizdiń jumysymyzdy jeńildetip, naqty sharalar qabyldaýǵa septigin tıgizedi. Dese de, qoǵamnyń bul asa aýyr qylmys túrine kózqarasyn ózgertýge tıispiz. Sonda ǵana biz nátıjeli sandarǵa kýá bolamyz», - dedi ol.
Al İshki ister mınıstri Marat Ahmetjanov túsindirgendeı, «Adam saýdasyna qarsy kúres týraly» zań jobasy zańnamanyń bir-birine uqsamaıtyn normalaryn biriktirýge baǵyttalǵan. Qazir bul saladaǵy qatynastar 10-ǵa jýyq zańmen retteledi. Jaýapty shendi atap ótkendeı, salalyq zań jobasy máseleniń saldarymen emes, sebepterimen kúresýge jol ashady. Sondaı-aq memlekettik organdardy, ÚEU jáne qoǵamdy biriktirý maqsatynda ázirlengen.
Bizdiń bilýimizshe, bul zań jobasy Qazaqstan Respýblıkasynyń İshki ister mınıstrligi men Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligin ýákiletti organdar retinde aıqyndaıdy jáne basqa da memlekettik organdardyń, úkimettik emes uıymdar men úkimettik emes komersıalyq uıymdardyń fýnksıalaryn biriktiredi. Sonymen qatar jobada adam saýdasynyń barlyq nysandarynyń aldyn alý, qylmystyq jaýapkershilikke tartý, qurbandarǵa kómek kórsetý normalary qamtylyp, adam saýdasynyń qurbany uǵymy men adamdy qanaý uǵymyna mártebe berilgen.
Bul rette Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń Zańnama jáne sot-quqyqtyq reforma komıtetiniń tóraıymy Snejanna Imasheva «Adam saýdasyna qarsy kúres týraly» zań jobasy, sondaı-aq osyǵan baılanysty ózgerister men túzetýler 3 mamyrda ótken Májilistiń jalpy otyrysynda qabyldanǵanyn eske saldy.
«Biz qarsylyq kórsetý sýbektileri kóbirek quraldarǵa ıe bolady, sonymen qatar júıeli negizde quqyqtyq kómek pen áleýmettik qyzmetterdi alý múmkindigi artady dep kútemiz. Sábılerdi satýǵa isterine de núkte qoıylady degen úmitimiz bar. Bul bólikte jobany depýtattyq korpýs jan-jaqty tolyqtyrdy», - dep atap ótken depýtat órkenıetti elderde osyndaı qatań sharalar qabyldaýǵa yqpal etetin qujattardyń bolýy tıistigin atap ótti.
Degenmen, salalyq zańnyń joqtyǵyna qaramastan, Qazaqstan Qylmystyq kodekske adam saýdasy, adam músheleri men tinderin transplantasıalaý úshin jazany birinshi bolyp engizgen elderdiń qatarynda. Al azamattyq zańnamada áli de bolsa aldyn alý sharalary qarastyrylmaǵan. Bul – Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýsıalyq Sotynyń tóraǵasy Elvıra Ázimovanyń paıymy
«Tájirıbe kórsetkendeı, adamdar qaıtadan adam saýdasynyń qurbanyna aınalýy múmkin. Bul olardyń osaldyǵynan ǵana emes, jumysqa ornalasýdaǵy sıaqty áleýmettik qıyndyqtarmen de baılanysty. Sybaılastar bul máselede memlekettik saıasattyń qatal ekenin túsinýi úshin biz keshendi jáne aldyn alý sharalaryn qabyldaýymyz kerek», - dedi ol.
Sonymen qatar, ÚEU ókilderi adam saýdasynyń qurbandaryna kómek kórsetýde mezgil-mezgil qıyndyqtarǵa tap bolatynyn aıtady.
«Biz kómektesetinderdiń barlyǵy óz quqyqtaryn qorǵaý úshin quqyq qorǵaý organdaryna óz erkimen júgine bermeıdi. Onyń da túrli sebepteri bar. Buǵan negizinen, azamattarymyzdyń quzyrly organdarǵa senimsizdigi, zańdyq turǵydan saýatsyzdyǵy sebep», - deıdi «Sana sezim» áıelder bastamalarynyń quqyqtyq ortalyǵy» qoǵamdyq birlestiginiń dırektory Shahnoza Hasanova.
Sondyqtan zardap shekkender quqyqtyq ádildik izdegennen góri, tezirek úılerine qaıtqysy keledi. Óıtkeni, qyzdardyń basym kópshiligi týystary arasynda ózderine qatysty jaǵymsyz aqparatty taratýdan qorqady. Psıhologıalyq saldarǵa talqylaıtyn bolsaq, adam saýdasynyń qurbandary jumys berýshini qorǵaýǵa jol ashyp beredi. Qorqynysh pen senimsizdik sezimin arttyrady.
«Keıbir jaǵdaılarda olar jalǵan aqparat usynýdan da taıynbaıdy. Sebebi, olar jumys berýshige ǵashyq bolýy múmkin nemese nashaqorlyq pen alkogólge táýeldi bolýy múmkin», - dep túsindirdirdi ortalyq ókili.
«Sonymen qatar, adamdy satyp alý-satý faktisin dáleldeý qıyn bolǵandyqtan, qylmystyq isti sotqa jetkizý odan da qıyn. Óıtkeni, jábirlenýshiniń ózi aýyr qylmystyń ashylýyna múddeli emes», - dep atap kórsetti Shahnoza Hasanova.
Ortalyqtyń resmı statısıkadan aıyrmashylyǵy bar esebine sensek, 2019 jyldan beri negizinen Shymkent pen Almaty qalalarynda adam saýdasynyń 700-ge jýyq qurbanyna kómek kórsetilgen.
«ÚEU kómek kórsetý kezinde jıi kezdesetin qanaýdyń túrleri: 90 paıyz - eńbekti qanaý, 7 paıyz - jynystyq qanaý, al ótinishterdiń 87 paıyzy erlerden, 22 paıyzy áıelderden túsken.
Zardap shekkenderdiń 87 paıyzy shetel azamattary, sonyń ishinde Ózbekstan, Qyrǵyzstan, Reseı, Tájikstan, Ázerbaıjan, Ýkraına jáne Polsha azamattary. 13 paıyzy jaǵdaıynda adam saýdasynyń qurbandary Qazaqstan azamattary bolyp tabylady», - dedi ol.
Ádette jábirlenýshilerdiń azamattyqtary, qujattary joq bolyp shyǵady nemese keńestik úlgidegi qyzyl tólqujattary bar nemese múlde qujattary joq. Bul da azamattarymyzdyń quqyqtyq saýatyn jetildirý ýaqyt kúttirmeıtin sharýa ekenin ańǵartady.
https://dalanews.kz/news/89305-qazaqtyng-tort-zhigiti-alem-chempiony
https://dalanews.kz/aimak/88828-manggystau-atom-yenergiia-kombinatynda
