مينيسترلىكتە اتاپ وتىلگەندەي، ادام ساۋداسى كوبىنەسە جىنىستىق قاناۋ، ءماجبۇرلى ەڭبەك، كۇشتەپ قايىر سۇراتۋ، ادام اعزالارىن الۋ جانە جاڭا تۋعان نارەستەلەردى اسىراپ الۋ ءۇشىن ساتۋ وقيعالارىمەن بايلانىستى.
ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، بۇل باعىتتا جىل سايىن 100-دەن استام قىلمىس تىركەلىپ، 5-كە دەيىن قىلمىستىق توپتىڭ ۇيىمداسقان ارەكەتىنىڭ جولى كەسىلەدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ەل ازاماتتارىن ودان ءارى پايدالانۋ ءۇشىن باحرەين كورولدىگىنە، وڭتۇستىك كورەياعا جانە باسقا ەلدەرگە ەكسپورتتاۋ ارنالارى جويىلىپ جاتىر. ماسەلەن، بيىل 6 ادامنان تۇراتىن ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپتىڭ ءىسى اشكەرەلەندى، ولاردا جىل بويى جەزوكشەلىكپەن اينالىساتىن ارنايى ورتالىقتار بولعان.
ءىىم ۇيىمداسقان قىلمىسقا قارسى كۇرەس دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى قانات نۇرماعامبەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، مۇنداي قىلمىستار كوبىنەسە ۇيىمداسقان سيپاتتا ورىن الادى. قىلمىستاردىڭ تۇراقتى اشىلۋىنا قاراماستان، ادام ساۋداسى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق پروسەستەرگە، قىلمىستىق بيزنەستىڭ تابىستىلىعىنا جانە قۇبىلىستىڭ جوعارى كورسەتكىشتەرىنە بايلانىستى وزەكتى ماسەلە بولىپ قالۋدا.
«ادام قۇقىقتارىن بۇزۋدىڭ وسىنداي ورەسكەل جانە دورەكى فاكتىلەرىمەن كۇرەسۋ ءۇشىن مەملەكەت پەن قوعامنىڭ كۇش-جىگەرىن بىرىكتىرەتىن كەشەندى كوزقاراس قاجەت. سوندىقتان جۇرتشىلىقتىڭ قاتىسۋىمەن ادام ساۋداسىنا قارسى كۇرەس تۋرالى زاڭ جوباسى ازىرلەندى. بۇل قۇجات ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزدى جەڭىلدەتىپ، ناقتى شارالار قابىلداۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى. دەسە دە، قوعامنىڭ بۇل اسا اۋىر قىلمىس تۇرىنە كوزقاراسىن وزگەرتۋگە ءتيىسپىز. سوندا عانا ءبىز ناتيجەلى ساندارعا كۋا بولامىز»، - دەدى ول.
ال ىشكى ىستەر ءمينيسترى مارات احمەتجانوۆ تۇسىندىرگەندەي، «ادام ساۋداسىنا قارسى كۇرەس تۋرالى» زاڭ جوباسى زاڭنامانىڭ بىر-بىرىنە ۇقسامايتىن نورمالارىن بىرىكتىرۋگە باعىتتالعان. ءقازىر بۇل سالاداعى قاتىناستار 10-عا جۋىق زاڭمەن رەتتەلەدى. جاۋاپتى شەندى اتاپ وتكەندەي، سالالىق زاڭ جوباسى ماسەلەنىڭ سالدارىمەن ەمەس، سەبەپتەرىمەن كۇرەسۋگە جول اشادى. سونداي-اق مەملەكەتتىك ورگانداردى، ۇەۇ جانە قوعامدى بىرىكتىرۋ ماقساتىندا ازىرلەنگەن.
ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە، بۇل زاڭ جوباسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ىشكى ىستەر مينيسترلىگى مەن ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىن ۋاكىلەتتى ورگاندار رەتىندە ايقىندايدى جانە باسقا دا مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار مەن ۇكىمەتتىك ەمەس كوممەرسيالىق ۇيىمداردىڭ فۋنكسيالارىن بىرىكتىرەدى. سونىمەن قاتار جوبادا ادام ساۋداسىنىڭ بارلىق نىساندارىنىڭ الدىن الۋ، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ، قۇرباندارعا كومەك كورسەتۋ نورمالارى قامتىلىپ، ادام ساۋداسىنىڭ قۇربانى ۇعىمى مەن ادامدى قاناۋ ۇعىمىنا مارتەبە بەرىلگەن.
بۇل رەتتە قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ زاڭناما جانە سوت-قۇقىقتىق رەفورما كوميتەتىنىڭ ءتورايىمى سنەجاننا يماشيەۆا «ادام ساۋداسىنا قارسى كۇرەس تۋرالى» زاڭ جوباسى، سونداي-اق وسىعان بايلانىستى وزگەرىستەر مەن تۇزەتۋلەر 3 مامىردا وتكەن ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا قابىلدانعانىن ەسكە سالدى.
«ءبىز قارسىلىق كورسەتۋ سۋبەكتىلەرى كوبىرەك قۇرالدارعا يە بولادى، سونىمەن قاتار جۇيەلى نەگىزدە قۇقىقتىق كومەك پەن الەۋمەتتىك قىزمەتتەردى الۋ مۇمكىندىگى ارتادى دەپ كۇتەمىز. سابيلەردى ساتۋعا ىستەرىنە دە نۇكتە قويىلادى دەگەن ءۇمىتىمىز بار. بۇل بولىكتە جوبانى دەپۋتاتتىق كورپۋس جان-جاقتى تولىقتىردى»، - دەپ اتاپ وتكەن دەپۋتات وركەنيەتتى ەلدەردە وسىنداي قاتاڭ شارالار قابىلداۋعا ىقپال ەتەتىن قۇجاتتاردىڭ بولۋى تيىستىگىن اتاپ ءوتتى.
دەگەنمەن، سالالىق زاڭنىڭ جوقتىعىنا قاراماستان، قازاقستان قىلمىستىق كودەكسكە ادام ساۋداسى، ادام مۇشەلەرى مەن تىندەرىن ترانسپلانتاسيالاۋ ءۇشىن جازانى ءبىرىنشى بولىپ ەنگىزگەن ەلدەردىڭ قاتارىندا. ال ازاماتتىق زاڭنامادا ءالى دە بولسا الدىن الۋ شارالارى قاراستىرىلماعان. بۇل – قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسيالىق سوتىنىڭ ءتوراعاسى ەلۆيرا ءازىموۆانىڭ پايىمى
«تاجىريبە كورسەتكەندەي، ادامدار قايتادان ادام ساۋداسىنىڭ قۇربانىنا اينالۋى مۇمكىن. بۇل ولاردىڭ وسالدىعىنان عانا ەمەس، جۇمىسقا ورنالاسۋداعى سياقتى الەۋمەتتىك قيىندىقتارمەن دە بايلانىستى. سىبايلاستار بۇل ماسەلەدە مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ قاتال ەكەنىن ءتۇسىنۋى ءۇشىن ءبىز كەشەندى جانە الدىن الۋ شارالارىن قابىلداۋىمىز كەرەك»، - دەدى ول.
سونىمەن قاتار، ۇەۇ وكىلدەرى ادام ساۋداسىنىڭ قۇرباندارىنا كومەك كورسەتۋدە مەزگىل-مەزگىل قيىندىقتارعا تاپ بولاتىنىن ايتادى.
«ءبىز كومەكتەسەتىندەردىڭ بارلىعى ءوز قۇقىقتارىن قورعاۋ ءۇشىن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا ءوز ەركىمەن جۇگىنە بەرمەيدى. ونىڭ دا ءتۇرلى سەبەپتەرى بار. بۇعان نەگىزىنەن، ازاماتتارىمىزدىڭ قۇزىرلى ورگاندارعا سەنىمسىزدىگى، زاڭدىق تۇرعىدان ساۋاتسىزدىعى سەبەپ»، - دەيدى «سانا سەزىم» ايەلدەر باستامالارىنىڭ قۇقىقتىق ورتالىعى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ديرەكتورى شاحنوزا حاسانوۆا.
سوندىقتان زارداپ شەككەندەر قۇقىقتىق ادىلدىك ىزدەگەننەن گورى، تەزىرەك ۇيلەرىنە قايتقىسى كەلەدى. ويتكەنى، قىزداردىڭ باسىم كوپشىلىگى تۋىستارى اراسىندا وزدەرىنە قاتىستى جاعىمسىز اقپاراتتى تاراتۋدان قورقادى. پسيحولوگيالىق سالدارعا تالقىلايتىن بولساق، ادام ساۋداسىنىڭ قۇرباندارى جۇمىس بەرۋشىنى قورعاۋعا جول اشىپ بەرەدى. قورقىنىش پەن سەنىمسىزدىك سەزىمىن ارتتىرادى.
«كەيبىر جاعدايلاردا ولار جالعان اقپارات ۇسىنۋدان دا تايىنبايدى. سەبەبى، ولار جۇمىس بەرۋشىگە عاشىق بولۋى مۇمكىن نەمەسە ناشاقورلىق پەن الكوگولگە تاۋەلدى بولۋى مۇمكىن»، - دەپ ءتۇسىندىردىردى ورتالىق وكىلى.
«سونىمەن قاتار، ادامدى ساتىپ الۋ-ساتۋ فاكتىسىن دالەلدەۋ قيىن بولعاندىقتان، قىلمىستىق ءىستى سوتقا جەتكىزۋ ودان دا قيىن. ويتكەنى، جابىرلەنۋشىنىڭ ءوزى اۋىر قىلمىستىڭ اشىلۋىنا مۇددەلى ەمەس»، - دەپ اتاپ كورسەتتى شاحنوزا حاسانوۆا.
ورتالىقتىڭ رەسمي ستاتيستيكادان ايىرماشىلىعى بار ەسەبىنە سەنسەك، 2019 جىلدان بەرى نەگىزىنەن شىمكەنت پەن الماتى قالالارىندا ادام ساۋداسىنىڭ 700-گە جۋىق قۇربانىنا كومەك كورسەتىلگەن.
«ۇەۇ كومەك كورسەتۋ كەزىندە ءجيى كەزدەسەتىن قاناۋدىڭ تۇرلەرى: 90 پايىز - ەڭبەكتى قاناۋ، 7 پايىز - جىنىستىق قاناۋ، ال وتىنىشتەردىڭ 87 پايىزى ەرلەردەن، 22 پايىزى ايەلدەردەن تۇسكەن.
زارداپ شەككەندەردىڭ 87 پايىزى شەتەل ازاماتتارى، سونىڭ ىشىندە وزبەكستان، قىرعىزستان، رەسەي، تاجىكستان، ازەربايجان، ۋكراينا جانە پولشا ازاماتتارى. 13 پايىزى جاعدايىندا ادام ساۋداسىنىڭ قۇرباندارى قازاقستان ازاماتتارى بولىپ تابىلادى»، - دەدى ول.
ادەتتە جابىرلەنۋشىلەردىڭ ازاماتتىقتارى، قۇجاتتارى جوق بولىپ شىعادى نەمەسە كەڭەستىك ۇلگىدەگى قىزىل ءتولقۇجاتتارى بار نەمەسە مۇلدە قۇجاتتارى جوق. بۇل دا ازاماتتارىمىزدىڭ قۇقىقتىق ساۋاتىن جەتىلدىرۋ ۋاقىت كۇتتىرمەيتىن شارۋا ەكەنىن اڭعارتادى.
https://dalanews.kz/news/89305-qazaqtyng-tort-zhigiti-alem-chempiony
https://dalanews.kz/aimak/88828-manggystau-atom-yenergiia-kombinatynda
