Шыны керек, медицина саласында жазылған кітаптардың дені орыс тілінде. Тәуелсіздік алғаннан бері де қазақша шыққан еңбектер мандымды емес. Медицинаның тілі ауыр, атау, терминдері көп болған соң қазақ тілінде дегендерінің өзін түсініп оқу үшін көп күш жұмсауға тура келелі. Ал, көрнекті дәрігер интервенцион кардиолог, рентген-хирург, Астанадағы «Ұлттық ғылыми медициналық орталықтың» интервенционды кардиология бөлімі басшысының орынбасары, профессор Қадырбек Рамазанұлы жазған «Жоғары қан қысым аурулары және оны емдеу жолдары» атты ғылыми кітап туралы олай айта алмас едік. Себебі...
Себебін айтпас бұрын тақырыпқа сәл кеңірек айналып келейік. Бізде не көп, аткөпір шығып жатқан ақын-жазушылардың, өнер адамдарының кітабы көп. Иә, рухани азық берер дүниелердің жарық көргеніне қуанамыз. Бірақ, мемлекеттің дамуы, елдің өркендеуі басқа да салалардан тұрады ғой. Әсіресе, біз күнде қызыл кеңірдек болып, құрғақ айқаймен құлағын жаңғыртатын мемлекеттік қазақ тілінің дамуы үшін орыс тілі үстемдік құрған экономика, қаржы, бизнес, технология, медицина салаларында сауатты, түсінікті жазылған қазақ тілді еңбектер көп болса, аталған бағыттардағы тіл жағдайы тез оңалар еді.
Ал, Қадырбек Рамазанұлының кітабы осындай олқылықтардың орнын толтырған құнды еңбектердің бірі. Себебі, бұл кітаптың өзіндік ерекшелігі бар, ол сірескен терминдерден тұратын, ғылыми тілде жазылған кітап емес. Еңбекті оқыған адам сіз бен бізге түсінікті, жалпақ жұрттың ұғым-санасына жеңіл мәтіндердің жетегінде лыпып отырады. Бұл туралы автордың өзі «жалпы қазақтың тілі бай, құнары мол. Біз оның әлеуетін медицина секілді салаларда толық қолдана алмай келеміз. Сондықтан, мен медицина терминдерін мүмкіндігінше ана тіліміздің түсінікті сөздерімен беруге тырыстым. Кітап еліміздегі кәсіби дәрігерлер мен медицина оқу орындарының студенттерінен бастап, денсаулығын қадағалағысы келетін қарапайым адамдарға дейін жеңіл түсінуге мүмкіндік береді» дейді. Сөзінің растығына еңбекті оқығанда көз жеткіздік.
Кітаптың тағы бір ерекшелігі – жоғары қан қысым аурулары туралы қазақ тілінде тұңғыш жарық көруі. Қазақстанда және Қытайдағы қазақ ғалымдары бұл ауру бойынша әлі қазақша ғылыми дүние жазған жоқ. Сонымен қатар, автор онда жоғары қан қысымы ауруларының соңғы жылдардағы ең тың деген зерттеулерін негіз еткен. Және дәрігер оны өзінің теориялық білімі мен талай жылдық практикасын үйлестіріп, екеуін қорытып, табиғи да шынайы түрде жазып шыққан.
Жайшылықта біз «қазақ емханаға өлуге бір күн қалғанда барады» деп, басқа ұлттармен салыстырып, өзімізді күлкі қыламыз. Анығында, бұл күлкілі жағдай емес. Ұлтымыздың салақ әдеттеріне әжуалай қарағаннан ұтарымыз шамалы. Керісінше, халық арасына қауіпті, бірақ елей бермейтін осындай аурулар туралы жеңіл, сауатты жазылған еңбектерді көп таратсақ, жұртты ақпараттандырып, дерттің қатерімен сақтандырып отырсақ, өзімізге күлмес те едік және өкінішті өлімдерден барынша аулақ болар едік.
Аталған кітап жоғары қан қысымы туралы жалпы ұғым, жоғары қан қысымды төмендетіп емдеу шаралары және жоғары қан қысым аурулары жөнінде сұрақ-жауаптар деп аталатын үш бөлімнен тұрады. Басқы екі бөлімде ауру туралы жете жазылып, қажетті дәрілер, тіпті олардың дозасы мен кері әсеріне дейін тәптіштей айтылған. Ал, соңғы 150 сұрақ-жауаптан тұратын бөлім өте ұтымды формада жасалған. Жалпағынан созылып жатқан мәтін жоқ, ауруға қатысты нақты сұрақтар мен қысқа да түсінікті жауаптар тап-тұйнақтай берілген. Оқырман бір сұрақтан екінші сұраққа қызыға қарап отырып, қалай аяғына шыққанын білмей қалады және көп дүниеден хабардар болып, өзінің денсаулығына, өмір-дағдысы мен жүйесіз тұрмыстық әдет-дағдыларына басқаша қарай бастайды. Себебі, кітаптағы айтылған дүниелер қандай адамды да елең еткізіп, бейжай қалдырмайтын деңгейде.
Өкінішке орай, ғылыми еңбек тек автордың күшімен, аз тиражбен шығарылыпты.
Мұрат Алмасбекұлы.
