كەيىنگى كەزدە قازاقستاندا بلوگەرلىك دەگەن بەتپەردەنى جامىلىپ، بوپسالاۋ، قورقىتۋ ارقىلى پايدا تاپقىسى كەلەتىندەرگە كۇرەس كۇشەيگەن. ءبىراز ۋاقىتتان بەرى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى الەۋمەتتىك جەلىدەگى جۇگەنسىز ارەكەتتەرگە نۇكتە قويۋعا كىرىسكەن.
بلوگەرلىك – بەدەلدى قۇرال، ءبىراق ونى قىسىم مەن پايدا كوزىنە اينالدىرعاندارعا كەشىرىم جوق. مۇنىڭ دالەلى - ءبىراز ۋاقىت بۇرىن الماتىدا ۇستالعان بلوگەرلەر مەن كۇنى كەشە شىمكەنتتە ۇستالعان بلوگەر. بۇل باعىتتا ساراپشىلار نە دەيدى؟ Dalanews.kz ارنايى پىكىرىن ءبىلدى.
بلوگەرلەر "تابىس تابۋدىڭ" تاعى ءبىر جولىن تاپتى ما؟
- الماتىداعى جاعداي
بيىل 23 قاڭتاردا پوليسيا قىزمەتكەرلەرى جابىرلەنۋشىنىڭ ارىزى بويىنشا الماتىدا كاسىپكەر مەن ەكى بلوگەردى ۇستادى. كۇدىكتىلەر الەۋمەتتىك جەلىلەردە كومپروماتتار جاريالايمىز دەپ قوقان-لوقى كورسەتىپ، 8 ميلليون تەڭگە بوپسالاعان. سونداي-اق، ولار جابىرلەنۋشىنى سوت شەشىمىمەن كاسىپكەر تولەۋگە مىندەتتەلگەن 20 ميلليون تەڭگەنى تالاپ ەتۋدەن باس تارتۋعا كوندىرمەك بولعان.
قاسكويلەر 10 ميلليون تەڭگە الىپ جاتقان جەرىندە ۇستالدى. بوپسالاۋ دەرەگى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. كەيىن ولار دامير كوشەيەۆ پەن رۋسلان كارىموۆ ەكەنى دە ايتىلدى. سونىمەن قاتار، بلوگەرلەر ەكى ايعا قامالدى.
- شىمكەنتتەگى جاعداي
كەشە شىمكەنتتە ءمۇعالىمدى بوپسالاعان بلوگەر قاماۋعا الىندى. قالاداعى مەكتەپتەردىڭ ءبىرىنىڭ قىزمەتكەرىنىڭ ارىزى بويىنشا پوليسيا دەپارتامەنتى ءىرى كولەمدە اقشا بوپسالاعان كۇدىكتىنى ۇستادى.
الدىن الا مالىمەتتەرگە سايكەس كۇدىكتى ءوزىنىڭ مەديا تانىمالدىلىعىن پايدالانىپ، جاعىمسىز اقپاراتتى جاريالايمىن دەپ قورقىتىپ، 1،2 ميلليون تەڭگە تالاپ ەتكەن. بۇل جايت بويىنشا دا قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. كۇدىكتى ۋاقىتشا ۇستاۋ يزولياتورىنا قامالدى.
الەۋجەلىدەگى الەۋەتتى بوپسالاۋعا پايدالانۋ: دەپۋتات پىكىرى
دەپۋتات جارقىنبەك امانتاي ۇلى الەۋمەتتىك جەلى مەن بلوگەرلەر ماسەلەسىن ءبىراز ۋاقىتتان بەرى ءماجىلىس مىنبەرىندە كوتەرىپ ءجۇر. بۇعان دەيىن دە ول بلوگەرلەر مەن "ينفوسىعانداردىڭ" داۋرەنى ءجۇرىپ تۇرعانىن، حالىق بۇدان مەزى بولعانىن ايتىپ، پرەمەر-مينيستردىڭ ورىنباسارى تامارا دۇيسەنوۆاعا دەپۋتاتتىق ساۋال جولداعان ەدى.
ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ كۇرەسى كۇشەيگەن تۇستا دەپۋتاتتان تاعى ءبىر مارتە پىكىر سۇراۋدى ءجون كوردىك. جارقىنبەك امانتاي ۇلىنىڭ سوزىنشە، الەۋمەتتىك جەلى بۇگىندە قوعامنىڭ ءبولىپ تاستاۋعا كەلمەيتىن ءبىر بولشەگىنە اينالىپ كەتكەن. ول ءسوز باسىن جەلىنىڭ وسىنشالىق دامۋىنىڭ قوعامعا جاعىمدى جانە كەرى تۇستارىنان باستادى.
"الەۋمەتتىك جەلىنىڭ جاقسى تۇستارى دا كوپ. ءقازىر ءارتۇرلى ماقساتتا، ساۋدا-ساتتىق، اقپاراتتاندىرۋ، ەلدى اعارتۋ ماقساتىندا پايدالانىپ جاتىر. بلوگەرلىك تە قاتار دامىدى، كاسىپكە اينالدى. ءبىراق وسى دۇنيەنى ساۋاتتى پايدالانىپ جاتقان ازاماتتار دا بار، زاڭسىزدىققا جول بەرىپ جاتقاندار دا بار. كوۋچتار، پسيحولوگتار، نۋمەرولوگتار كوبەيىپ كەتتى. سولاردىڭ قاپتاۋىنا قاتىستى ساۋال كوتەرگەنمىن. ازاماتتار الاياقتىق سحەمالارعا تۇسە باستادى. بوپسالاۋ ءبىر بولەك. ال ەندى "ءومىرىڭدى باقىتتى ەتەمىن"، "قارىزىڭنان قۇتقارامىن"، "ءتۇپ ساناڭدى وياتامىن" دەگەن نەشە ءتۇرلى جاقسى-جاقسى لوزۋنگتار ويلاپ تاۋىپ، ەلدى سوعان تارتىپ وتىر. كوپ جاعدايدا ولاردىڭ بەرىپ وتىرعان ونىمدەرىنە جارنامالارى ساي كەلمەيدى. ول جەردە ارنايى ماماندار وتىرعان جوق. مىسالى پسيحولوگيالىق كومەككە ءاربىر ادام مۇقتاج بولۋى مۇمكىن. ءبىراق ول جەردە پسيحولوگ ەمەس، كوۋچ ساباعىن ءوتىپ العان، جاقسى سويلەيتىن بىرەۋ وتىرۋى مۇمكىن. كەيىن بارىنە ورتاق ساباق بەرەدى"، - دەيدى ول.
دەپۋتاتتىڭ ايتۋىنشا، بۇل شىنايى مامانداردىڭ كولەڭكەدە قالۋىنا دا اكەپ سوعادى.
"ءتىپتى ادامدار وسىعان نەسيە الىپ، قاتىسىپ جاتىر. بۇل الەۋمەتتىك ماسەلەگە اينالىپ وتىر، ادامدار قارىزعا جاپپاي كىرىپ كەتۋىنە دە سەبەپ بولىپ وتىر. سول تۇرعىدان مۇنى كوتەرگەنمىن. كەيبىر وتباسىلار سول كوۋچتاردىڭ ايتقانىمەن جۇرەمىز دەپ شاڭىراعى ورتاسىنان تۇسكەن مىسال وتە كوپ. وسى دەپۋتاتتىق ساۋالدى كوتەرگەننەن كەيىن كوپ ازامات جەكەمىزگە جازدى. ءبىز ونى ۇسىنىس رەتىندە ەنگىزدىك، شەشەتىن اتقارۋشى بيلىك ەمەسپىز. ءبىراق ازاماتتار كوپ حابارلاستى. "الداپ كەتتى، كۇتكەن ناتيجە بولمادى" دەگەندەي، ءبىر جاعىنان تۇتىنۋشىنىڭ قۇقىعى دا بۇزىلىپ تۇر"، - دەدى ول.
جارقىنبەك امانتاي ۇلىنىڭ پىكىرىنشە، مۇنداي ادامدار كوبىنە ونلاين ماركەتينگتىڭ ءتىلىن ۇيرەنىپ، قىر-سىرىن مەڭگەرىپ الادى، ءسويتىپ ادامدارعا وتەتىن سوزدەر، بىردەن جالت قاراتاتىن لوزۋنگتار، ۇراندار ارقىلى تارگەت تاراتىپ، ادامداردىڭ سەنىمىنە كىرەدى.
"بىلايشا ايتقاندا، ساۋداگەر دەپ ايتساق بولادى، بارىنە توپىراق شاشپاسپىز. ىشىندە ناقتى ماماندار دا بار شىعار. سوندىقتان وسى ماسەلەگە ءبىر باقىلاۋ كۇشەيتىلسە دەگەن وي بولدى"، - دەيدى ول.
دەپۋتات بلوگەرلىك ارقىلى بوپسالاۋمەن اينالىساتىندار تۋراسىندا دا پىكىر ءبىلدىردى. مۇنداي "بلوگەرلەر" شەنەۋنىكتەرگە دە "قىرعيداي تيەدى ەكەن".
"راسىمەن، كەيبىر جەرگىلىكتى اكىمدىكتەردى، اتقارۋشى بيلىك وكىلدەرىن قورقىتىپ-ۇركىتۋمەن اينالىساتىندار، قيت ەتسە تىرناق استىنان كىر ىزدەپ، "انا بىلىعىڭدى بىلەمىن، مىنا بىلىعىڭدى جاريالايمىن" دەگەن سياقتى دۇنيەلەرمەن تىكەلەي بوپسالاۋعا كوشىپ العاندار تۋرالى دا ەستيمىز. بۇل بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىك تولىققاندى جۇمىس ىستەۋىنە كەدەرگى بولادى. ولار كوپ جاعدايدا ناقتى جۇمىسپەن ەمەس، جاڭاعى شۋدى باسۋمەن اينالىسىپ كەتىپ جاتقان مىسالدار بار. بۇل دا بوپسالاۋدىڭ ءبىر ءتۇرى. اقشا تالاپ ەتپەۋى، بىردەڭە سۇراماۋى مۇمكىن، ءبىراق سونداي ءبىر دۇنيەلەر ارقىلى قارىم-قاتىناس قۇرىپ، كەيىن ءوز ماسەلەلەرىن جەكە باستارىنا شەشىپ الۋعا پايدالاناتىن ءتاسىل. سوندىقتان مۇندايعا دا جول بەرۋگە بولمايدى"، - دەدى ول.
جارقىنبەك امانتاي ۇلى كەيبىر بلوگەرلەر ءقاۋىپتى تاقىرىپتى قوزعاپ، سان سوعىپ قالاتىنىن دا ايتتى.
"وكىنىشكە قاراي، كەيبىر بلوگەرلەر، ەلگە تانىمال بلوگەرلەر ۇلتارازدىعىن دا قوزدىرىپ جىبەرەدى. الەۋمەتتىك جەلىگە جىل وتكەن تالاپتار كۇشەيىپ كەلە جاتىر. بىلتىر ونلاين پلاتفورمالار، ونلاين جارناما تۋرالى زاڭ قابىلداندى. سونىڭ اياسىندا دا ءبىراز جاۋاپكەرشىلىك كۇشەيدى. بىرەۋ بىلمەي، بىرەۋ قاساقانا، بىرەۋ ەندى جاستىق، كىم بىلەدى بىرەۋدىڭ سويىلىن سوعىپ، ءارتۇرلى جاعدايمەن وسىنداي بولىپ جاتادى. ءبىر رەت، ەكى رەت سونداي جازبالارى ىڭ-شىڭسىز ءوتىپ كەتكەندەي بولادى، ءۇشىنشى جولى قۇقىق قورعاۋ سالاسىنىڭ وكىلدەرىنىڭ نازارىنا ىلىگەدى. ونىڭ سوڭى جاقسىلىققا اپارمايدى"، - دەيدى دەپۋتات.
ءماجىلىس دەپۋتاتى اشىق بوپسالاۋ جايلى دا ءسوز قوزعادى. الايدا دەپۋتات قۇزىرلى ورگاندار تاراپىنان زاڭعا سايكەس جۇمىس ىستەلىپ جاتقانىن ايتىپ، كەيدە ماسەلە كۇشەيگەن شاقتا عانا زاڭدى وزگەرتۋ كەرەك دەگەن باستاما كوتەرۋ دۇرىس ەمەس ەكەنىن جەتكىزدى. جارقىنبەك امانتاي ۇلى زاڭ ءالسىز بولسا عانا وزگەرتكەن دۇرىس ەكەنىن ايتتى.
"ودان كەيىنگى دۇنيە - اشىق بوپسالاۋ، اۋديتوريانىڭ كۇشىمەن اقشا تالاپ ەتۋ. بۇل دا بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە كادىمگى ۇلكەن قىلمىس. بۇل - ادامنىڭ قۇقىعىنا، تەك ماتەريالدىق ەمەس، مورالدىق قۇقىعىنا جان-جاقتى قىسىم جاساۋ دەگەن ءسوز. سوندىقتان بۇل زاڭسىزدىقتارعا جاۋاپكەرشىلىك قاراستىرىلعان. ءبىز كەيدە رەزونانستى ءىس بولعان كەزدە زاڭعا وزگەرىس ەنگىزۋ كەرەك دەپ شىعامىز عوي. نەگىزى رەزونانستى ىستەردىڭ اياسىندا زاڭداردى وزگەرتە بەرۋگە بولمايدى. رەزونانستى ىستەردىڭ اياسىندا زاڭىمىز سولقىلداق ەكەنى كورىنسە، وندا اڭگىمە بولەك، قاراستىرۋعا بولادى. ءبىراق زاڭ جۇمىس ىستەپ جاتىر، زاڭ انىقتاپ جاتىر، جاۋاپكەرشىلىككە تارتىپ جاتىر. كەيدە ءبىزدىڭ قۇقىق قورعاۋ سالاسىنىڭ، سوت بارىسىنىڭ وبەكتيۆتى بولۋىنا كەدەرگى كەلتىرمەۋ كەرەك"، - دەيدى ول.
جارقىنبەك امانتاي ۇلى مۇنداي ارەكەتكە كەيبىر ازاماتتار قۇقىقتىق جاعىنان ساۋات جەتپەگەنىنەن باراتىنىن دا جەتكىزدى.
"الەۋمەتتىك جەلىدە الەۋەتىن پايدالانۋ كاسىبي جۋرناليستەردە سيرەك كەزدەسەدى. كاسىبي جۋرناليستەر وندايعا بارمايدى. بۇل بۇگىندە جاڭا فورماتقا، ونلاين فورماتقا اۋىستى. بەلىگىلى ءبىر دەڭگەيدە ساۋاتتىڭ دا تومەندىگى عوي، شىنىن ايتقاندا. وڭدى-سولدى پايدالانۋعا بولادى ەكەن دەپ ويلاسا كەرەك. بىر-ەكى رەت بىرەۋلەرگە سوقتىعىپ كورەدى، ولاردان ەشقانداي قارسى ارەكەت بولمايدى. ال سوسىن ۇرىناتىن جاعداي بولادى. سوندىقتان جاۋاپكەرشىلىكتى حالىق سەزىنۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. قولدانىستاعى زاڭ جەتكىلىكتى. الايدا كەيدە مينيسترلىك تاراپىنان، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى تاراپىنان بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە مونيتورينگ از بولىپ جاتۋى مۇمكىن"، - دەدى ول.
دەپۋتات ءاربىر ازامات جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋى ءۇشىن ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى تۇراقتى جۇرگىزىلىپ جاتقانىن، دەگەنمەن الدا دا بوپسالاۋدىڭ ارتىندا ۇلكەن سالدارى بارىن، الەۋمەتتىك جەلىدەگى ءار ارەكەت باقىلاۋدا ەكەنىن حالىقتىڭ ەسىنە سالىپ تۇرۋ كەرەك ەكەنىن ايتتى.
"الەۋمەتتىك جەلىدەگى جاۋاپكەرشىلىكتى جول ەرەجەسىن تۇسىندىرگەندەي ءتۇسىندىرۋ كەرەك دەپ ويلايمىن"، - دەپ تۇيىندەدى ءسوزىن ول.
"بوپسالاۋ - قىلمىس"
جاۋاپكەرشىلىك دەمەكشى، بوپسالاۋ ءۇشىن قانداي جاۋاپكەرشىلىك كوزدەلگەنىن دە انىقتادىق. پوليسيا قانداي دا ءبىر قىسىم كورسەتۋ، قورقىتۋ جانە بوپسالاۋ ارەكەتتەرى قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە اكەپ سوعاتىنىن ەسكەرتتى.
مۇنداي ارەكەتتەر ق ر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 194-بابى (قورقىتىپ الۋ) بويىنشا سارالانۋى مۇمكىن.
