ۇستاز روبوت، ۇستاز پروپاگانديست، ۇستاز...
بۇگىنگى ۇستازداردىڭ جەكە ءومىرى جوق، روبوت سەكىلدى. ورتا جاسقا كەلگەندە اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنىپ، ساياسي ماسەلەلەردى ۇرانداتىپ جۇرگەن ۇستازدا ءوزىن-وزى جەتىلدىرۋ مەن وتباسىنا كوڭىل بولەتىندەي ۋاقىتى قايدان بولسان؟
قازىرگى ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ ۇستازدار قاۋىمىنا قويعان تالابىن ەسەپكە الىپ بايلام جاساساڭ، ۇستازدىق قىزمەت وڭاي ءارى قيىن ءىس پە دەپ ەكىۇداي كۇيگە تۇسەسىڭ.
ويلاڭىزشى، جىل سايىن ءتۇرلى رەفورمامەن بەتپە-بەت كەلىپ، سولاردى جۇزەگە اسىرىپ جاتقان ۇستازدىڭ جۇمىسىن قالاي وڭاي دەپ ايتا الاسىڭ؟ اۋىلدى جەردەگى ورىسشانىڭ ءوزىن جەتىك بىلمەيتىن (جالپى، ۇستاز ءبىر عانا تىلدە ساباق بەرگەنى دۇرىس قوي) ۇستازدى اعىلشىن، ورىس تىلىندە ساباق بەرۋگە ماجبۇرلەۋدىڭ نە قاجەتى بار؟
ءيا، قازىرگى زاماننىڭ تالابى بويىنشا ءۇش ءتىلدى ءبىلۋدىڭ ماڭىزى زور ەكەنىن تۇسىنەمىز. ءبىراق بىزدەر بار تالاپتى بىردەن ۇستازدارعا قويىپ، رەفورمانى نەگە ۇستازداردان باستايمىز؟ وسى جاعى تۇسىنىكسىز.
ۇكىمەت باسىنداعىلار نەگە الدىمەن وزدەرى وزگەرمەيدى، رەفورمانى نەگە وزدەرىنەن باستامايدى؟
ساۋساعىڭىزدى بۇگىپ، ۇكىمەت باسىنداعى مينيسترلەردىڭ قايسى ءۇش تۇعىرلى ءتىلدىڭ تالابىنا سايكەس كەلەتىنىن ەسەپتەپ كورىڭىزشى. بىرەن-سارانى بولماسا، كوپشىلىگى بۇل تالاپتىڭ ۇدەسىنەن شىعا المايدى. مينيسترلەردىڭ كوبى اعىلشىن-ورىس ءتىلىن بىلگەنىمەن، قازاق ءتىلىن بىلمەيتىنىن بەس جاسار بالا دا بىلەدى. ال اكىمدەر مەن دەپۋتاتتار جايىندا اڭگىمە قوزعاۋدىڭ ءوزى ارتىقتاۋ. سوندىقتان، مينيستر بولۋدان ۇستاز بولۋدىڭ الدەقايدا قيىن ەكەنىن بايقايسىڭ.
سوندا ءۇش تۇعىرلى ءتىل كىمگە كەرەك؟ ۇستازدار مەن وقۋشىلارعا كەرەك پە؟ ءيا، جاستاردىڭ اعىلشىن ءتىلىن بىلگەنىنە قارسىلىعىمىز جوق. الەم مويىنداعان ءتىلدى ءبىلىپ، تانىم كوكجيەگىن كەڭەيتۋى قاجەت.
ءۇش ايدا ءتىل ۇيرەنۋگە بولا ما؟
اعىلشىن تىلىندە بالالارعا ساباق بەرۋ – بۇل ءمۇعالىم ءۇشىن مۇلدە باسقا دەڭگەي عوي. ءبىلىم مينيسترلىگىندەگى شەندىلەر بۇل ماسەلەنى بالالار ءۇش اي دەمالعان جازعى كانيكۋلدا شەشىپ تاستاۋعا ۇمتىلۋدا. سوندا ۇستازدار قاۋىمى دەمالىسقا شىقپاي ما؟ ولاردىڭ جەكە ءومىرى، وتباسى، تىرلىگى جوق پا؟
اعىلشىن ءتىلى مامانى بولۋعا ۇمتىلعان ادام جوعارى وقۋ ورنىنا ءتۇسىپ، بەس جىل بويىنا ءتىلدى مەڭگەرەدى. قىرۋار جۇمىسى بار مۇعالىمگە ءبىر جازدا اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنىپ، جاڭا وقۋ جىلىندا «ساباعىڭدى اعىلشىن تىلىندە جۇرگىز» دەپ تالاپ قويۋ – بۇل ەندى بارىپ تۇرعان ك... زورلىق قوي.
جارايدى، ءويتىپ-بۇيتىپ ۇستازدار اعىلشىن ءتىلىن (ورىس، قازاق ءتىلىن قايدا قويامىز؟) ۇيرەندى دەلىك. سوندا ولار كىمگە ساباق بەردى. الا جازداي اسىر سالىپ وينايتىن بالالار «ۇستازدارىمىز اعىلشىن ءتىلىن مەڭگەرىپ جاتىر ەكەن، ءبىز دە سوعان دايىن بولىپ، اعىلشىن ءتىلىن مەڭگەرەيىك» دەپ ءۇش اي دەمالىستا جاتپاي-تۇرماي اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنىپ الا ما؟ جوق، ۇيرەنبەيدى.
وسى ءبىر جايتتان-اق ءۇش تۇعىرلى ءتىلدى مۇعالىمدەردەن باستاۋدىڭ سوڭى ساتسىزدىككە ۇشىرايتىنىن بايقاۋعا بولادى ەمەس پە؟
ءۇش ءتىلدى مەڭگەرۋدى كىمدەردەن باستاۋ كەرەك؟
بىردەن ايتايىق، ءۇش تۇعىرلى ءتىلدى ءبىرىنشى كەزەكتە سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنەن باستاعان ءجون شىعار. ويتكەنى، ولار وزگە ەلدەرمەن ءجيى جۇمىس ىستەيدى. بۇگىندە قازاق ەلىنىڭ ديپلوماتتارى ورىس، اعىلشىن ءتىلىن جەتىك بىلەتىنىنە كۇمان كەلتىرمەيمىز. ال قازاق تىلىنە كەلگەندە ولاردىڭ شورقاق ەكەنىن ەكىنىڭ ءبىرى بىلەدى.
كۇنى كەشە عانا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا قازاقستان اتىنان ماسكەۋدە وكىلدىك ەتكەن – بۇگىنگى ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترىمىز تيمۋر سۇلەيمەنوۆ سىرتتا ءجۇرىپ قازاق ءتىلىن ۇمىتىپ قالعانىن ءوز اۋزىمەن ايتپادى ما؟ قازاق ءتىلىن ۇمىتىپ قالعانىن (ادام بىلەتىن نارسەسىن ۇمىتۋشى ما ەدى؟) تيمۋرجان دەپۋتاتتاردىڭ الدىندا مويىندادى. ال قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن قانشا ديپلوماتتارىمىز بار؟ ونى ءبىر قۇداي بىلەدى.
سوندىقتان، ءۇش تۇعىرلى ءتىلدى ءبىرىنشى كەزەكتە ەلشىلەردەن باستاعان ءجون. سودان كەيىن شەتەلگە ءجيى شىعاتىن ۇكىمەت مۇشەلەرى ۇيرەنۋى كەرەك. ودان كەيىنگى كەزەكتە ءانۇرانىمىزدى ءجيى شاتاستىراتىن سپورتشىلار تۇر.
مىنە، ءۇش ءتىلدى الدىمەن وسىلار مەڭگەرۋى كەرەك. اۋىلدا اسىق ويناپ، وزگە ەلدىڭ ازاماتىن تەلەارنادان عانا كورەتىن وقۋشىعا ءۇش ءتىلدى ۇيرەتىپ نە ۇتامىز؟ سوندىقتان، سىڭبىرۋگە مۇرشاسى جوق، ۇستازدارعا ءتىل ۇيرەنۋ تۋراسىندا تالاپ قويۋ ورىنسىز دەپ ەسەپتەيمىز.
ەگەر بۇل ماسەلە ۇستازدار مەن جاس ۇرپاقتىڭ قاتىسۋىنسىز شەشىلمەيتىن دۇنيە بولسا، ءبىلىم مينيسترلىگى اۋىلداردا اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتەتىن كۋرستار اشسىن. سول كەزدە اۋىلداعى ءمۇعالىم دە، وقۋشى دا اعىلشىن مەن ورىس ءتىلىن ۇيرەنىپ الادى. سولتۇستىك وبلىستاردا قازاقشا، اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتەتىن ورتالىقتار اشۋ كەرەك. ال قالالى جەردەگى اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتەتىن ورتالىقتارعا سۋبسيديا بەرسىن. بۇعان ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ شاماسى جەتە مە؟ ارينە، جەتپەيدى.
ءۇش تۇعىرلى ءتىلدى ۇستازداردىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ ورتالىقتارى ارقىلى جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىن ەمەس. تۇتاس ءبىر ءتىل كوميتەتىنىڭ شاماسى جەتپەي وتىرعان ماسەلەنى پەداگوگيكالىق جۇمىستارى كوپ ورتالىقتاردىڭ موينىنا اسا سالۋعا بولمايدى. بۇل – ۇلكەن ساياسي ماسەلە.
قازىرگى تاڭدا وقۋشىلاردى بىلاي قويعاندا ءمۇيىزى قاراعايداي عالىمداردىڭ وزدەرى شەتەلدىڭ يمپاكت-فاكتورلىق كورسەتكىشى جوعارى عىلىمي جۋرنالدارىنا عىلىمي ماقالالارىن جاريالاي الماي باسى قاتىپ جۇرگەندە، قاراپايىم مۇعالىمدەردىڭ اعىلشىن تىلىندە ساباق بەرىپ كەتەدى دەگەنگە سەنۋ قيىن.
ن.اۋباكىر
