ۇلتتىق كىتاپحانادا الماتى قالاسى ءدىن ىستەرى باسقارماسى جانە «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن «الاش وردا»: ۇلتتىق يدەيا جانە ءدىن ماسەلەلەرى» اتتى رەسپۋبليكالىق عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنسيا ءوتتى. جيىنعا ۇعا اكادەميگى، تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى حانگەلدى ءابجانوۆ، ونەرتانۋ عىلىمىنىڭ دوكتورى شايزادا توقتابايەۆا، تاريحشى داناگۇل ماحات جانە الاش ارىستارىنىڭ ۇرپاقتارى مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرى قاتىستى.
جيىندى اشقان تاريحشى ح.ءابجانوۆ بۇگىنگى رۋحاني جاڭعىرۋ تۇسىندا قازاق ەلىنىڭ ماڭگىلىك ەل بولۋىن كوزدەگەن الاش يدەياسىنىڭ وزەكتىلىگى ارتا تۇسكەنىن اتاپ ايتتى. عالىمنىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى ءدىني، ساياسي احۋالدىڭ كۇردەلى كەزەڭىندە الاش زيالىلارى ۇستانعان مەملەكەتشىلدىك، ۇلتتىق ءسالت-داستۇر مەن ادەت-عۇرىپتى دارىپتەۋ، ءدىن بىرلىگى يدەيالارى وزەكتىلىگىن جويعان جوق.
كونفەرەنسيانىڭ «الاش يدەياسىنىڭ ءمانى مەن قالىپتاسۋ كەزەڭى» اتتى ءبىرىنشى سەكسياسىندا ءسوز العان ونەرتانۋشى ش.توقتابايەۆا قازاقتىڭ ءبىرتۋار عالىمى شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ جازبالارىنداعى ءسالت-داستۇر مەن ءدىن ماسەلەلەرىنە توقتالىپ، كوشپەلى حالىقتىڭ ءدىندى ۇستانۋى ءومىر سالتىمەن ەرەكشە ۇيلەسىم تاپقانىنا نازار اۋداردى. «بۇگىنگى جاھاندانۋ ءۇردىسى جايلاعان قوعامدا حالىق ونەرى مەن ادەت-عۇرپى ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدىڭ وزەگى بولۋى كەرەك» دەدى عالىم.
حح عاسىر باسىندا قازاق دالاسىندا پاتشالىق رەسەيدىڭ وتارلىق ساياساتىنا بايلانىستى ءدىن ماسەلەسى ۋشىعا ءتۇستى. كوشپەلى ەلدىڭ جاۋىنگەرلىك رۋحىن باسىپ-جانشىپ، وزىنە باعىندىرۋ ءۇشىن وتارشىل بيلىك ءدىندى پايدالانعانى بەلگىلى.
قازاقتىڭ ءداستۇر-سالتى مەن ومىرىنە ۇلكەن وزگەرىستەر الىپ كەلگەن ءدىني ساياساتتىڭ استارىن جاقسى تۇسىنگەن الاش قايراتكەرلەرى بۇل ۇردىسكە بەلسەنە قارسى تۇردى.
ولار ءدىن مەن مەملەكەت بولەك بولۋى ءتيىس دەپ، زايىرلى مەملەكەت قۇرۋدى ماقسات تۇتتى.
الاش زيالىلارى قازاق دالاسىنا ميسسيونەر تاتار مولدالارىن جىبەرىپ، حالىقتىڭ اقىل-وي، ساناسىن دىنمەن شىرماۋ ارقىلى ءوزىنىڭ ساياسي مۇددەسىن ىسكە اسىرۋدى كوزدەگەن وتارشىل بيلىكتىڭ جىمىسقى ساياساتىن قاتال اشكەرەلەدى. سول كەزدە دە «ولەڭ ايتۋ، كۇي تارتۋ كۇنا» دەپ، ەلدى ازعىرعان «ۋكازنوي» مولدالار از بولماعان.
كونفەرەنسيانىڭ «الاش جانە ۇلتتىق يدەيا» اتتى ەكىنشى سەكسياسىندا عالىمدار ءدىن مەن ءدىل تازالىعى ءۇشىن ارپالىسقان احمەت بايتۇرسىن ۇلى، ءاليحان بوكەيحان ۇلى، عۇمار قاراش، سماعۇل ءسادۋاقاسوۆ، ناۋان حازىرەت سىندى قايراتكەرلەردىڭ اعارتۋشىلىق كۇرەستەرى جايىندا كەڭىنەن ماعلۇماتتار كەلتىردى.
«ويان قازاق، قورعان قازاق» دەپ، ەلدى بىلىمگە، بىرلىككە ۇندەگەن الاش زيالىلارىنىڭ يدەيالارى بۇگىنگى كۇنى دە ۇلگى تۇتۋعا لايىق.
«الاش مۇراسى – ماڭگىلىك قۇندىلىق. بولاشاعى بار ەلدىڭ مۇراتى ماڭگىلىك قۇندىلىقتارعا نەگىزدەلۋگە ءتيىس. رۋحاني جاڭعىرۋ دا وسى مۇراتتارمەن تىعىز بايلانىستى. باسەكەگە قابىلەتتى، دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا ءبىز ءوز تىلىمىزبەن، دىلىمىزبەن كىرۋىمىز قاجەت. سوندىقتان ءبىز الاش يدەيالارىن تەرەڭ ۇعىنىپ، ولاردى باسشىلىققا الساق ەشقاشان اداسپايمىز» دەدى جيىندى قورىتىندىلاعان حانگەلدى ءابجانوۆ.
شاراعا قاتىسۋشىلارعا «الاش ارىستارى: ۇلتتىق ءداستۇر جانە ءدىن» اتتى دەرەكتى فيلم كورسەتىلدى. جيىن سوڭىندا «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسى ارمان اۋباكىر كونفەرەنسياعا قاتىسقان عالىمدارعا العىسحاتتار مەن سەرتيفيكاتتار تاپسىردى.
"قمد" اقپارات
