2025 جىلدىڭ 8–16 قىركۇيەگى ارالىعىندا جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانىندا، اتاپ ايتقاندا ءۇرىمشى، قاشعار جانە قۇلجا قالالارىندا الەمنىڭ جەتەكشى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى باسشىلارىنا ارنالعان كوشپەلى سەمينار ءوتتى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
بۇل حالىقارالىق شارانىڭ باستى ماقساتى — جىبەك جولىنىڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋىن بىرلەسىپ دامىتۋ ماسەلەلەرىن تالقىلاۋ بولدى. الەمنىڭ 20-دان استام ەلىنەن — جۇڭگو، رەسەي، قازاقستان، گەرمانيا، يسپانيا، كانادا، ساۋد ارابياسى، تۇركيا، شۆەسيا جانە تاعى باسقا مەملەكەتتەردەن كەلگەن 30-دان استام جۋرناليست قىتايدىڭ قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان ءومىرىن، تاريحى مەن مادەنيەتىن، ەكونوميكاسى مەن حالىقتىڭ كۇندەلىكتى تىرشىلىگىن ءوز كوزدەرىمەن كورۋگە مۇمكىندىك الدى.
كوپتىلدى ورتادا اقپاراتتىڭ ماڭىزىن تولىق جەتكىزۋگە شىڭجاڭ اقپاراتتىق بيۋروسى مەن كاسىبي اۋدارماشىلار توبى كومەكتەستى.
شىڭجاڭ مۋزەيىنەن باستالعان ساپار
باعدارلاما جۇڭگو مەن وزگە ەلدەردىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىن تانىپ-بىلۋمەن قاتار، قاتىسۋشىلاردىڭ ءوز مەديا-پلاتفورمالارىن لايىق تانىستىرۋىنا جاعداي جاسادى. كۇن سايىن دەلەگاسيا مۇشەلەرى مەملەكەتتىك مەكەمەلەردە، تاريحي مۇراجايلاردا، پورتتار مەن مادەني جانە ءدىني ورتالىقتاردا، ونەركاسىپ نىساندارىندا، اۋىل شارۋاشىلىعى، ءبىلىم جانە عىلىم ورىندارىندا، سونداي-اق ءداستۇرلى بازارلار مەن شەبەرحانالاردا بولدى.
ساپار ءۇرىمشى قالاسىنداعى شىڭجاڭ مۋزەيىنەن باستالدى. بۇل مۋزەي — ايماقتىڭ تاريحي جانە مادەني كەلبەتىن ايقىندايتىن ءىرى ورتالىقتاردىڭ ءبىرى. 1953 جىلى اشىلعان مۋزەيدە ارحەولوگيالىق جادىگەرلەر، ەتنوگرافيالىق كورمەلەر، ەجەلگى قولجازبالار مەن ءشولدىڭ قۇرعاق كليماتىندا جاقسى ساقتالعان مۋميالار قويىلعان.
ەڭ قىزىق ەكسپوزيسيالاردىڭ ءبىرى — ۇلى جىبەك جولىنا ارنالعان زال. سەبەبى شىڭجاڭ ەجەلدەن قىتايدىڭ باتىس قاقپاسى ءارى “ءبىر بەلدەۋ — ءبىر جول” باستاماسىن جۇزەگە اسىرۋداعى ماڭىزدى كولىك-لوگيستيكالىق توراپ سانالادى. مۇندا عاسىرلار بويى ۇيعىرلار، حاندار، قازاقتار جانە باسقا دا ەتنوستار بەيبىت ءومىر ءسۇرىپ كەلەدى.
شىڭجاڭ — قىتايدىڭ “باتىس قاقپاسى”
تاريحتا بۇل ايماق “باتىس ولكەلەرى” دەپ اتالعان جانە ەجەلدەن قىتايدىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ ەسەپتەلەدى. 1884 جىلى سين اۋلەتىنىڭ ۇكىمەتى شىڭجاڭ پروۆينسياسىن قۇرعان، ال 1955 جىلدىڭ 1 قازانىندا شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانى رەسمي تۇردە قۇرىلدى.
2025 جىلى قحر ءتوراعاسى سي سزينپين ونىڭ 70 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان سالتاناتتى ءىس-شارالارعا قاتىستى.
شىڭجاڭ قىتايدىڭ سولتۇستىك-باتىسىندا، ەۋرازيا قۇرلىعىنىڭ ءدال ورتاسىندا ورنالاسقان. ونىڭ جالپى اۋماعى — 1،66 ميلليون شارشى شاقىرىم. ايماق سەگىز ەلمەن — موڭعوليا، رەسەي، قازاقستان، قىرعىزستان، تاجىكستان، اۋعانستان، پاكىستان جانە ۇندىستانمەن شەكتەسەدى. 5700 شاقىرىمدىق قۇرلىق شەكاراسى بار شىڭجاڭ — قىتايداعى اۋماعى ەڭ ۇلكەن جانە ەڭ كوپ شەكارالاس كورشىسى بار اكىمشىلىك ايماق.
ۇرىمشىدەگى حالىقارالىق قۇرعاق پورت — ازيا مەن ەۋروپانى جالعاعان ءدالىز
مۋزەيدەن كەيىن جۋرناليستەر دەلەگاسياسى ۇرىمشىدەگى حالىقارالىق قۇرعاق پورتقا باردى. بۇل — ازيا مەن ەۋروپانى بايلانىستىراتىن ءىرى لوگيستيكالىق ورتالىق. كەيىنگى ون جىلدا قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان بۇل كولىك تورابى ارقىلى 200-دەن استام تاۋار ءتۇرى ەكسپورتتالادى.
پورت اشىلعان ساتتەن بەرى 21 باعىت بويىنشا 26 قالاعا 5900-دەن استام حالىقارالىق پويىز قاتىناعان. قازاقستانعا جۇك ەكى كۇندە، رەسەيگە سەگىز كۇندە، ال ەۋروپانىڭ ءىرى قالالارىنا شامامەن 16 كۇندە جەتكىزىلەدى.
بۇل پورت “ءبىر بەلدەۋ — ءبىر جول” جوباسىنىڭ نەگىزگى بولىگى بولىپ سانالادى. مۇندا كەدەندىك راسىمدەۋ، قويمالاۋ جانە مۋلتيمودالدى تاسىمال جۇزەگە اسىرىلادى.
جۇڭگو اۆتونارىعىنىڭ وركەندەۋى
كەيىنگى جىلدارى قازاقستاندا قىتايلىق اۆتوكولىكتەرگە سۇرانىس كۇرت ارتقان. قازاقستان اۆتوموبيل وداعىنىڭ دەرەكتەرىنە سۇيەنسەك، بيىلعى جىلدىڭ وزىندە جاڭا اۆتوكولىك ساتىلىمى 125 مىڭنان استى. بۇل بىلتىرعىدان 23%-عا كوپ.
سوندىقتان جۋرناليستەردىڭ گۋانچجوۋ اۆتوموبيل كورپوراسياسىنىڭ (GAC Group) شىڭجاڭداعى زاۋىتىنا بارۋى ەرەكشە قىزىعۋشىلىق تۋدىردى. كاسىپورىن ەكولوگيالىق تازا تەحنولوگيالاردى پايدالانا وتىرىپ، GAC Trumpchi جانە باسقا دا ماركالار شىعارادى. بۇل ءوندىرىس وڭىردەگى جۇمىس ورىندارىن ارتتىرىپ، ەكونوميكالىق بەلسەندىلىكتى كۇشەيتۋدە.
ءدىن مەن ەتنوستار ۇندەستىگى
شىڭجاڭدا 56 ەتنوس وكىلى تۇرادى: ۇيعىرلار، حاندار، قازاقتار، قىرعىزدار، تاتارلار، ورىستار جانە باسقالار. حالىق سانى 26 ميلليوننان اسادى. مۇندا يسلام، بۋدديزم، داوسيزم، حريستيان، كاتوليك جانە پراۆوسلاۆ دىندەرى بەيبىت قاتار ءومىر سۇرەدى.
جۋرناليستەر ۇرىمشىدەگى شىڭجاڭ يسلام ينستيتۋتىندا بولىپ، قىتايداعى ءدىني توزىمدىلىك ساياساتى تۋرالى ءبىلدى. مۇندا ستۋدەنتتەر قۇران وقىپ، شاريعات نەگىزدەرىن جانە ەتيكانى ۇيرەنەدى.
ونەركاسىپ پەن اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ سەرپىنى
كەلەسى ساپار يندۋستريا باعىتىنا ارنالدى. مىسالى، Tianshan Wool Tex كومپانياسى ءجۇن وڭدەۋ مەن توقىما بۇيىمدارىن تولىق سيكلمەن شىعارادى. ال China Railway Construction Corporation (CRCC) فيليالى تەمىرجول، كوپىر، اۆتوجول سىندى ءىرى ينفراقۇرىلىم جوبالارىن جۇزەگە اسىرۋدا.
2024 جىلى شىڭجاڭ ءداندى داقىل ونىمدىلىگى بويىنشا قىتايدا ءبىرىنشى ورىنعا شىققان. ءوڭىردىڭ جالپى ىشكى ءونىمى 6،1%-عا ءوسىپ، 2 تريلليون يۋاننان استى. قاشعار قالاسىندا اۋىل شارۋاشىلىعى — باستى سالا. مۇندا جاڭعاق، ءجۇزىم، ورىك، قىزىل فينيك وسىرىلەدى. Kashi Galele Modern Agriculture Co. Ltd كومپانياسى گرەك جاڭعاعىن وڭدەپ، قازاقستان مەن ورتالىق ازيا ەلدەرىنە ەكسپورتتايدى.
قاشعار مەن قۇلجا — تاريح پەن مادەنيەتتىڭ توعىسقان مەكەنى
قاشعار — ۇلى جىبەك جولىنىڭ ەڭ كونە قالالارىنىڭ ءبىرى. ونىڭ تاريحى ەكى مىڭ جىلدان اسادى. مۇندا شوقان ءۋاليحانوۆ ءوز ەڭبەكتەرىندە سيپاتتاعان تاريحي اۋرا ءالى ساقتالعان. قالاداعى يد كاح مەشىتى — قىتايداعى ەڭ ۇلكەن مەشىت، 1442 جىلى سالىنعان، 20 مىڭ ادامعا دەيىن سىيدىرا الادى.
قۇلجا قالاسى — ىلە قازاق اۆتونوميالىق وبلىسىنىڭ ورتالىعى. مۇندا قازاقتار، ۇيعىرلار، ورىستار جانە حاندار تاتۋلىقتا ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. قالا ءوزىنىڭ جاسىل كوشەلەرىمەن جانە تاريحي Liuxing اۋدانىمەن ايگىلى.
دوستىق پەن مادەني ىقپالداستىق كوپىرى
بۇل ساپار كوپتەگەن ءجۋرناليستىڭ جۇڭگو تۋرالى بۇرىنعى تۇسىنىگىن تۇبەگەيلى وزگەرتتى. ولار شىڭجاڭنىڭ شىنايى ءومىرىن، حالقىنىڭ مادەنيەتى مەن كۇندەلىكتى تۇرمىسىن ءوز كوزىمەن كوردى.
كورگەننىڭ ءبارى شىڭجاڭداعى ۇلتتار اراسىنداعى تاتۋلىق پەن ىنتىماقتىڭ ءوڭىردىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشى ەكەنىن دالەلدەدى.
قازاقستاندىق دەلەگاسيا مۇشەسى، Toppress.kz اگەنتتىگىنىڭ ديرەكتورى ەرجان باعداتوۆ بىلاي دەدى.
“كورشى قىتايدىڭ وسىنداي كوپۇلتتى جانە مادەني باي وڭىرىمەن شەكارالاسۋ – قازاقستان ءۇشىن زور مۇمكىندىك. بۇل تەك ەكونوميكالىق ەمەس، الەۋمەتتىك جانە مادەني بايلانىستاردى دا كۇشەيتۋگە جول اشادى. ورتاق تاريح، حالىقتار اراسىنداعى تىعىز قارىم-قاتىناس — عىلىم، ءبىلىم، مادەنيەت پەن حالىقتىق ديپلوماتيا سالاسىنداعى بىرلەسكەن جوبالارعا بەرىك نەگىز بولا الادى”، — دەيدى ول.
شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانىنىڭ 70 جىلدىعى — تەك جۇڭگو ءۇشىن ەمەس، بۇكىل ورتالىق ازيا ءۇشىن دە ماڭىزدى تاريحي بەلەس. ويتكەنى بۇل ءوڭىر — بۇكىل تۇركى وركەنيەتىنىڭ، ۇلى جىبەك جولىنىڭ جانە بەيبىتشىلىك رۋحىنىڭ التىن بەسىگى.
