2025 жылдың 8–16 қыркүйегі аралығында Қытай Халық Республикасының Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданында, атап айтқанда Үрімші, Қашғар және Құлжа қалаларында әлемнің жетекші бұқаралық ақпарат құралдары басшыларына арналған көшпелі семинар өтті, деп хабарлайды Dalanews.kz.
Бұл халықаралық шараның басты мақсаты — Жібек жолының экономикалық белдеуін бірлесіп дамыту мәселелерін талқылау болды. Әлемнің 20-дан астам елінен — Қытай, Ресей, Қазақстан, Германия, Испания, Канада, Сауд Арабиясы, Түркия, Швеция және тағы басқа мемлекеттерден келген 30-дан астам журналист Қытайдың қарқынды дамып келе жатқан өмірін, тарихы мен мәдениетін, экономикасы мен халықтың күнделікті тіршілігін өз көздерімен көруге мүмкіндік алды.
Көптілді ортада ақпараттың маңызын толық жеткізуге Шыңжаң ақпараттық бюросы мен кәсіби аудармашылар тобы көмектесті.
Шыңжаң музейінен басталған сапар
Бағдарлама Қытай мен өзге елдердің тарихы мен мәдениетін танып-білумен қатар, қатысушылардың өз медиа-платформаларын лайық таныстыруына жағдай жасады. Күн сайын делегация мүшелері мемлекеттік мекемелерде, тарихи мұражайларда, порттар мен мәдени және діни орталықтарда, өнеркәсіп нысандарында, ауыл шаруашылығы, білім және ғылым орындарында, сондай-ақ дәстүрлі базарлар мен шеберханаларда болды.
Сапар Үрімші қаласындағы Шыңжаң музейінен басталды. Бұл музей — аймақтың тарихи және мәдени келбетін айқындайтын ірі орталықтардың бірі. 1953 жылы ашылған музейде археологиялық жәдігерлер, этнографиялық көрмелер, ежелгі қолжазбалар мен шөлдің құрғақ климатында жақсы сақталған мумиялар қойылған.
Ең қызық экспозициялардың бірі — Ұлы Жібек жолына арналған зал. Себебі Шыңжаң ежелден Қытайдың батыс қақпасы әрі “Бір белдеу — бір жол” бастамасын жүзеге асырудағы маңызды көлік-логистикалық торап саналады. Мұнда ғасырлар бойы ұйғырлар, ханьдар, қазақтар және басқа да этностар бейбіт өмір сүріп келеді.
Шыңжаң — Қытайдың “батыс қақпасы”
Тарихта бұл аймақ “Батыс өлкелері” деп аталған және ежелден Қытайдың ажырамас бөлігі болып есептеледі. 1884 жылы Цинь әулетінің үкіметі Шыңжаң провинциясын құрған, ал 1955 жылдың 1 қазанында Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданы ресми түрде құрылды.
2025 жылы ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин оның 70 жылдық мерейтойына арналған салтанатты іс-шараларға қатысты.
Шыңжаң Қытайдың солтүстік-батысында, Еуразия құрлығының дәл ортасында орналасқан. Оның жалпы аумағы — 1,66 миллион шаршы шақырым. Аймақ сегіз елмен — Моңғолия, Ресей, Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Ауғанстан, Пәкістан және Үндістанмен шектеседі. 5700 шақырымдық құрлық шекарасы бар Шыңжаң — Қытайдағы аумағы ең үлкен және ең көп шекаралас көршісі бар әкімшілік аймақ.
Үрімшідегі халықаралық құрғақ порт — Азия мен Еуропаны жалғаған дәліз
Музейден кейін журналистер делегациясы Үрімшідегі Халықаралық құрғақ портқа барды. Бұл — Азия мен Еуропаны байланыстыратын ірі логистикалық орталық. Кейінгі он жылда қарқынды дамып келе жатқан бұл көлік торабы арқылы 200-ден астам тауар түрі экспортталады.
Порт ашылған сәттен бері 21 бағыт бойынша 26 қалаға 5900-ден астам халықаралық пойыз қатынаған. Қазақстанға жүк екі күнде, Ресейге сегіз күнде, ал Еуропаның ірі қалаларына шамамен 16 күнде жеткізіледі.
Бұл порт “Бір белдеу — бір жол” жобасының негізгі бөлігі болып саналады. Мұнда кедендік рәсімдеу, қоймалау және мультимодальды тасымал жүзеге асырылады.
Қытай автонарығының өркендеуі
Кейінгі жылдары Қазақстанда қытайлық автокөліктерге сұраныс күрт артқан. Қазақстан автомобиль одағының деректеріне сүйенсек, биылғы жылдың өзінде жаңа автокөлік сатылымы 125 мыңнан асты. Бұл былтырғыдан 23%-ға көп.
Сондықтан журналистердің Гуанчжоу автомобиль корпорациясының (GAC Group) Шыңжаңдағы зауытына баруы ерекше қызығушылық тудырды. Кәсіпорын экологиялық таза технологияларды пайдалана отырып, GAC Trumpchi және басқа да маркалар шығарады. Бұл өндіріс өңірдегі жұмыс орындарын арттырып, экономикалық белсенділікті күшейтуде.
Дін мен этностар үндестігі
Шыңжаңда 56 этнос өкілі тұрады: ұйғырлар, ханьдар, қазақтар, қырғыздар, татарлар, орыстар және басқалар. Халық саны 26 миллионнан асады. Мұнда ислам, буддизм, даосизм, христиан, католик және православ діндері бейбіт қатар өмір сүреді.
Журналистер Үрімшідегі Шыңжаң ислам институтында болып, Қытайдағы діни төзімділік саясаты туралы білді. Мұнда студенттер Құран оқып, шариғат негіздерін және этиканы үйренеді.
Өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының серпіні
Келесі сапар индустрия бағытына арналды. Мысалы, Tianshan Wool Tex компаниясы жүн өңдеу мен тоқыма бұйымдарын толық циклмен шығарады. Ал China Railway Construction Corporation (CRCC) филиалы теміржол, көпір, автожол сынды ірі инфрақұрылым жобаларын жүзеге асыруда.
2024 жылы Шыңжаң дәнді дақыл өнімділігі бойынша Қытайда бірінші орынға шыққан. Өңірдің жалпы ішкі өнімі 6,1%-ға өсіп, 2 триллион юаньнан асты. Қашғар қаласында ауыл шаруашылығы — басты сала. Мұнда жаңғақ, жүзім, өрік, қызыл финик өсіріледі. Kashi Galele Modern Agriculture Co. Ltd компаниясы грек жаңғағын өңдеп, Қазақстан мен Орталық Азия елдеріне экспорттайды.
Қашғар мен Құлжа — тарих пен мәдениеттің тоғысқан мекені
Қашғар — Ұлы Жібек жолының ең көне қалаларының бірі. Оның тарихы екі мың жылдан асады. Мұнда Шоқан Уәлиханов өз еңбектерінде сипаттаған тарихи аура әлі сақталған. Қаладағы Ид Ках мешіті — Қытайдағы ең үлкен мешіт, 1442 жылы салынған, 20 мың адамға дейін сыйдыра алады.
Құлжа қаласы — Іле қазақ автономиялық облысының орталығы. Мұнда қазақтар, ұйғырлар, орыстар және ханьдар татулықта өмір сүріп жатыр. Қала өзінің жасыл көшелерімен және тарихи Liuxing ауданымен әйгілі.
Достық пен мәдени ықпалдастық көпірі
Бұл сапар көптеген журналистің Қытай туралы бұрынғы түсінігін түбегейлі өзгертті. Олар Шыңжаңның шынайы өмірін, халқының мәдениеті мен күнделікті тұрмысын өз көзімен көрді.
Көргеннің бәрі Шыңжаңдағы ұлттар арасындағы татулық пен ынтымақтың өңірдің экономикалық дамуының негізгі қозғаушы күші екенін дәлелдеді.
Қазақстандық делегация мүшесі, Toppress.kz агенттігінің директоры Ержан Бағдатов былай деді.
“Көрші Қытайдың осындай көпұлтты және мәдени бай өңірімен шекараласу – Қазақстан үшін зор мүмкіндік. Бұл тек экономикалық емес, әлеуметтік және мәдени байланыстарды да күшейтуге жол ашады. Ортақ тарих, халықтар арасындағы тығыз қарым-қатынас — ғылым, білім, мәдениет пен халықтық дипломатия саласындағы бірлескен жобаларға берік негіз бола алады”, — дейді ол.
Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданының 70 жылдығы — тек Қытай үшін емес, бүкіл Орталық Азия үшін де маңызды тарихи белес. Өйткені бұл өңір — бүкіл түркі өркениетінің, Ұлы Жібек жолының және бейбітшілік рухының алтын бесігі.
