ايتىپ قويالىق، وسى ماقالانى جازعان ادام قازىرگى اۋىلدىڭ كەتەۋى كەتكەنىنە كىنالى ەمەس. اۋىلدى توزدىرعان، ونىڭ تامىرىنا بالتا شاپقان بيلىكتىڭ ءوزى، انىعىندا. تۋرا ماعىناسىندا بالتالاپ، قيراتىپ، وتاپ كەتسە، ءبىر ءجون.
بيلىك اۋىلدى ۇمىتىپ كەتتى. اۋىلدىڭ بار ەكەنىن ۇمىتىپ كەتتى. وندا ادامدار تۇراتىنىن، ولاردىڭ دا لايىقتى ءومىر سۇرۋگە قۇقىلى ەكەنىن ەستەن شىعاردى، وكىنىشكە قاراي. الەمنىڭ ەڭ وزىق دامىعان 30 ەلىنىڭ قاتارىنا كىرگىسى كەلەتىن قازاقستان اۋىلدىڭ اياعىنا وراتىلعانىن قالامادى.
ءبىزدىڭ جەتىستىگىمىزدىڭ ءبارى استانانىڭ اتىمەن بايلانىستى، ەسەسىنە.
سولاي جاساپ قويعانبىز. «بىزدە استانا بار!» دەيمىز ءبىز. اسقاق استانا، ەڭسەلى ەلوردا… ءداپ ءبىر ءتىرى ادام سياقتى. قالانىڭ اتىنا ماداق ايتامىز. استانادان باسقا ەل-جەر اتاۋلى ەلەنبەيدى. سولاي.
انىعىندا، بۇگىنگى قازاقستاننىڭ شىن بولمىسىن ىزدەگەن ادام ونى استانادان تاپپايدى. ءيا، تاپپايدى.
ءبىزدىڭ ەلدىڭ شىن بولمىسىن كورگىڭىز، بىلگىڭىز كەلسە، اۋىلعا بارىڭىز. قاپالاناسىز. قازىرگى اۋىل، ونىڭ تۇرمىس جايى ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ 25 جىلدا تۇك بىتىرمەگەنىن ايتىپ بەرەدى.
اۋىل نەگە قاڭىراپ قالدى؟ حالىق نەگە قالاعا قاشتى؟ ءبارى تۇسىنىكتى عوي. قاراۋسىز قالعان جەردەن قاشادى. «ارقا جىلى بولسا، ارقار اۋىپ نەسى بار». بالكىم، دامىعان ەلدەر ءۇشىن ءححى عاسىردا جارىقسىز، سۋسىز وتىرۋ نونسەنس شىعار، ءبىراق ءبىز ءۇشىن ءالى دە قالىپتى دۇنيە.
قۇداي بىلەدى، وسى ۋاقىتقا دەيىن مۇناي ساتۋدان تۇسكەن قاراجاتتان اۋىلعا كوك تيىن بۇيىرعان جوق.
جارتىسى استاناعا، جارتىسى كىمگە، نەگە كەرەگى بەلگىسىز داۋرىقپا فورۋمدار مەن شارالارعا جۇمسالدى. جوق، راس. بۇيىرسا، اۋىلدا تىرشىلىك بولار ەدى.
ءبارىمىز دە اۋىلدان شىققانبىز. ءبىراق اۋىلعا ورالعىمىز جوق. نەگە، بىلەسىز بە؟
سالىستىرىپ قارايىق. بيلىك اۋىلعا بارعىسى كەلەتىن جاستارعا باسپانا بەرەمىز دەيدى. جارايدى، ءجون دەلىك. ءبىراق، سول جاس مامانعا ءۇي عانا كەرەك پە؟ ول سوندا سىرتقا شىقپاي ما؟ ول قىدىرماي ما؟ ول دەمالماي ما؟ ول ءتورت قابىرعاعا تەلمىرىپ وتىرۋى ءتيىس پە؟ ايتالىق، جۇمىستان تىس ۋاقىتتا نە ىستەيدى؟ اۋىلدا الگى جاس ماماننىڭ تالاپ-تىلەگىنە جاۋاپ بەرە الاتىن نە بار؟ ۇلكەن ەكراننان كينو كورگىسى، بولماسا كوڭىل كوتەرگىسى، كەلسە قايدا بارادى؟
اۋىلدا قالادا قالىپتى دۇنيە كورىنەتىن دەمالىس، ويىن-ساۋىق نىساندارىنىڭ قايسىسى بار؟ جاۋابىن ءسىز دە، ءبىز دە بىلەمىز عوي. سولاي ەمەس پە؟
يت بايلاسا تۇرمايتىن…
شىعىستا شار دەگەن شاعىن اۋدان بار. جۋرناليستىك ساپاردىڭ بىرىندە جولىمىز تۇسكەن، ءدام-تۇز بۇيىرعان جەر. كەڭەس وداعى كەزىندە تاسى ورگە دومالاپ، شويىن جولىمەن اتاعى شىققان ەكەن. ءقازىر دە توعىز جولدىڭ تورابىندا جاتىر.
الايدا بۇرىنعى دۇركىرەگەن داڭقىنان ايىرىلعان، ءبىر كەزگى الىپ اۋداننىڭ جۇرناعى دا جوق ءقازىر. ءوندىرىسى؟ قابىرعاسى قۇلاعان، ىرگەتاسى ىرىگەن. قالعاندارى تويحاناعا اينالعان…
جاڭبىر شايعان، تامشى تەسكەن تاس جولى قاي عاسىردا جوندەۋ كورگەنىن اۋدان تۇرعىندارىنىڭ وزدەرى دە بىلمەيدى، ءسىرا. كۇنكورىسى تەمىرجولعا تاۋەلدى. ال ول جاققا اعىلعانداردىڭ بارىنە بىردەي «ەكى قولعا ءبىر كۇرەك» بۇيىرا بەرمەسى انىق. اۋدان تۇرعىندارىنىڭ اۋزىنان ەستىگەنىمىز وسى.
ال كورگەنىمىز ودان دا كوپ. ءقايسىبىرىن ايتايىق. «اۋدانىمىز اۋىلعا اينالدى» دەگەن سوندا تۇرعىندار. «اۋىل شە، قۇردىمعا كەتە مە؟» دەگەن اۋىر وي ارقالاپ قايتقانبىز الماتىعا.
شارداعى جاعداي وزگە وڭىرلەردە جوققا ءتان دەپ ايتا الامىز با؟ وسىندايدا سەرىك اپرىموۆتىڭ ايگىلى «اقسۋاتى» ويعا ورالادى. بىلسەڭىز، اپرىموۆتىڭ اتاعىن شىعارعان وسى «اقسۋات» ءفيلمى. تۇسىرگەن دۇنيەلەرىن قولتىقتاپ شەتەل ارالادى، كينو بايگەلەردە توپ جاردى. سوندايدا «الىس-جاقىندى شارلاعان اپرىموۆ ونداعى كورەرمەندى نەسىمەن تاڭعالدىردى؟»، دەپ تاڭ-تاماشا بولاتىن ەدىك. بالكىم، سول كەزدەگى قازاق اۋىلىنىڭ ءومىرىن بوياماسىز كورسەتكەنى ءۇشىن ۇتا بىلگەن شىعار.
قۋ دالا. جۇتاعان ەل. توقال تام. تىنىسىڭدى تارىلتاتىن كۇڭگىرت، سۇرىقسىز كەڭىستىك. جان-دۇنيەڭدى قۇلازىتار بەلگىسىز مۇڭ. سول تۇستاعى كينوكامەرالاردىڭ تاسپاسى سولعىن بولدى ما بىلمەيمىز، ايتەۋىر اپرىموۆتىڭ «اقسۋاتىن» كورگەندە قاپىرىق كۇندە تىمىرسىق بولمەگە قاماپ قويعانداي كۇي كەشەتىن ەدىك. ءبارىن قويشى، اسىرەسە، اۋىلدىڭ اجارسىز تىرلىگى، جاداۋ تۇرمىسى كوڭىلگە قاياۋ ءتۇسىرىپ كەتەر ەدى.
19-شى عاسىردىڭ قويناۋىندا قالىپ قويعانداي كورىنەتىن اۋىلدىڭ كەيپىنە قاراپ ىشتەي «يت بايلاسا تۇرمايتىن جەر ەكەن» دەپ ويلايتىنبىز. نە كەرەك اقسۋاتتى، ودان قالدى قازاقستاندى شەتەل سولاي تانىدى… قايتەدى. كوزبەن كورگەندى قابىلدايدى دا.
يت بايلاسا تۇرمايتىن… وسى ءسوز ەسىمىزگە ورالعان سايىن ءبىزدىڭ كوز الدىمىزعا تۇنجىراڭقى تىرشىلىگى بار سۇرىقسىز اۋىلدىڭ بەينەسى كەلەدى. كينونىڭ جەلىسى دە، كەيىپكەرلەرى دە الدەقاشان ۇمىت بولعان، ءبىراق سول ءبىر كورىنىس سانادا ساقتالىپ قالىپتى. وشكەن جوق ءالى كۇنگە. وزگەرمەگەن دە شىعار.
يت بايلاسا تۇرمايتىن… ونداي اۋىلدار از با بىزدە؟ از ەمەس ەكەنىنە اۋىل تىرشىلىگىمەن تانىسقان ءار ساپارىمىزدا كوز جەتكىزىپ قايتامىز.
دۋمان بىقاي
دەرەككوز: kaz.365info.kz/
