وسىدان از ۋاقىت بۇرىن تۇركيا مەمەلەكەتىنىڭ 100 جىلدىعى قۇرمەتىنە “ 100 تۇلعا” توپتاماسىمەن شىعارىلعان 100 كىتاپتىڭ ىشىندە تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ءابدىۋاقاپ قارانىڭ مۇستافا شوقاي رومانى تۇرىكشە اۋدارماسىنىڭ تۇسكۋ كەسەر شاراسىن تۇركيا مادەنيەت ءمينيستىرى مەحمەت نۋري سوي وتكىزگەن بولسا، ءارى قاراي كۇچۇكچەكمەجە اۋدانىنداعى قازاقستان مادەنيەت جانە ساۋدا ورتالىعىندا ءتوراعا عانيمەت عايسا ۇلى جانە ەرجان ءۋايىستىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن ءوتتى، ىستانبۇلداعى دياسپوراسىنىڭ وكىلدەرى، وسىندا وقىيتىن ستۋدەنت جاستاردىڭ قاتىناسۋىمەن كىتاپتىڭ كەرمە ءجىبى كەسىلدى. كىتاپ اۆتورى پروفەسسور ءا.قارا ەكى تىلدە تۇسىنىكتەمە جاسادى. مىنە، ەندى عالىم قالامگەر ءا.قارانىڭ م.شوقاي تۋرالى كىتابى 4 تىلگە اۋدارىلىپ وتىر. “ كەڭەس وداعىنىڭ تۇركى الەمى ساياساتى” تاقىرىبىنداعى كىتابى قازاق تىلىنە، “SOVETLER BİRLİĞİNİN POLİTİKASI” كىتابى تۇرىك تىلىنە، “ پوليتيكا سوۆەتسكوگو سويۋزا ۆ وتنوششەنيي تۇركسكوگو ميرا” كىتابى ورىس تىلىنە جانە 4 ءشى كىتابى فرانسۋز تىلىنە اۋدارىلعان. ىستانبۇل قالاسىندا تۋىپ وسكەن قازاق پروفەسسورى ءا.قارا قازاق، ورىس، تۇرىك، فرانسۋز، نەمىس تىلدەرىن جەتتىك بىلەدى.
قازاق ءتىلىنىڭ مامانى، بەلگىلى تاريحشى عالىم ءا.قارا قازاق ۇلتىنىڭ كوش باستاۋشىلارى9نىڭ ءبىرى، الاش قايراتكەرى تۇرىك دۇنيەسىنىڭ نەگىزى ءۇشىن كۇرەسكەر مۇستافا شوقايدى ءوز انا تىلىمىزدە تانىتۋىمىز ۇلكەن قۇدىرەت. ەكىنشىدەن ورىس تىلىنە اۋدارىلۋى كەڭەس زامانىنداعى تۇركى تىلدەس باۋىرلارىمىز كەڭ كولەمدە ورىس ءتىلىن جان جاقتى مەڭگەرگەنى بەلگىلى ياعني جان جاقتى ءتۇسىندىرۋ ماقساتىنداعى اۋدارما، ۇشىنشىدەن تۇرىك تىلىنە اۋدارىلۋى، “ ءبىز ءتۇبىمىز تۇرىكپىز” مۇستافا شوقايدىڭ دا ماقساتى تۇرىك دۇنيەسىن بىرىكتىرۋ ەدى، سول كەزدەگى سولاقاي ساياساتقا بارىنشا قارسى بولدى. تۋعان وتانىنان شەت ەلدەرگە كەتۋگە ءماجبۇر بولدى.
قارا تەڭىزى بويىندا گرۋزيا، تۇركيادا، ىستانبۇلدا ءبىراز ايالدادى. بۇل ەلمەن ءدىنىمىز، ءتىلىمىز، ءدىلىمىز ءبىر، ادەت قۇرىپ سالت ءداستۇرىمىز ورتاق. تورتىنشىدەن ۇلكەن تۇلعا مۇستافا شوقاي گەرمانيا فرانسيا ەلدەرىندە جان كەشتىلىكپەن ءومىر ءسۇردى، تۇرىك دۇنيەسى، تۇركىستانىم دەپ ۇلتتىق نامىستى جوعارى قويدى. ماڭگىلىك مەكەنى المانيا بولسا، فرانسيادا مۇراجايى، مۋزەيى، ەسكەرتكىشى، شوقاي اتىنداعى حالىق ارالىق قورى بار، ونىڭ نەگىزىن ۇلت جاناشىرى پاريجدە تۇراتىن ياشار دەنچ جانە ءا.قارا قالاعان.
مۇستافانىڭ بالالىق جاستىق شاعى سىر بويىندا قىزىلوردا وبىلىسىندا ءوتتى. ورتا ازياداعى تاشكەنتتەگى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتتەتى جانە سانك-پەتەربۋرگتە زاڭ ۋنيۆەرسيتەتىن تامامداعان. توعىز تىلدە ەركىن سويلەيدى مىنە تالانت، قازاق حالقىنىڭ شەكسىز قۇدىرەتى. مۇستافا شوقايدىڭ 4 تىلگە اۋدارىلعان كىتاپتارىنىڭ ءتۇساۋ كەسەرى انكارادا ءوتتى. ونى قالامگەر جۇرناليست جەسۋرحان تاس باستاعان تۇرىك قازاق دوستىق قوعامى ۇيىمداستىردى. ەندى تۇلعانىڭ تۋعان جەرى قىزىلوردادا قورقىت اتا ۋنيۆەرسيتەتىندە حالىقارالىق كونفەرەنسيا وتەدى.
ىستانبۇلدا قازاقستان مادەنيەت جانە ساۋدا ورتالىعىندا، 9-جەلتوقساندا اعىلشىندار ەلىندە لوندون قالاسىندا قازاق قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسى ابدۋسلام ساباش ۇيىمداستىراتىن شارالار وتەدى، وعان سول ەلدەردەگى وقىيتىن قازاق ستۋدەنت جاستار قاتىناسادى جانە سول ولكەدەگى قانداستارىمىزدا بەلسەنە اتسالىسادى، بۇل جيىنداردىڭ بارىنە دە كىتاپ اۆتورى، پروفەسسور ءا.قارا ارنايى قاتىناسىپ، ءارى تانىستىرۋ شارالارىن جۇرگىزەدى، سونداي اق وسى وڭىردەگى مادەني ورتالىقتاردا، قوعامدىق ۇيىمداردا، ۋنيۆەرسيتەتتەردەگى م.شوقاي مۋزەيىنە 4 تىلدەگى كىتاپتاردىڭ ءبىراز بولىگىن ميمار سينان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى ءوز قولىمەن تاپسىرادى ياعني مۇستافا شوقايدى 4 تىلدە سويلەتۋ بۇل جارتى دۇنيەنى باعىندىرۋ دەگەن قاعيدا. ونىڭ ەسىمى شار تاراپقا بيىك بەلەسكە شىعۋى بۇكىل تۇرىك دۇنيەسىنىڭ، قازاق حالقىنىڭ الەمگە تانىلۋى دەگەن ءسوز.
ءيا تۇرىك الەمى ءۇشىن، تۇركىستان ءتۇران وڭىرلەرىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن كۇرەسكەن الىپ جۇرەكتى ءمۇستافا شوقايدىڭ ەسىمى ماڭگى جاسايدى.
ەرجان ءۋايىس، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى.
