7 قازاندا ءازىربايجاننىڭ گابالا قالاسىندا تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ XII ءسامميتى ءوتتى. بۇل جيىن رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ تۋعان كۇنىمەن تۇسپا-تۇس كەلىپ، گەوساياسي الاڭدا ءتۇرلى تالقىلاۋ تۋعىزدى. ءسامميتتىڭ سيمۆوليكالىق ءمانى مەن ايماقتىق ماڭىزىنا قاتىستى ساياساتتانۋشى، قىتايدى زەرتتەۋشىلەر قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسى قازبەك مايگەلدينوۆ Dalanews.kz اگەنتتىگىنە پىكىر ءبىلدىردى.
ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، ءسامميتتىڭ ءدال وسى كۇنگە ءتۇسۋى كەزدەيسوق جاعداي. ونىڭ پىكىرىنشە، تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ جيىندارى ءداستۇرلى تۇردە كۇز ايلارىندا وتەدى.
“بىلتىر 6 قاراشادا بىشكەكتە ءحى سامميت ءوتتى ، ال 2023 جىلى 3 قاراشادا استانادا ح سامميت ۇيىمداستىرىلعان ەدى. العاشقى سامميت تە 1992 جىلى قازان ايىندا انكارادا وتكەن. دەمەك، بۇل — ۇيىمنىڭ قالىپتاسقان كەستەسى. سوندىقتان مۇنى ادەيى رەسەيگە قارسى جاسالعان بەلگى رەتىندە قاراستىرۋ نەگىزسىز”، – دەدى ساياساتتانۋشى.
دەگەنمەن مايگەلدينوۆ رەسەيلىك مەديادا سامميت كۇنىنىڭ “ساياسي يشارا” رەتىندە باعالانعانىن جوققا شىعارمادى. ونىڭ ايتۋىنشا، تۇركى ينتەگراسياسىنىڭ كۇشەيۋى مەن ۇيىمنىڭ ايماقتىق ىقپالىنىڭ ارتۋى — رەسەيدىڭ گەوساياسي وربيتاسىنان بىرتىندەپ الىستاۋ ۇدەرىسىن كورسەتەدى.
“تۇركى مەملەكەتتەرىنىڭ قازىرگى باعىتى: دەربەستىك پەن كوپۆەكتورلى ديپلوماتيانى كۇشەيتۋ. بۇل قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياساتتاعى تەڭگەرىمدىك ۇستانىمىمەن دە ۇيلەسەدى. قازاقستان رەسەيمەن دە، قىتايمەن دە، اقش-پەن دە تەڭگەرىمدى ساياسات جۇرگىزىپ وتىر. پرەزيدەنتىمىز شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ سامميتىنە قاتىسىپ، جاقىندا رەسەيگە مەملەكەتتىك ساپار جوسپارلاپ وتىر. بۇعان دەيىن بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى اياسىندا دا ماڭىزدى مالىمدەمەلەر جاسالدى”، – دەپ اتاپ ءوتتى ول.
ساياساتتانۋشى ءسامميتتىڭ قازىرگى گەوساياسي جاعدايداعى ماڭىزىنا دا توقتالدى.
“سامميت وڭىرلىك بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىك تاقىرىبىندا ءوتتى. بۇل تاقىرىپتىڭ تاڭدالۋىنا دا سەبەپ بار: اۋعانستانداعى تۇراقسىزدىق، يرانعا قاتىستى جاڭا سانكسيالار باستاماسى، گازاداعى قاقتىعىستار جانە رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى سوعىستىڭ جالعاسۋى. وسى فاكتورلار تۇركى مەملەكەتتەرىنىڭ ۇيىمىن مادەني-گۋمانيتارلىق باعىتتاعى ۇيىمنان گەوساياسي جانە ەكونوميكالىق ىقپالى بار ورتالىققا اينالدىرىپ وتىر”، — دەپ قوستى ول.
مايگەلدينوۆ ءسامميتتىڭ گەوساياسي جانە ەكونوميكالىق ماڭىزىن ءۇش نەگىزگى باعىتتا سيپاتتادى.
“ءبىرىنشىدەن، تۇركيانىڭ ورتالىق ازياداعى ستراتەگيالىق ىقپالىنىڭ ارتۋى. ينفراقۇرىلىم، جۇمساق كۇش، ورتاق يدەولوگيا سياقتى باعىتتار ارقىلى انكارا ايماقتىڭ گەوساياسي بالانسىن وزگەرتۋدە.
ەكىنشىدەن، ورتا ءدالىز نەمەسە ترانسكاسپيي حالىقارالىق كولىك مارشرۋتى باستاماسى.
قازىرگى سانكسيالار مەن تۇراقسىزدىق جاعدايىندا بۇل ءدالىز ءقاۋىپسىز، ءتيىمدى جانە باسەكەگە قابىلەتتى باعىتقا اينالىپ كەلەدى.
ءۇشىنشىدەن، تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ اسكەري-ساياسي بلوك رەتىندە ايقىندالا باستاۋى. كەلەسى جىلى بىرلەسكەن اسكەري جاتتىعۋلار وتكىزۋ جوسپارلانعان. تۇركيا — ناتو-عا مۇشە ەل رەتىندە، ال ازەربايجان اسكەري الەۋەتى مىقتى مەملەكەت رەتىندە وسى باعىتتا بەلسەندى. سونىمەن قاتار، تۇركيا كومپانيالارىنىڭ قاتىسۋىمەن قازاقستاندا دا قورعانىس زاۋىتتارى اشۋ جوسپارلانىپ وتىر. بۇل دا تۇركى ينتەگراسياسىنىڭ نىعايىپ كەلە جاتقانىن كورسەتەدى”، — دەيدى ساياساتتانۋشى.
سونداي-اق ول تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمى مادەني-گۋمانيتارلىق بىرلەستىكتەن ەكونوميكالىق جانە گەوساياسي ىقپالى بار ايماقتىق بلوكقا اينالىپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
“قازاقستان ءۇشىن بۇل ۇيىم كوپۆەكتورلى ساياساتتى ساقتاۋعا، ەكونوميكالىق ءارتاراپتاندىرۋعا جانە ايماقتىق دەربەستىكتى نىعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. تۇركى ينۆەستيسيالىق قورىنىڭ قۇرىلۋى، كولىك دالىزدەرىنىڭ دامۋى جانە ونەركاسىپتىك ىنتىماقتاستىق – بارلىعى ۇيىمنىڭ ينستيتۋسيونالدىق تۇرعىدان نىعايعانىن كورسەتەدى”، – دەدى قازبەك مايگەلدينوۆ.
ساراپشىنىڭ پايىمداۋىنشا، ۇيىمنىڭ بولاشاعى وپتيميستىك بولعانىمەن، كۇردەلى فاكتورلار دا جوق ەمەس. ونىڭ سوزىنشە، رەسەي، جۇڭگو جانە يران سەكىلدى ءىرى ويىنشىلاردىڭ مۇددەلەرى ايماقتاعى تۇركى ينتەگراسياسىنىڭ باعىتىنا ىقپال ەتۋى مۇمكىن.
“تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ تابىستى بولۋى ءاربىر مۇشە ەلدىڭ تەڭگەرىمدىك ساياساتىنا بايلانىستى. ەگەر الداعى 5-10 جىلدا وسى باعىتتاعى ينستيتۋسيونالدىق قادامدار جۇيەلى تۇردە جۇزەگە اسسا، ۇيىم ايماقتاعى ىقپالدى جانە دەربەس ويىنشىعا اينالادى”، – دەدى ساياساتتانۋشى.
