تۇرعىن ءۇي ماسەلەسى قازىرگى زاماننىڭ ەڭ وتكىر الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى. ءوز زامانىندا ءتىپتى  ف. ەنگەلستىڭ دە «ەشتەڭە شىعارماس بۇرىن، ادامداردا تاماق، كيىم جانە تۇرعىن ءۇي بولۋى كەرەك» دەپ اتاپ ءوتۋى بەكەر بولماسا كەرەك. 

 

ەل ازاماتتارىنىڭ 25 پايىزىنىڭ جەكە تۇرعىن ءۇيى جوق

الايدا، تۇرعىن ءۇي كەزەگىندە تۇرعانداردىڭ باسىم كوپشىلىگى ءۇشىن باسپانالى بولۋ مۇمكىندىكتەرى بارعان سايىن ەلەس، ساعىمعا اينالىپ بارادى. نەسيەلەر تۇرعىن ءۇيدى جەكەمەنشىككە ساتىپ الۋ شىعىندارىن تولىق وتەمەيدى. ونىڭ ۇستىنە جىلدان-جىلعا ءوسىپ جاتقان ينفلياسيا دا نەسيەنى قايتارۋدىڭ دا، تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋدىڭ دا مۇمكىندىكتەرىن ازايتۋدا.

مىسالى، وتكەن جىلى باستاپقى نارىقتاعى (پەرۆيچنىي رىنوك) جاڭا تۇرعىن ءۇيدىڭ قۇنى 15،2% -عا، ال قايتالاما نارىقتاعى (ۆتوريچنىي رىنوك) تۇرعىن ءۇيدىڭ قۇنى 23،1%-عا ءوستى. Ekonomist.kz. جۇرگىزگەن ساۋالناما ناتيجەسىنە سۇيەنسەك، قازاقستاندىقتاردىڭ شامامەن 25 پايىزىنىڭ جەكە تۇرعىن ءۇيى جوق. جىلجىمايتىن مۇلىكتىڭ قۇنى گيپەر جوعارى بولعاندىقتان كوپتەگەن ازاماتتار يپوتەكالىق نەسيەسى ۇزاق مەرزىمگە بەرىلەتىن تۇرعىن ءۇي باعدارلامالارىن تاڭدايدى.

«بايتەرەك ديەۆەلوپمەنت» اكسيونەرلىك قوعامىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا قازاقستاندىقتار ستاندارتتى پاتەر ساتىپ الۋ ءۇشىن ورتا ەسەپپەن 7،4 جىل بارلىق تابىسىن جيناقتاسا عانا تۇرعىن ءۇي ساتىپ الا الاتىن كورىنەدى. الايدا كوبىنە وتباسىلىق كىرىستىڭ 1/3 بولىگىن عانا پاتەر ساتىپ الۋعا، قالعان بولىگى كۇندەلىكتى تۇرمىستىڭ قاجەتتىلىكتەرىنە جۇمسالادى. قازىرگى قىمباتشىلىق زاماندا كەي ازاماتتارعا ءتىپتى، بۇل 1/3 ءبىر بولىكتى دە  جيناۋ مۇمكىن بولماي تۇرعانى اششى دا بولسا شىندىق. تيىسىنشە، ورتاشا قازاقستاندىق وتباسىنىڭ تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋعا شامامەن 22،2 جىل ۋاقىتى كەتەدى ەكەن.

وسى ورايدا ءبىز قازاقستانداعى تۇرعىن ءۇي باعدارلامالارىنىڭ ءتىزىمىن جاساقتاپ،  ولاردى قالاي پايدالانۋ كەرەكتىگى تۋرالى قىسقاشا گايد جاساعان ەدىك.

 

«7-20-25»

7-20-25 – قارىز بويىنشا ەڭ تومەنگى مولشەرلەمەسى 7 پايىز بولاتىن ەڭ تانىمال باعدارلامالاردىڭ ءبىرى. باستاپقى جارنا تۇرعىن ءۇي قۇنىنىڭ 20 پايىزى. استانا، الماتى، اقتاۋ، اتىراۋ جانە شىمكەنتتە باعدارلاما بويىنشا پاتەردىڭ ەڭ جوعارى قۇنى 25 ميلليون تەڭگەنى قۇرايدى. قاراعاندى ءۇشىن بۇل كورسەتكىش 20 ميلليون تەڭگەگە دەيىن، ال قازاقستاننىڭ قالعان وڭىرلەرى ءۇشىن – 15 ميلليون تەڭگەگە دەيىن جەتەدى. قارىزدى وتەۋ مەرزىمى بارلىق وڭىرلەر ءۇشىن ءبىرىڭعاي – 25 جىلعا دەيىن. بۇل باعدارلاماعا قاتىسۋشىلار ءۇشىن نەگىزگى تالاپتار:

قازاقستان ازاماتى بولۋى؛

مەنشىك قۇقىعىندا تۇرعىن ءۇيدىڭ بولماۋى؛

كاسىپكەرلىك نەمەسە جۇمىس ورنىنان تۇراقتى راستالعان تابىستىڭ بولۋى؛

يپوتەكانىڭ بولماۋى.

باستاپقى جارنانى دا تولەي المايتىن ازاماتتار بۇل سومانى جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاننان «تۇرعىن ءۇي سەرتيفيكاتىن» الۋ ارقىلى جابۋعا مۇمكىندىگى بار.

باعدارلاماعا قاتىسۋ ءۇشىن توعىز سەرىكتەس بانكتىڭ بىرىنە حابارلاسۋ قاجەت.

«باسپانا حيت»

ۇلكەن تانىمالدىلىققا يە بولعان "7-20-25" باعدارلاماسى وكىنىشكە قاراي، وعان قاتىسۋعا نيەت ەتكەندەردىڭ  بارلىعىن قامتي المادى. سەبەبى باستاپقى نارىقتاعى جاڭا تۇرعىن ءۇي تاپشىلىعى بولدى. سۇرانىستى جابۋ ءۇشىن يپوتەكاعا تەك جاڭادان سوعىلعان عانا ەمەس، سونىمەن قاتار قايتالاما نارىقتان تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋعا باعىتتالعان "باسپانا حيت" باعدارلاماسى پايدا بولدى. مۇنداعى باستاپقى جارنا دا 20 پايىز، قارىز وتەۋ مەرزىمى – 15  جىلعا دەيىن.

استانا، الماتى ءۇشىن ەڭ جوعارى مولشەرلەمە — باستاپقى نارىق ءۇشىن 35 ميلليون تەڭگە، قايتالاما نارىقتاعى تۇرعىن ءۇي ءۇشىن 25 ميلليون تەڭگە.  شىمكەنت، اقتاۋ، اتىراۋ ءۇشىن باستاپقى جانە قايتالاما تۇرعىن ۇيگە 25 ميلليون تەڭگە. قاراعاندى ءۇشىن باستاپقى جانە قايتالاما نارىق 20 ميلليون تەڭگە. قالعان وڭىرلەردە باستاپقى جانە قايتالاما نارىقتاعى تۇرعىن ءۇي ءۇشىن 15 ميلليون تەڭگە. ال نەسيەلەۋدىڭ نومينالدى مولشەرلەمەسى 11 پايىزدان باستالادى، وعان دەلدال بانكتەردىڭ مارجاسى قوسىلادى.

 

«باقىتتى وتباسى»

باعدارلاما مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالارى بار وتباسىلارعا، سونداي-اق تولىق ەمەس جانە كوپ بالالى وتباسىلارعا ارنالعان. قارىز بويىنشا مولشەرلەمە جىلدىق 2 پايىزدى قۇرايدى. ەڭ تومەنگى باستاپقى جارنا – قارىز سوماسىنىڭ 10 پايىزى. قارىزدى وتەۋ مەرزىمى – 18 جىلعا دەيىن.

استانا، الماتى، شىمكەنت، اقتاۋ، اتىراۋ ءۇشىن قارىزدىڭ ەڭ جوعارى سوماسى 15 ميلليون تەڭگەگە دەيىن، ال قالعان وڭىرلەردە 10 ميلليون تەڭگەگە دەيىن.

بۇعان قاتىسۋ ءۇشىن وتباسىنىڭ ءاربىر مۇشەسىنە سوڭعى التى ايداعى تابىس ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ 3،1 ەسەلەنگەن مولشەرىنەن اسپاۋى ءتيىس. 2022 جىلى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيى 36 018 تەڭگەنى قۇرايدى، تيىسىنشە وتباسىنىڭ ءاربىر مۇشەسىنىڭ تابىسى 111 656 تەڭگەگە تەڭ سومادان اسپاۋى ءتيىس.

مىسالى، ەگەر وتباسىندا ءتورت ادام تۇرسا، 111 655،8 * 5 = 558 275 تەڭگە.

 

«نۇرلى جەر»

باعدارلاماعا «وتباسى بانك» سالىمشىلارى جانە تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋ كەزەگىندەگى ازاماتتار قاتىسا الادى. باعدارلامانىڭ ارتىقشىلىعى –قاتىسۋشىلار سالىنىپ جاتقان نىساندا پاتەردى وزدەرى تاڭداي الادى.

تۇرعىن ءۇي ەل ازاماتتارىنىڭ الەۋمەتتىك قورعالماعان ساناتتارىنا ارنالعان. بۇل باعدارلاما جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ءۇيدى مەرزىمىنەن بۇرىن ساتىپ الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءبىر شارشى مەترگە جالداۋ قۇنى – الماتى، استانا، شىمكەنت، اتىراۋ، اقتاۋ قالالارى ءۇشىن – 1 455 تەڭگە جانە قالعان وڭىرلەر ءۇشىن – 1 232 تەڭگە.

 "نۇرلى جەر" مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنا "قازاقستاندىق تۇرعىن ءۇي كومپانياسى" اق جانە "وتباسى بانك"اق كومپانيالارى قاتىسادى. تيىسىنشە، بانكتەر ۇسىناتىن شارتتار دا ءارتۇرلى.

مىسالى، جاو كەزەكتە تۇرعاندار ءۇشىن "نۇرلى جەر" باعدارلاماسى بويىنشا ساتىپ الۋمەن جالعا الۋ ءبىلىم جانە مەديسينا سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە ارنالعان. ول باستاپقى جارنانى قاجەت ەتپەيدى جانە جالداۋ مەرزىمى 20 جىلعا دەيىن سوزىلۋى مۇمكىن. جالداۋ مولشەرلەمەسى جىلدىق 3،1 پايىزدى قۇرايدى. باعدارلامانىڭ شارتتارىنا سايكەس، جالداۋ مەرزىمى اياقتالعاننان كەيىن تۇرعىن ءۇي جالعا الۋشىنىڭ مەنشىگىنە وتەدى.

"وتباسى بانك" اق تۇرعىن ءۇي قۇنىنىڭ 20 پايىزىن باستاپقى جارنا رەتىندە تالاپ ەتەدى، ال نەسيە بويىنشا مولشەرلەمە جىلدىق 5 پايىزدى قۇرايدى. وسى شارتتار ساقتالعان جاعدايدا بانك 25 جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە قارىزدار ۇسىنادى.

 

«شاڭىراق»

اكىمدىكتە ەسەپتە تۇرعان، تۇرعىن ۇيگە مۇقتاج ازاماتتار "شاڭىراق" پيلوتتىق جوباسىنىڭ قاتىسۋشىلارى بولا الادى.

الماتى جانە استانا قالالارى ءۇشىن قارىزدىڭ ەڭ كوپ سوماسى — 18 ميلليون  تەڭگەنى، اتىراۋ، اقتاۋ، اقتوبە، شىمكەنت، تۇركىستان، قاراعاندى قالالارى مەن قاراعاندى وبلىسى ءۇشىن – 15 ميلليون تەڭگەگە دەيىن، قالعان وڭىرلەر ءۇشىن– 12 ميلليون تەڭگەگە دەيىنگى سومانى قۇرايدى.

بيىل وتباسىنىڭ ءبىر مۇشەسىنە شاققانداعى تابىس مولشەرى دە 133 266،6 تەڭگەدەن اسپاۋعا ءتيىس. نەسيە بويىنشا مولشەرلەمە 5 پايىزدى قۇرايدى، ال باستاپقى جارنا سوماسى قارىزدىڭ جالپى سوماسىنىڭ 10 پايىزىنان كەم بولماۋى ءتيىس.

«ازاتتىق» مالىمەتتەرى بويىنشا، مەملەكەت بۇل باعدارلاماعا 390 ميلليارد تەڭگە ءبولدى. ەگەر پاتەردىڭ ورتاشا باعاسىن 15 ميلليون تەڭگەدەن الساق، وندا تەك 26 مىڭ پاتەر بەرىلەدى، ال كەزەكتە 540 مىڭ ادام تۇر.

 

«الماتى جاستارى»

باعدارلاما 35 جاسقا دەيىنگى الماتىلىقتارعا پاتەر ساتىپ الۋ ءۇشىن جەڭىلدىكپەن قارىز الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

«Info homsters»ء-تىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا قارىزدىڭ ەڭ جوعارى سوماسى 13 ميلليون تەڭگەدەن 18 ميلليون تەڭگەگە دەيىن ۇلعايتىلدى. نەسيە بەرۋدىڭ ماكسيمالدى مەرزىمى – 25  جىل، العاشقى جارنا كەم دەگەندە 10 پايىز بولۋى كەرەك. مولشەرلەمە 5 پايىزدى قۇرايدى.

ەگەر جىلجىمايتىن مۇلىكتىڭ باعاسى 18 ميلليون تەڭگەدەن اساتىن بولسا، ءوتىنىش بەرۋشى قالعان سومانى ءوز قاراجاتى ەسەبىنەن تولىقتىرادى. وتىنىمدەر سايتتا قابىلدانادى.

ۇمىتكەرلەر بالدىق جۇيە بويىنشا باعالانادى. ۇپايلارعا نەكەدەگى جىلدار سانى، بالالاردىڭ بولۋى، جۇمىس ورنى مەن ءوتىلى، كاسىبى، جەكە كاسىپكەر رەتىندەگى جۇمىس تاجىريبەسى، الماتىدا تىركەلۋ ۇزاقتىعى جانە ت.ب. اسەر ەتەدى.

 

«ەلوردا جاستارى»

قارىزدىڭ ەڭ جوعارى سوماسى – 18  ميلليون تەڭگەگە دەيىن، پايىزدىق مولشەرلەمە – 5 پايىز، باستاپقى جارنا – 10 پايىز. قاتىسۋشىلاردىڭ جاسى 35 جاستان اسپاۋى كەرەك.

استانادا كەمىندە ءبىر جىل تۇراقتى تىركەلگەن مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ قىزمەتكەرلەرى عانا قاتىسا الادى. ەگەر باعدارلاماعا قاتىسۋشى ەرلى-زايىپتىلار بولسا، وندا ەكەۋىنىڭ بىرەۋى عانا ءوتىنىش بەرە الادى. وتباسىنداعى ءبىر ادامعا شاققانداعى تابىس اعىمداعى التى ايدا 308 718 تەڭگەدەن اسپاۋى ءتيىس. وتىنىمدەر qatysu2.zhilfond.kz. سايتىندا قابىلدانادى.

ىرىكتەۋدەن وتكەننەن كەيىن قاتىسۋشىلار باستاپقى نەمەسە قايتالاما نارىقتا باسپانا تاڭداۋ قۇقىعىنا يە.

 

«اسكەري باسپانا»

باعدارلاما اسكەري قىزمەتشىلەر مەن ارناۋلى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قىزمەتكەرلەرىنە ارنالعان. تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق جۇيەسىنىڭ قاتىسۋشىسى بولۋ ءۇشىن وتباسى بانكىنەن سالىم اشۋ قاجەت.

تۇرعىن ءۇيدى قازاقستاننىڭ كەز كەلگەن قالاسىنان ساتىپ الۋعا بولادى. قارىز سوماسىنىڭ ىشىنە جوندەۋ شىعىندارى دا كىرەدى. تۇرعىن ءۇي تولەمدەرىن ءۇي ساتىپ الۋعا تەك ءبىر رەت پايدالانۋعا بولادى.

الدىن الا قارىز ءۇشىن 15 پايىزدان 50 پايىزعا دەيىنگى مولشەردە العاشقى جارنا ەنگىزىلگەن جاعدايدا سىياقى مولشەرلەمەسى 25 جىلعا دەيىن نەسيەلەۋ مەرزىمىمەن 8 پايىزدى قۇرايتىن بولادى.

ەگەر ءسىز ارالىق قارىز ءۇشىن سومانىڭ 50 پايىزىن قوسساڭىز، وندا سىياقى مولشەرلەمەسى 25 جىلعا دەيىن نەسيە بەرۋ كەزىندە 6 پايىزدى قۇرايدى. قارىزداردىڭ ماكسيمالدى سوماسى 90 ميلليون تەڭگەنى قۇراۋى مۇمكىن.

جىلدىق 3،5 پايىزدان 5 پايىزعا دەيىنگى مولشەرلەمە بويىنشا تۇرعىن ءۇي قارىزىن الۋ ءۇشىن وتباسى بانكىندەگى شوتتا تۇرعىن ءۇي قۇنىنىڭ 50 پايىزىن جيناقتاۋ قاجەت.

 

«ءوز ءۇيىم»

«ءوز ءۇيىم» باعدارلاماسىنا قاتىسۋعا ءوتىنىش بەرگەن كەزدە كەمىندە 500 مىڭ تەڭگە جيناعان بانكتىڭ بارلىق سالىمشىلارى قاتىسا الادى. قاتىسۋشىلار قۇرىلىس كەزەڭىندە تۇرعىن ءۇي كەشەنىندەگى پاتەردى تاڭدايدى. تاڭداۋ baspana.otbasybank.kz. پورتالىندا داۋىس بەرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى.

باعدارلاما سونىمەن قاتار نەسيەنىڭ ءۇش ءتۇرىن ۇسىنادى:

الدىن الا نەسيە 20 پايىزدان باستالاتىن العاشقى جارنانى قامتيدى. مولشەرلەمە 7 پايىزدى قۇرايدى، سودان كەيىن 5 پايىزعا دەيىن تومەندەيدى.

ارالىق قارىز 5-7 پايىز مولشەرلەمەمەن سومانىڭ 50 پايىزىن ەنگىزۋدى بىلدىرەدى.

تۇرعىن ءۇي زاەمىن الۋ ءۇشىن ءۇش جىل ىشىندە دەپوزيتتە جيناقتاردىڭ 50 پايىزى بولۋى جانە باعالاۋ كورسەتكىشىنىڭ تالاپتارىنا سايكەس كەلۋى قاجەت. بۇل جاعدايدا مولشەرلەمە 3 پايىزدان 5 پايىزعا دەيىن بولادى.

تۇرىنە قاراي «ءوز ءۇيىم» باعدارلاماسى بويىنشا قارىزدار التى ايدان 25 جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە بەرىلەدى. باعدارلامانىڭ باستى ارتىقشىلىعى – تىركەۋگە قويىلاتىن  تالاپتاردىڭ بولماۋى جانە سالىق جۇكتەمەسىن تومەندەتۋ.

جاس وتباسى

قارىزدىڭ ەڭ جوعارى سوماسى – 100 ميلليون تەڭگەگە دەيىن، پايىزدىق مولشەرلەمە – جىلدىق  6 پايىز، نەسيەلەۋ مەرزىمى – 6 جىلدان 9 جىلعا دەيىن. ساتىپ الىناتىن مۇلىك كەپىل رەتىندە قاراستىرىلادى.

نەسيەلەۋ ماقساتتارىنا مىنالار كىرەدى:

باستاپقى جانە قايتالاما نارىقتا پاتەر نەمەسە ءۇي ساتىپ الۋ؛

قولدا بار تۇرعىن ءۇيدى جوندەۋ؛

ءۇي سالۋ؛

جەر ۋچاسكەسىن ساتىپ الۋ.

«جاس وتباسى» زاەمىن الۋ ءۇشىن ەرلى-زايىپتىلاردىڭ بىرەۋىنە نەمەسە ەكەۋىنە دە وتباسى بانكىندە دەپوزيت اشىپ، وعان كەمىندە ءبىر جىل قارجى جيناقتاۋ قاجەت. جيناقتاۋ كەزەڭىندە باعالاۋ كورسەتكىشتەرى كەمىندە 5 باللدى قۇراۋى ءتيىس. كرەديتتىك ءوتىنىم بەرۋ كەزىندە تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋ سوماسىنىڭ 50 پايىزىن جيناقتاۋ نەمەسە دەپوزيتكە سالۋ قاجەت. دەپوزيت اشىلعان كەزدە رەسمي نەكە بەس جىلدان اسپاۋى كەرەك.

ءبىز باسپانا نارىعىنداعى بۇگىنگى باعدارلامالارعا باعىت بەرۋگە تىرىستىق.  «جاس وتباسى»، «شاڭىراق» قۇرىپ، «ءوز ءۇيىڭىز» بولۋى - ءوز قولىڭىزدا.