ساياساتتانۋشى ەدۋارد پولەتايەۆ بۋربابايدا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ IV وتىرىسىندا مەملەكەت باسشىسى ايتقان ماسەلەلەردىڭ ەڭ ءتۇيىندى سوزدەرىن اتاپ، وعان جالپىلاما شولۋ جاسادى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
"مۋلتفيلمدەردەن باستاپ گەوساياسي داۋىلعا دەيىن. توقايەۆتىڭ ۇلتتىق قۇرىلتايدا ايتقاندارى: نەگىزگى باسىمدىقتار، ۇردىستەر مەن قورىتىندىلار" دەپ اتالاتىن الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازباسىندا ساياساتتانۋشى قازاقستان پرەزيدەنتى ەلدەگى احۋالعا ءوزىنىڭ كوزقاراسىن بىلدىرە وتىرىپ، سونداي-اق ەل دامۋىنىڭ باسىم باعىتتارىن اتاپ كورسەتكەنىن جازادى.
1 ءبولىم. باسىمدىقتار
- ۇلتتىق قۇرىلتايدى ناۋرىزدا جانە قاسيەتتى رامازان ايىندا وتكىزۋ - جاقسى نىشان؛
- ەگەر بيۋدجەتتە قاراجات بولماسا، وندا مەملەكەت ءوز فۋنكسيالارىن، ونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك مىندەتتەمەلەردى تولىق كولەمدە ورىنداي المايدى؛
- ءادىل ءارى ءتيىمدى سالىق جۇيەسىن قۇرۋ - ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنا، كەيىنگى ۇرپاقتىڭ تۇرمىسىنا تىكەلەي اسەر ەتەتىنىن ءال-اۋقات ماسەلەسى؛
- ءبىزدىڭ ەلىمىزدە مەملەكەتتى باسقارۋدى جەڭىلدەتەتىن، لوگيستيكا مەن بيزنەس-ۇدەرىستى وڭتايلاندىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەتىن ءبىرىڭعاي ۋاقىت بەلدەۋى بولۋى ءتيىس؛
- ۇلتتىق ناقىشتا تۇسىرىلگەن قازاق تىلىندەگى مۋلتفيلمدەر كوپ بولۋى ءتيىس؛
- كاسىپتىك-تەحنيكالىق كوللەدجدەر جاڭا ماماندىقتارعا سۇرانىستى جانە ەڭبەك نارىعىنداعى جاعدايدى ەسكەرۋى ءتيىس؛
- ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىزدىڭ كۇندەلىكتى تىرشىلىكتە كوپتەگەن قاراپايىم تۇيتكىلگە تاپ بولادى. ونى ەلەمەي، نازاردان تىس قالدىرۋ دۇرىس ەمەس،
- ناشاقورلىقپەن الەۋمەتتىك زۇلىمدىق رەتىندە كۇرەسۋ - ماڭىزدى مىندەتتەردىڭ ءبىرى؛
- ونوماستيكا ماسەلەلەرىندە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار كوپتەگەن قاتەلىكتەر جىبەردى، ونى "تاريحي ەڭبەگى" ەشقانداي ارحيۆ قۇجاتتارىمەن راستالماعان تۇلعالاردى ۇلىقتاۋ قۇرالىنا اينالدىرۋعا بولمايدى.
- مادەنيەت دەگەنىمىز – جاي عانا عيماراتتار مەن مەكەمەلەر ەمەس. بۇل – ۇلتتىق سانا-سەزىمدى جاھاندىق اۋقىمدا نىعايتا تۇسەتىن مىقتى تۇعىر.
- نەيروجەلىلەر ءبىزدىڭ تاريحىمىزدى، مادەنيەتىمىز بەن داستۇرلەرىمىزدى ناشار تانيدى، ينتەرنەتتە قازاقستان تۋرالى اقپارات جەتكىلىكسىز؛
- حالقىمىزدىڭ "قازاق" دەگەن بايىرعى اتاۋى دا ءبىر عاسىر بۇرىن قايتارىلدى، ال ءبىزدىڭ مەملەكەتتىگىمىز مىڭجىلدىقتاردان باستاۋ الادى، ونىڭ تامىرى تىم تەرەڭدە جاتقانى داۋسىز.
- ءوز ۇلتىڭدى وزگەلەردەن بيىك قويۋ ءتۇپتىڭ تۇبىندە جارعا جىعادى.
- كوپتەگەن عالىمدار مەن قوعام بەلسەندىلەرى ءالى كۇنگە دەيىن قازاقستاننىڭ جىلناماسىنا ۇلتتىڭ جادىنا جارا سالعان تاريحي وقيعالار تۇرعىسىنان قارايدى.يبۇل جاعداي ءتول تاريحىمىزعا كوزقاراس اۋقىمىن تارىلتادى. ءبىز بارىنشا كەڭ ءارى تەرەڭ ويلاۋىمىز قاجەت.
- 2022 جىلى جاڭادان ءۇش وبلىس قۇرىپ، وسى ايماقتاردىڭ دامۋىنا كۇشتى سەرپىن بەردىك. بۇل اقىرى دۇرىس شەشىم بولدى.
- جاساندى ينتەللەكتىنى قولدانۋ بيۋدجەت قاراجاتىن پايدالانۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرادى، اكىمشىلەندىرۋدى جاقسارتادى، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋدى وڭتايلاندىرادى، ازاماتتار مەن مەملەكەتتىڭ ءوزارا ءىس-قيمىل پروسەستەرىن جەڭىلدەتەدى؛
- ءبىز عىلىمدى دامىتۋعا كوپ كۇش سالىپ جاتىرمىز، ءبىراق قازاقستاندا ءالى كۇنگە دەيىن بىردە-بىر عىلىمي قالاشىق جوق؛
- ەلىمىزدە بيولوگيالىق ارتۇرلىلىكتى قورعاۋ وزەكتى ماسەلەگە اينالدى؛
- مەكتەپتەردى تەك "جايلى مەكتەپ" جوباسى اياسىندا عانا ەمەس، سونداي-اق ساپالى تيپتىك ۇلگىدەگى مەكتەپتەردى دە تۇرعىزۋ كەرەك، ويتكەنى ولارعا سۇرانىس جوعارى؛
- حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ارتتىرۋدا ەڭ باستى فاكتور – تۇرعىن ءۇيدىڭ قولجەتىمدىلىگى، اسىرەسە الەۋمەتتىك وسال توپتار ءۇشىن؛
- ءاربىر وبلىس ورتالىعىندا، اۋدان ورتالىعىندا، ەلدىمكەندەر مەن اۋىلداردا بالالارعا ارنالعان فۋتبول الاڭدارى سالىنۋى ءتيىس؛
- ءۇش جىل ىشىندە ەلگە 2 تريلليون تەڭگەدەن استام قارجى قايتارىلدى، ول وڭىرلەردەگى وزەكتى ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋگە جۇمسالۋدا؛
- كوپتەگەن ەلدەرگە ونداعان جىلدار بويى "دەموكراتيالىق مورال قۇندىلىقتارى" دەگەن جەلەۋمەن، سونىڭ ىشىندە لگبت يدەيالارىن دا تاڭىپ، حالىقارالىق ۇكىمەتتىك ەمەس قورلار مەن ۇيىمدار سول مەملەكەتتەردىڭ ىشكى ىستەرىنە دورەكى ارالاسقان؛
- كەيدە اقيقات جاقپاي جاتادى، ءبىراق ونىڭ جاعدايدى دۇرىس باعامداۋعا، جالعان يلليۋزيالارعا بەرىلە بەرمەۋدە كومەگى كوپ؛
- قازاقستاننىڭ كەم دەگەندە ءتورت سالادا زور مۇمكىندىگى بار: سيفرلاندىرۋ مەن جاساندى ينتەللەكت، كولىك-ترانزيت الەۋەتى، ەنەرگەتيكا جانە اگروونەركاسىپ سەكتورى، سونىمەن بىرگە ادام كاپيتالى؛
- باستاپقى مۇمكىندىكتەرىمىزدى ەسكەرسەك، ەلىمىز باياعىدا-اق الەمدەگى جەتەكشى اگرارلىق مەملەكەتتەردىڭ بىرىنە اينالۋى ءتيىس ەدى، الايدا سالا جەتكىلىكتى قارجىلاندىرىلمادى، وندا دا جەمقورلار مەن الاياقتار، سونىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر ۇستەمدىك ەتتى؛
- جاھاندى بەلگىسىزدىك جايلاعان بۇلىڭعىر زاماندا باسەكەگە بارىنشا قابىلەتتى بولۋ ءۇشىن بارلىق جاعىنان كەمەل ۇلت بولۋىمىز قاجەت.
- ءبىزدىڭ يدەولوگيامىز – جاھانداعى اسا كۇردەلى گەوساياسي احۋالدا ەلىمىزدى جاڭا دامۋ دەڭگەيىنە كوتەرۋ ءۇشىن بەرىك نەگىز قالاۋ.
ءبولىم 2. ۇردىستەر
- قۇرىلتاي قوعامدىق ديالوگتىڭ جاڭا ستاندارتتارىن قالىپتاستىردى؛
- ۇكىمەت سالىق رەفورماسىنا قاتىستى جاڭا تاسىلدەر ۇسىندى؛
- ءبىز ءبىلىم مەن دەنساۋلىق ساقتاۋعا ينۆەستيسيا سالۋدى جالعاستىرامىز، بۇل – كونستيتۋسيالىق مىندەت، الايدا باسىمدىققا يە ەمەس شىعىندار قىسقارتىلاتىن بولادى؛
- الەۋمەتتىك جەلىلەردە ادامداردىڭ ار-نامىسى مەن قادىر-قاسيەتىن قورلاۋ جيىلەدى، سونىمەن قاتار جالعان اقپارات تاراتۋشىلار دا بار؛
- قۇرىلتاي مۇشەلەرى جاستار اراسىنداعى، اسىرەسە سپورت سالاسىنداعى ءداستۇرلى ەمەس ءدىني اعىمداردىڭ كۇشەيۋىنە الاڭداۋشىلىق بىلدىرۋدە؛
- سوڭعى كەزدە الاياقتىق جاعدايلارى كوبەيىپ كەتتى؛
- قوعامدا كينوتەاترلاردا كورسەتىلەتىن فيلمدەرگە سىن ايتىلىپ ءجۇر؛
- ساراپشىلاردىڭ باعالاۋىنشا، الداعى ۋاقىتتا سولتۇستىك وڭىرلەردە حالىق سانى ازايىپ، وڭتۇستىك جاقتا ايتارلىقتاي وسەتىن بولسا، ەڭبەك نارىعىنداعى تەڭگەرىمسىزدىك تەرەڭدەي ءتۇسۋى مۇمكىن؛
- ۇلتتىق كيىمدى كيۋ قالىپتى قۇبىلىسقا اينالىپ كەلە جاتىر، بۇل – جاعىمدى ءۇردىس؛
- قازاقستاندا تەاتر ونەرىنە دەگەن قىزىعۋشىلىق ارتىپ كەلەدى: زالدار كورەرمەنگە تولى، پرەمەرا بيلەتتەرى الدىن الا ساتىلىپ كەتەدى، ولاردىڭ اراسىندا جاستار كوپ؛
- ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى نىعايتۋ ءۇشىن تاريحي عىلىمدى دامىتۋدىڭ ماڭىزى زور، سوندىقتان بۇل سالاعا ەرەكشە كوڭىل ءبولىنىپ وتىر؛
- مەملەكەتتىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى – وڭىرلەردىڭ ەكونوميكالىق ءوسىمىنىڭ جاڭا نۇكتەلەرىن قۇرۋ جانە ايماقتىق دامۋداعى تەڭسىزدىكتەردى جويۋ؛
- ۇكىمەت ناقتى سەكتوردى قارجىلاندىرۋدى 10 تريلليون تەڭگەگە دەيىن ارتتىرۋى كەرەك، بۇل – بيزنەسكە بۇرىن-سوڭدى بولماعان اۋقىمدى قولداۋ؛
- ەلدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە ماشينا جاساۋ، مەتاللۋرگيا، مۇناي-حيميا، اگروونەركاسىپ جانە كولىك-لوگيستيكا سالالارىندا ءىرى ينفراقۇرىلىمدىق جوبالار ىسكە اسىرىلىپ جاتىر؛
- دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە سپورت سالاسىندا اۋقىمدى قۇرىلىستار ءار وڭىردە جالعاسىن تابادى؛
- عالامدىق تۇرعىدا "گلوباليزم" دەگەن ۇعىم ءوزىنىڭ وزەكتىلىگىن جوعالتۋدا، الدىڭعى قاتارعا مەملەكەتتىك ۇلتشىلدىق، ىقپال ەتۋ ايماقتارىن بولىسۋگە ۇمتىلۋ جانە الەمدىك ساياساتتىڭ وڭىرلەنۋى شىعىپ كەلەدى؛
- ەلگە جاڭا ەنەرگەتيكالىق سالانى دامىتۋ ماڭىزدى، سوندىقتان ءبىر ەمەس، ءۇش بىردەي اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالىپ، اقىرىندا تولىققاندى يادرولىق كلاستەر قۇرۋ قاجەت؛
- گاز جانە كومىر گەنەراسياسىنىڭ الەۋەتىن، سونداي-اق جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ مۇمكىندىگىن تولىق پايدالانۋىمىز كەرەك؛
- زاماناۋي الەمدە جەكە ادامنىڭ جەتىستىگى مەن يگىلىگى – كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ شىنايى كۇشىن ايقىندايتىن ولشەم.
ءبولىم 3. قورىتىندىلار
- ءۇش جىل ىشىندە ەل ايتارلىقتاي وزگەردى، دامۋ جولىندا جاڭا سوقپاقتارعا ءتۇستى؛
- ءار رەفورمانىڭ ءمانىن قاراپايىم تىلمەن ءتۇسىندىرۋ قاجەت، مۇنى ايىپتاۋمەن شەشە المايمىز؛
- بيزنەس پەن سالىققا قاتىستى بولشەكتەلۋ ءۇردىسىن شۇعىل تۇردە تۇزەتۋ كەرەك، زاڭناماعا قاجەتتى وزگەرىستەر ەنگىزۋگە ءتيىسپىز؛
- ءبىرىڭعاي ۋاقىت بەلدەۋىنە كوشۋ ماسەلەسىنە قاتىستى پىكىرتالاستاردى دوعارعان ءجون، بۇل سۇراقتى ساياسيلاندىرۋدىڭ قاجەتى جوق؛
- دەسترۋكتيۆتى اعىمدار مەن مادەنيەتىمىزگە جات يدەولوگيالارعا بوگەت قويعان ابزال؛
- جەكە قاراجاتقا تۇسىرىلسە دە، فيلمدەردى پروكاتقا شىعارۋعا دەيىن مۇقيات ساراپتامادان وتكىزۋ شارالارىن قاراستىرۋ كەرەك؛
- ءبىز ازاماتتارىمىزدىڭ كۇندەلىكتى ومىردەگى وزەكتى ماسەلەلەرىن كوتەرىپ قانا قويماي، سول تۇيتكىلدەردى شەشۋدى باستى ماقسات سانايمىز؛
- ايەلدەر مەن بالالاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ ءۇشىن قابىلدانعان شارالاردى ءبىر باعدارلاماعا – "قازاقستاننىڭ بالالارى" جوباسىنا بىرىكتىرگەن ءجون؛
- مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك تاپسىرىستى جۇزەگە اسىرۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا قازىرگى زامان تالاپتارىنا ساي جەكە زاڭ قاجەت؛
- ءبىرىڭعاي ستاندارت پەن ۆەدومستۆولىق ماراپاتتاردىڭ تىزبەسى دايىندالۋى ءتيىس؛
- تاريحي ادىلەتتىلىك قاعيداتتارىن قاتاڭ ۇستانعان دۇرىس؛
- ىشكى ساياسات سالاسىنداعى بارلىق جۇمىستى بىرىزدەندىرەتىن، ناقتى ماقساتتار مەن مىندەتتەرى، باسىمدىقتارى ايقىندالعان تۇجىرىمدامالىق قۇجات كەرەك؛
- بەت-جۇزدى جاسىرىن ۇستايتىن قارا كيىمگە ورانعاننان گورى، ۇلتتىق ناقىشتاعى كيىم كيگەن الدەقايدا ورىندى؛
- ايماقتارداعى تەاترلاردى دامىتۋعا كوڭىل ءبولۋ، كوپۇلتتى حالقىمىزدىڭ مادەني ارتۇرلىلىگىن ساقتاۋ ماقساتىندا ورىس جانە وزگە دە ۇلتتىق تەاترلاردى قولداۋ قاجەت؛
- "الەم جادىسى" تىزىمىنە ەلىمىزدىڭ ارحيۆتىك مۇرالارىن ەنگىزۋ جۇمىسىن جانداندىرۋ كەرەك؛
- جاساندى ينتەللەكتكە تولىقتاي ارقا سۇيەۋگە بولمايدى، ادامي فاكتور ءالى دە ماڭىزدى ءرول اتقارادى؛
- وتاندىق جانە شەتەلدىك نەيروجەلىلەردى دامىتۋ ءۇشىن ۇلتتىق سيفرلىق ارحيۆ قۇرۋ قاجەت؛
- تاريحقا پانورامالىق وركەنيەتتىك كوزقاراس كەرەك، سوندا عانا وتكەنىمىز، بۇگىنىمىز جانە بولاشاعىمىز ءوزارا ۇشتاسادى؛
- قازاقستاندى جاھاندىق وركەنيەتتىڭ جەكە ءبىر بولشەگى رەتىندە تانىتۋ ماسەلەسىمەن اينالىسۋىمىز كەرەك؛
- اۋقىمدى ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋ – ەلىمىزدىڭ وڭىرلىك كوشباسشىلىعىن نىعايتۋدىڭ ءبىر جولى؛
- شەكارا بويىنداعى ەلدىمەكەندەردىڭ احۋالى مەملەكەت قاۋىپسىزدىگىنە اسەر ەتەدى جانە ستراتەگيالىق ماڭىزعا يە؛
- تابيعي اپاتتاردىڭ الدىن الۋ شارالارىن تۇراقتى باقىلاۋدا ۇستاعان ءجون؛
- ەل ەكونوميكاسىن سيفرلىق ترانسفورماسيالاۋ – ونىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن كۇشەيتۋدەگى نەگىزگى فاكتور؛
- تۋريزم – وڭىرلەردىڭ دامۋىنىڭ ماڭىزدى كوزىنە اينالۋى ءتيىس؛
- بيولوگيالىق ارتۇرلىلىكتى قورعاۋ قورىن قۇرۋ قاجەت؛
- "تازا قازاقستان" – جاي عانا ناۋقان ەمەس، ءاربىر ازاماتتىڭ كۇندەلىكتى ءومىرىنىڭ ءبىر بولشەگىنە اينالۋى ءتيىس؛
- الەمدەگى وقيعالار ءبىزدىڭ باعىتىمىزدىڭ دۇرىستىعىن كورسەتتى: سىرتقى جاعدايدى ەسكەرگەن ءجون، ءبىراق ەڭ الدىمەن ىشكى ماسەلەلەرىمىزگە نازار اۋدارۋىمىز كەرەك؛
- بارلىق سالادا جەتىلگەن، وركەنيەتتى، وزگەرىستەرگە يكەمدى، ماقساتقا ۇمتىلعىش ۇلتقا اينالۋىمىز قاجەت، تەك ءوز كۇشىمىز بەن مۇمكىندىگىمىزگە سەنگەنىمىز ءجون؛
- گەوساياسي تۇراقسىزدىق كەزەڭىندە ۇلتتىق بىرلىك، كەلىسىم جانە قوعامدىق تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ اسا ماڭىزدى؛
- قازاقستان تەك ەلەكتر ەنەرگياسىمەن ءوزىن تولىق قامتاماسىز ەتىپ قانا قويماي، الەمدىك ەنەرگەتيكا نارىعىندا دا ءىرى ەكسپورتتاۋشىعا اينالۋى كەرەك؛
- مەملەكەت ازاماتتاردىڭ ادىلەتتى مۇقتاجدىقتارىن وتەۋدە بۇرىنعىدان دا ءتيىمدى بولۋعا ءتيىس.
P.S. كەلەسى ۇلتتىق قۇرىلتاي وتىرىسىن كەزىندە استانامىز بولعان قىزىلوردا قالاسىندا وتكىزۋ قاجەت.
