Dalanews.kz توقايەۆتىڭ بيلىككە كەلەرىن كۇنى بۇرىن سەزگەن ساراپشىنىڭ ەڭبەگىن اۋدارىپ باسۋعا اسىقتى.
توقايەۆتىڭ بيلىككە كەلەرىن بىلگەن قۇتتىقادام مىرزانىڭ گۇلدەنگەن قازاقستانعا قاتىستى بولجامدارى دا اقيقاتقا اينالسىن دەپ تىلەدىك. وسىدان 8 جىل بۇرىن سەيداحمەت مىرزا ءبۇي دەگەن ەكەن...
...
نازاربايەۆتىڭ تاعى ءبىر مەرزىمگە سايلانار ءتۇرى بار ما؟ بۇل وعان كەرەك پە ءوزى؟ تاقتا تاپجىلماي وتىرعانىنا 22 جىل تولدى. مەنىڭشە وعان ورىنتاعىن ەمەس، وزىنەن كەيىن قانداي مۇرا قالدىرارىن كوبىرەك ويلانۋ كەرەك.
مۇنداي كەزدە دەن ءسياوپيندى مىسالعا كەلتىرەدى. بيلىكتەن كەتسە دە ىقپالىن جوعالتپاي، قىتايدىڭ الداعى 50 جىلعى دامۋىن ايقىنداپ كەتكەن وسى اقساقال-تۇعىن.
جالپى مۇنداي مىسال جەتكىلىكتى. لۋ كۋان يۋدان باستاپ شارل دە گوللگە دەيىن ارالىقتى ءسۇزىپ شىعۋعا بولادى.
ءبىراق ءدال وسى ءسياپيننىڭ ۇلگىسى ەلدەن ەرەك. نازاربايەۆ سونىڭ جولىن قايتالاتىن ايرىقشا مۇمكىندىككە يە.
كۇندەردىڭ كۇنى قالاسا دا، قالاماسا دا تىزگىندى باسقا بىرەۋگە تاپسىرادى. نازاربايەۆ برەجنيەۆتىڭ سوقپاعىمەن ءجۇرۋدى حوش كورەدى دەپ ويلامايمىن.
ول دەر كەزىندە جانە ادەمى كەتۋى كەرەك. الىسقا بارماي بوريس ەلسيننەن ۇلگى السا جەتىپ جاتىر. ول نازاربايەۆقا قاراعاندا الدەقايدا ەرتە كەتتى بيلىكتەن.
ءيا ونىڭ ورنىنا وتىرۋدان دامەلى جۇرت كوپ. ءبىراق سەمىزدىكتى قوي عانا كوتەرەدى ەمەس پە؟
نازاربايەۆتان كەيىنگى پرەزيدەنت كىم بولادى؟
بۇل ساۋال ءبىز ءۇشىن ءومىر مەن ءولىم ماسەلەسى. ەلدىڭ بولاشاعى، ءسىز بەن ءبىزدىڭ ەرتەڭىمىز وسى سۇراقتىڭ توڭىرەگىنە تىرەلىپ تۇر. بۇل ءبىرىنشى كەزەكتە نازاربايەۆتى تولعاندىرۋى ءتيىس.
ونىڭ توڭىرەگىندەگى ءبىراز ساياساتكەردى جاقسى بىلەمىن، ولاردىڭ الەۋەتىمەن تانىسپىن. ولاردىڭ مۇمكىندىگىن پارىقتاي الار دەڭگەيىم بار.
تۋراسىن ايتقاندا بۇل ورىنتاققا 100 پايىز ساي كەلەتىن تۇلعا جوق. قولدا بارعا قاناعات قىلۋعا تۋرا كەلەدى.
مەنىڭ ۇسىنىسىم كەيبىرەۋگە ۇناماۋى مۇمكىن، كەيبىرەۋدىڭ قۇلاعىنا تۇرپىدەي ءتيىپ، كەكىرەيە قاراۋى عاجاپ ەمەس. الايدا مۇنداي پايىمداعى ازاماتتارعا ايتار ارگۋمەنتىم بار!
ءدال ءقازىر نازاربايەۆتىڭ مۇراگەرى بولۋعا لايىق بىردەن-بىر تۇلعا – قاسىم-جومارت توقايەۆ.
نەگە؟
توقايەۆ. ونىمەن 92 جىلى تانىستىم. قىتايعا بىرگە باردىق. ول تۇستارى سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ەدى. بىردەن ءىش تارتتىم. ءسوز ساپتاۋىنان-اق ءبىز بىلەتىن شەنەۋنىكتەردەن وق بويى وزىق تۇرعانىنا كوزىم جەتتى.
كانىگى ديپلوماتقا ءتان مىنەزى بار-تىن. تالعاپ، تاڭداپ سويلەيتىن. ونىمەن اڭگىمە-دۇكەن قۇرعاننىڭ ءوزى عانيبەت ەدى (كەيىن بىزدەگى ساياسي ورتا بۇزدى، تۇيىقتالدى).
بەيجىڭ ساپارىندا ايگىلى تيانانمەن الاڭىن كورگىم كەلدى. الايدا رەگلامەنتتەن اسىپ كەتە المادىم. بۇيىمتايىمدى توقايەۆقا ايتتىم. «قىتايلار جوسپاردان اۋىتقىعاندى ۇناتپايدى. ايتكەنمەن تاۋەكەل، كولىگىمە وتىرىڭىز، الىپ بارايىن»، – دەدى. الىپ باردى. باسقان ءىزدى اڭدىپ وتىرعان قىتايلار مۇنى جاقتىرعان جوق، البەتتە. ايتكەنمەن ولاردىڭ توقايەۆقا دەگەن قۇرمەتى ەرەكشە ەدى. ۇندەگەن جوق. بايقاماعان سىڭاي تانىتتى.
بۇدان كەيىن دە بايلانىسىپ وتىردىق. تالاي رەت حات-حابار الماستىق. سۇحبات بەرمەيمىن دەپ بۇرا تارتقان كەزى بولعان جوق. بىردە-بىر رەت باس تارتقان ەمەس.
ءتارتىپتى ساياساتكەر
توقايەۆتىڭ ساياساتتا تۇگى جوق. الدەكىممەن بايلانىس ورناتىپ، امپەي-جامپەي بولۋعا تىرىسپايدى. قانداي دا ءبىر ساياسي قۇرىلىمنىڭ جەتەكشىسى ەمەس. ساياساتتاعى اتىشۋلى، اكىمشىل، ءامىرشىل كلانداردان اۋلاق جۇرەدى.
ارقا سۇيەر قۋاتتى قارجى بازاسى بولعان ەمەس. ايداۋىنا ءجۇرىپ، ايتقانىنا كونەتىن mass-media-سى جوق. الدەكىمدەردەي بيلىككە ەس-اقىلسىز ۇمتىلمايدى. ساياسي وپپونەتىن جەر بەتىنەن جوق قىلىپ جىبەرەر مەرەز مىنەزى تاعى جوق. پوپۋليست ەمەس.
بالكىم باسقا ەلدە مۇنداي ساياساتكەر شەتقاقپاي كورىپ، بيلىكتىڭ ەتەك جاعىندا جۇرەر مە ەدى.
الايدا ءبىزدىڭ ەلدە توقايەۆتىڭ «كەمشىلىگى» باسىمدىققا اينالىپ وتىر.
نەگە دەيسىز بە؟
نازاربايەۆ كەتكەن جاعدايدا «ورنىما وتىرعىزام-اۋ» دەگەن ءبىرسىپىرا كانديداتتىڭ اراسىندا توقايەۆ تا بار.
توقايەۆتى تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىنان باستاپ مۇقيات باقىلاپ ءجۇرمىن. وسى ۋاققا دەيىن ونىڭ ساياسي پورترەتىن جاساپ، قايراتكەرلىك قىزمەتىن سان رەت سۇزگىدەن وتكىزدىم.
توقايەۆ – قالىپتاسقان، تولىسقان ساياساتكەر. ماعان ونىڭ ساياسي ۇستانىمى قۇپيا ەمەس.
توقايەۆ بيلىككە كەلگەن جاعدايدا قازاقستاندا ناقتى قانداي وزگەرىس بولارىن مىنا مەنەن سۇراڭىزدار. بۇل بولجام ەمەس!
ول ءتارتىپتى ساياساتكەر. ەگەر ول مۇراگەر اتانسا نازاربايەۆقا بەرگەن ۋادەسىن تۇگەلدەي ورىندايدى. ءيا، نازاربايەۆتىڭ كەمشىلىگى كوپ. ءبىراق جاقسىلىعىن دا كورە ءبىلۋ كەرەك.
جۇڭگو ءداستۇرىن جەتىك بىلەتىن ازامات رەتىندە سول پرينسيپكە سۇيەنىپ، سەرتتەن اۋىتقىمايدى.
توقايەۆ بيلىككە كەلسە، قازاقستاندا كەلەسىدەي وزگەرىس بولادى:
- توقايەۆ نازاربايەۆتىڭ يميدجىنە نۇقسان كەلتىرمەۋ ءۇشىن بار كۇشىن سالادى. سەبەبى بۇگىنگى جەتىستىگى ءۇشىن ول نازاربايەۆقا قارىزدار. پرەزيدەنت بولعان كۇندە دە نازاربايەۆپەن اقىل-كەڭەسىپ، تالاپ-تىلەگىنە قۇلاق اسادى.
- «نۇر-وتان» توقايەۆقا مۇراگەرلىككە قالادى. ول پارتيانى تولىق تۇرلەندىرىپ، قاۋىرت ءاۋىس-تۇيىس جاسايدى. ءسويتىپ زامان ۇردىسىنە جاۋاپ بەرەتىن جاڭا كوزقاراستاعى سالماقتى ساياسي كۇشكە اينالدىرادى.
- ساياساتتا العاشقى ۋاقىتتا نازاربايەۆتىڭ سۇرلەۋىنەن اۋىتقىمايدى. كەيىن كەلە ءوز ستراتەگياسىن سايلاپ، ەلدەگى ءىرى دەگەن ساياسي پارتيالاردىڭ سوزىنە قۇلاق تۇرەدى.
- ونىڭ تۇسىندا وپپوزيسيانى تۇنشىقتىرۋ تۇسىنىگى كەلمەسكە كەتەدى. وپپوزيسيا وكىلدەرى پارلامەنتتەن ورىن الادى. قارسى تاراپتىڭ تالاپتى، دارىندى دەگەن وكىلدەرىن ۇكىمەت قۇرامىنا قوسادى.
- بيزنەستە باسەكەگە بەيىم ورتا قالىپتاستىرىپ، بارلىعىنا تەڭ مۇمكىندىك بەرەدى. بيزنەستەگى بارىمتا-سىرىمتا توقايەۆتىڭ تۇسىندا ساپ تىيىلادى.
- كۇنى كەشەگە دەيىن سالىقتان بوساپ، بىلگەنىن ىستەپ كەلگەن كلاندار توقايەۆتىڭ تالابىنا كونۋگە ءماجبۇر بولادى.
- ونىڭ ساياسي ۇستانىمى – ماجبۇرلەۋ، القىمنان الۋ ەمەس، كەرىسىنشە ورتاق مامىلەگە كەلۋ، ءتىل تابىسۋ.
- بۇعان كوزى جەتكەن بيلىكتەگى ساياسي جانە قارجى كلاندارى توقايەۆتىڭ ءبىر جاعىنا شىعىسىپ، سونىڭ نەگىزىندە ءوزارا بالانس تابۋعا تىرىسادى.
...
ول بيلىكتىڭ بارلىق ساتىسىنان ءوتتى. سىرتقى ىستەر ءمينيسترى، مەمحاتشى، پرەمەر دە بولدى. ءال ءازىر سەناتقا جەتەكشىلىك ەتۋدە.
اتا زاڭعا ساي ول ەلدەگى ەكىنشى ادام. مەملەكەتتىڭ سان-سالالى قۇرىلىمىن جەتىك بىلەدى.
اقىلدى. ءبىلىمدى. كاسىبيلىگىنە كۇمان كەلتىرمەيتىن سالماقتى ساياسي قايراتكەر. مەنىڭ ويىمشا توقاۆ ءوزىنىڭ توڭىرەگىنە تالانتتى تۇلعالاردى توپتاستىرا الاتىن قابىلەتكە يە.
ونىڭ ۇستىنە حالىقارالىق ورتاعا سىيلى. رەسەيمەن دە، قىتايمەن دە، باتىسپەن دە بايلانىسى ءتۇزۋ.
كەيبىرەۋ بۇعان كۇمان كەلتىرۋى مۇمكىن.
ءوز باسىم مۇراگەر ماسەلەسىندە توقايەۆتان اسىپ تۇسەر ءىزباساردى كورىپ تۇرعام جوق. ءتۇپتىڭ تۇبىندە نازاربايەۆ تا مۇنداي توقتامعا كەلەدى.
بيلىكتەگى ءبىراز ادام ساياسي امبيسياسىن شەتكە ىسىرىپ، توقايەۆقا جول اشسا، ساياسي تۇرعىدان تولىسقانىن دالەلدەر ەدى. ولار ءوزى ءۇشىن، اينالىپ كەلگەندە ەل ءۇشىن وسىنداي قادامعا بارۋعا ءتيىس.
توقايەۆتىڭ تۇسىنداعى قازاقستان كوپ ۇزاماي دامىعان ەلگە اينالارىنا سەنەمىن.
ال نازاربايەۆ مۇراگەرىمەن ماقتاناتىن بولادى.
اۋدارعان، دۋمان بىقاي
