بۇگىندە قازاقستان ەكونوميكاسى مۇناي-گاز سەكتورىنا يەك ارتىپ وتىرعانى بىلگىلى. الداعى ۋاقىتتا مۇناي ەلىمىز ءۇشىن نەگىزگى تابىس كوزى بولىپ قالاتىنى ءسوزسىز. بولاشاقتا مۇناي-گاز حيمياسىن دامىتۋ ارقىلى بىزدەر ەكونوميكامىزدى ءارتاراپتاندىرۋعا مۇمكىندىك الامىز. وسى رەتتە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاقستاندا مۇناي-گاز سەكتورىندا جۇمىس ىستەپ جاتقان شەتەلدىك جانە وتاندىق كوماپنيا باسشىلارىنىڭ باسىن جيناپ، ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى شەتەلدىك ينۆەستورلار كەڭەسىنىڭ كەزەكتى كەزدەسۋىن ۇيىمداستىردى. وسى رەتتە كەزدەسۋ ونلاين فورماتتا وتكەنىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك.

 

ەل دامۋىنا سەرپىن بەرگەن كەڭەس

اقوردا تورىندە وتكەن ونلاين جۇزدەسۋدە قازاقستانداعى مۇناي-گاز سالاسىنىڭ ينۆەستيسيالىق تارتىمدىلىعىن ارتتىرۋ مەن ودان ءارى دامىتۋ شارالارى جان-جاقتى تالقىلاندى. جۇزدەسۋگە ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى رومان سكليار، Eni S.p.A.، Royal Dutch Shell، INPEX Corporation، Chevron، Exxon Mobil، CNPC، Total E&P سياقتى ءىرى مۇناي-گاز كومپانيالارىنىڭ باسشىلارى قاتىستى.

شەتەلدىك ينۆەستورلار كەڭەسى ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان ەلىمىز ءۇشىن ەكونوميكالىق ورىنى ەرەكشە ورگان. كەڭەس شەتەلدىك ينۆەستورلار مەن ق ر ۇكىمەتى اراسىنداعى وزەكتى ماسەلەلەردى وڭ باعىتتا شەشۋ ماقساتىندا قۇرىلعان بولاتىن.

مىنە، 23 جىلدان بەرى اتالمىش كەڭەس ەل ەكونوميكاسىنا قوماقتى قارجى سالعان ينۆەستورلارعا قولداۋ كورسەتىپ، تۋىنداعان ماسەلەلەردى بىرلەسىپ، شەشەتىن ديالوگ الاڭىنا اينالدى. سونىمەن قاتار شەتەلدىك ينۆەستورلار كەڭەسى ەلىمىزدىڭ ينۆەستيسيالىق كليماتىن جاقسارتۋ جولىندا دا قىرۋار جۇمىستار اتقارعانىن اتاپ ايتۋىمىز كەرەك.

توقايەۆ تەڭىز كەنىشىندەگى قۇرىلىستىڭ كەشەۋىلدەۋىنە الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ شەتەلدىك ينۆەستورلار كەڭەسىنىڭ جۇزدەسۋىندە ءبىرىنشى بولىپ ءسوز الىپ، پاندەميا جاعدايىندا مۇناي-گاز سەكتورىنىڭ وندىرىستىك قارقىنىن باسەڭدەتپەۋ كەرەك ەكەنىن العا تارتتى. بۇل ءۇشىن مۇناي-گاز سەكتورىنىڭ تەحنولوگيالىق تۇرعىدان جاڭعىرۋىنا باسا كوڭىل ءبولۋدىڭ ماڭىزى زور.

– قازىرگى تاڭدا مۇناي-گاز سەكتورىنىڭ ەل ەكونوميكاسىن ءۇشىن ورىنى ەرەكشە. سوندىقتان بۇل سالاعا قاتىستى اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار ۇدايى مەنىڭ نازارىمدا. بىزدەر مۇنايعا باي مەملەكەت رەتىندە قولدا بار الەۋەتىمىزدى مەيىلىنشە ءتيىمدى پايدالانۋعا كۇش سالۋىمىز كەرەك. ەلمىزدىڭ ەكونوميكالىق ءوسىمىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن تەڭىز، قاشاعان جانە قاراشىعاناق كەنشىندەگى قولعا الىنعان جوبالاردى كەستەگە ساي ءجۇرۋى ماڭىزدى، – دەگەن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ تەڭىز كەنىشىن كەڭەيتۋگە قاتىستى قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ كەشەۋىلدەپ جاتقانىنا الاڭداۋشىلىعىن ءبىلدىردى.

تەڭىز كەنىشىندەگى قولعا الىنعان قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ اۋقىمى وتە كەڭ. ەلىمىزدىڭ مۇناي-گاز سەكتورىندا بۇرىن-سوڭدى مۇنداي اۋقىمدى قۇرىلىس جۇمىستارى قولعا الىنباعانىن ەسكەرەسەك، تەڭىز كەنىشىنىڭ وندىرىستىك قۋاتىن ارتتىرۋعا قاتىستى جوبانىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن باعامداۋعا بولادى.

قۇرىلىس جۇمىستارى تولىقتاي جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن تەڭىز تابانىنا 23 مىڭنان استام تەمىر تىرلەۋلەر قاعۋ كەرەك. وسىدان-اق قولعا الىنعان جۇمىستى ماسشتابىن بايقاۋعا بولادى.

TengizChevroil كومپانياسى جۇزەگە اسىرىپ جاتقان جوبا تولىقتاي ىسكە اسقاننان كەيىن تەڭىز كەنىشىندە وندىرىلەتىن مۇناي كولەمى 12 ملن تونناعا ارتادى. بۇل ءوز كەزەگىندە ەل ەكونوميكاسىنىڭ وركەندەۋىنە ايتارلىقتاي ۇلەس قوساتىنى انىق.

سوندىقتان مەلەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ بۇل جوبانى كەشەۋىلدەتپەي تەز ارادا اياقتاۋدى تالاپ ەتۋىن تۇسىنۋگە بولادى.

ينۆەستيسيالىق كليماتتى قالاي جاقسارتامىز؟

ونلاين جۇزدەسۋدە قاسىم-جومارت توقايەۆ قاشاعان كەن ورنىن يگەرۋدىڭ كەلەشەگى جايىندا ءسوز قوزعادى. پرەزيدەنت مۇناي ءوندىرۋدى تاۋلىگىنە 1،1 ميلليون باررەلگە دەيىن ۇلعايتۋ بويىنشا جۇمىستىڭ ءۇشىنشى كەزەڭىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ ناقتى جوسپارىن جاساۋ قاجەت ەكەنىنە توقتالدى.

ەلىمىزدىڭ مۇناي-گاز سەكتورىن دامىتۋ ءۇشىن قوماقتى ينۆەستيسيا قاجەت. مۇناي باعاسى ءبىرشاما تومەندەگەن قازىرگى ۋاقىتتا شەتەلدىك ينۆەستورلاردى تارتۋ دا وڭاي شارۋا ەمەس.

بۇل رەتتە قاسىم-جومارت توقايەۆ ۇكىمەتكە ينۆەستيسيا سالۋدىڭ جاڭا تەتىكتەرىن ازىرلەۋدى تاپسىردى. الداعى ۋاقىتتا ۇكىمەت جەتىلدىرىلگەن مودەلدىك كەلىسىمشارتتىڭ ۇلگىلەرىن دايىنداپ، پرەزيدەنت نازارىنا ۇسىنۋى ءتيىس.

بۇل قۇجات ينۆەستيسيالىق پرەفەرەنسيالارعا كەپىلدىك بەرىپ، ولاردىڭ قۇقىقتىق جاعىنان قورعالۋىن جان-جاقتى قامتاماسىز ەتەدى. بۇل باعىتتاعى جۇمىستاردى شەتەلدىك ينۆەستورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەلەرىمەن بىرلەسىپ شەشۋدىڭ ماڭىزى زور. ويتكەنى وسىعان دەيىنگى شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ قۇقىن قورعاۋ ىسىنە قاتىستى زاڭنمالىق قۇجاتتاردىڭ كوپشىلىگى وسى كەڭەستە دايىندالعان بولاتىن. قاسىم-جومارت توقايەۆ ۇكىمەتكە جاڭا قۇجاتتى دايىنداۋ بارىسىندا شەتەلدىك ينۆەستورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەلەرىمەن تىعىز قارىم-قاتىناستا جۇمىس ىستەدى تاپسىردى.

ءوز كەزەگىندە ۆيسە-پرەمەر رومان سكليار پرەزيدەنت پەن كەڭەس مۇشەلەرىنە الداعى ۋاقىتتا ينۆەستورلاردىڭ جەر قويناۋىن گەولوگيالىق بارلاۋ جانە ءوندىرۋ جۇمىستارىنا كوشۋگە كەپىلدىك بەرەتىن كەلىسىمىنىڭ ازىرلەنىپ جاتقانىنان جەتكىزدى.

جاڭا كەلسىمگە ساي ينۆەستورالىر وزدەرىنە جۇمىس ىستەۋگە رۇقسات بەرلىگەن اۋماقتاردى گەولوگيالىق بارلاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، جەدەل ارەكەت ەتۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى.

بۇل باعىتتاعى جۇمىستار ەلىمىزدىڭ گەولوگيالىق بارلاۋ جۇمىستارىنىڭ زامان تالابىنا ساي دامۋىنا ىقپال ەتەتىنى ءسوزسىز.

بۇگىندە قازاقستاندا ەل ەكونوميكاسىنا ينۆەستيسيا تارتۋ ءۇشىن كوپتەگەن جۇمىستار قولعا الىنىپ جاتقانى بەلگىلى. كەزىندە ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ شەتەل ينۆەستيسياسىن تارتۋعا سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ شەت ەلدەگى ەلشىلىك قىزمەتكەرلەرىن دە تارتۋدى تاپسىرعان بولاتىن. بۇدان باسقا مەملەكەتتىك مەكەمەلەرگە ينۆەستورلاردىڭ وتىنىشتەرى مەن سۇراقتارىنا جەدەل جاۋاپ بەرۋ «ءبىر تەرەزە» قاعيداتى بويىنشا قىزمەت كورسەتۋ ءىسى قولعا الىندى. جيىن سوڭىندا قاسىم-جومارت توقايەۆ ينۆەستورلارعا ءوز ۇسىنىستارىن ۇكىمەتكە جولداۋىن تاپسىردى. وسىلايشا مەملەكەت باسشىسى كەلىسىپ پىشىلگەن توننىڭ كەلتە بولمايتىنىن تاراپتاردىڭ ەسىنە سالدى.

نۇرلان جۇماحانوۆ