ەلىمىزدە قازاق تىلىندە قىزمەت كورسەتۋدى تالاپ ەتەتىن ازاماتتار كوبەيىپ كەلەدى. الايدا ارنايى مەكەمەلەردە ءتىل ماسەلەسى الدە دە كوڭىل كونشىتپەيدى. بۇنى كوز كورىپ، قۇلاق ەستىپ ءجۇر. ماسەلەن، ءتىل جاناشىرى تولقىن مۇحتارحانوۆا وسىنداي جاعدايمەن بەتپە-بەت كەلگەن. ول قازاق ءتىلىنىڭ قۇقىعىن شەكتەگەن “Miele” ج ش س جانە "مەچتا" كومپانيالارىن ازاماتتىق سوتتا جەڭىپ شىققان. ءتىل مايدانىنداعى تارتىستى جاعدايدى Air Astana كومپانياسىنىڭ بۇرىنعى قىزمەتكەرى Dalanews.kz اگەنتتىگىنىڭ تىلشىسىنە ەگجەي-تەگجەيلى بايانداپ بەردى.
كوپبالالى انانىڭ ايتۋىنشا، ءتىل ءۇشىن كۇرەس ءبىر جىل بۇرىن باستاۋ العان. بۇعان دەيىن دە ادىلدىكتى تۋ ەتكەن ازاماتتىڭ ءتىل قۇقىعىن تالاپ ەتۋىنە بىرنەشە جاعداي اسەر ەتكەن.
“نەگىزى ءوزىم ادىلدىكتى تۋرا ءارى قورىقپاي ايتاتىن اداممىن. ادىلەتسىزدىكتى كورسەم، كوز جۇمىپ وتىرا المايمىن. جالپى ءتىل ءۇشىن كۇرەسكە بارۋدىڭ بىرنەشە سەبەبى بار. ءبىرىنشى – بالالارىمنىڭ بولاشاعىنا دەگەن الاڭداۋشىلىق. ءبىر كۇنى بالام ءبىر عيماراتتاعى جازۋدى كورىپ، “اناشىم، “ەحەت” دەگەن نە دەپ سۇرادى؟”. سويتسەم توبەدە "شىعۋ" دەگەن جازۋدى تەك اعىلشىن تىلىندە جازىپ قويعان. “Exit” دەگەن ءسوزدى “eحەت” دەپ وقىپ ءجۇر ەكەن. مەن وسى ساتتە بالام ءوز ەلىنىڭ عيماراتىنان تۇسىنبەيتىن ءسوزدى وقىپ تۇرعانىنا قاتتى نامىستاندىم.
ەكىنشى سەبەپ دۇكەندە بولعان جاعداي ەدى. كەزەكتە تۇرعاندا ساتۋشى ءبىر كىسىگە: “يا ۆاس نە پونيمايۋ. گوۆوريتە نا رۋسسكوم، ليبو ۋحوديتە س وچەرەدي” دەدى. ماعان سول ساتتە: “مەن ءوز ەلىمدە تۇرامىن، ءبىراق نەگە قازاق ءتىلىمىز قورعالماعان” دەگەن وي كەلدى. ءسويتىپ زاڭدى adilet.kz-تەن قاراي باستادىم. مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدى قورعايتىن زاڭدار كوپ ەكەن. الايدا ءبىز ونى بىلە بەرمەيدى ەكەنبىز. ەگەر مەن سول جەردە زاڭدى بىلسەم، ساتۋشىنى ورنىنا قويار ەدىم” ، - دەيدى تولقىن حانىم.
وسىلايشا زاڭمەن تولىققاندى تانىسىپ شىققاننان كەيىن، ول ءتىل ماسەلەسىن ءبىر كونستيتۋسيامەن قورعاۋعا بولاتىنىن تۇسىنەدى. ايتۋىنشا، زاڭ تۇرعىسىنان كوپتەگەن مۇمكىندىك قاراستىرىلعان. الايدا ادامدار ودان بەيحابار.
“ءبىزدىڭ اتا زاڭىمىزدا نە دەيدى؟ اركىم قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىن، زاڭدارىن، ادامدار قۇقىقتارىن، بوستاندىقتارىن، ابىروي مەن قادىر-قاسيەتىن قۇرمەتتەۋگە مىندەتتى. وكىنىشتىسى، ءبىز ءوز قۇقىعىمىزدى بىلمەگەندىكتەن، ءتىلىمىزدى قورعاي الماي ءجۇرمىز.
ارى قاراي ءتىل تۋرالى زاڭعا توقتالىپ وتسەم. مۇندا تۇتىنۋشىلاردى قورعايتىن زاڭ مەن كاسىپكەرلىك كودەكس تە بار. ءتىپتى جارناماداعى ماڭدايشالارعا دا ارنايى زاڭ قاراستىرىلعان. وسىلاردىڭ ءبارىن وقىپ، ءوزىمنىڭ قۇقىعىمدى تولىق قورعاي الاتىن بولدىم”، - دەيدى ول.
وسى تۇستا تولقىن حانىم قازاقستاندا تۇرمىستىق تەحنيكاعا قاجەتتى تاۋارلاردى ۇسىناتىن “Miele” كومپانياسىمەن ءتىل ماسەلەسى بويىنشا كەلەڭسىز جاعدايعا تاپ بولادى. ءتىپتى بۇل ءىس سوتقا دەيىن بارعان.
“وتباسىمىزبەن جاڭا قونىس الدىق. سول جەرگە وڭدەۋ جۇمىستارىن جاساۋعا بەل بايلادىق. وسىلايشا جازدا الدىن الا “مەچتا” دۇكەنىنە بارىپ، “Miele” كومپانياسىنىڭ كىر جۋعىش ماشيناسى مەن كەپتىرەتىن قۇرىلعىسىن ساتىپ الدىق. پاتەرىمىزدىڭ وڭدەۋ جۇمىسى اياقتالعان سوڭ، كۇزدە جاڭا قونىسىمىزعا كوشىپ كەلدىك.
زاتتارىمىزدى “Miele” كومپانياسىنان الدىرتتىق. سودان كوپبالالى بولعان سوڭ، ءبىرىنشى قاجەت نارسە كىر ماشينا بولدى. سونى ورناتىپ، قولدانا باستادىق. الايدا مەن نۇسقاۋلىقتان قازاقشا ءماتىن تابا المادىم. العان زاتتارىمىزدا قازاقشا نۇسقاۋلىعى مۇلدەم بولمادى. سودان مەن “Miele” كومپانياسىنا حابارلاسىپ، ولاردان قازاقشا نۇسقاۋلىقتى سۇرادىم. ولار جىبەرۋ ءۇشىن ۋاقىت قاجەت ەكەنىن ايتتى. سودان مەن ءوز تالابىمدى سوت ارقىلى شەشەتىنىمدى جەتكىزدىم”، - دەيدى تولقىن حانىم.
ال كومپانيا قازاقشا نۇسقاۋلىعىن ەكى اپتا وتكەننەن كەيىن جىبەرگەن.
“ايتا كەتەتىن جايت، “Miele” ءبىر اي نەمەسە ەكى اپتا بۇرىن اشىلعان كومپانيا ەمەس. قازاقستاندا 15 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلەدى. ەگەر ولاردا قازاقشا نۇسقاۋلىق بولسا، سول مەزەتتە ەلەكتروندى پوشتاما جولدايتىن ەدى. ءبىراق ولار ەكى اپتا وتكەننەن كەيىن ىسكە كىرىسىپ، ەلەكتروندى نۇسقاسىن پوشتاما جىبەردى. ناتيجەسىندە “مiele مەن "مەچتا" كومپانيالارىن “تۇتىنۋشى قۇقىعىم بۇزىلدى دەپ” ازاماتتىق سوتقا بەردىم. بىرىنشىدەن، تۇتىنۋشى رەتىندە سۇراعان نۇسقاۋلىق پەن “Miele” كومپانياسىندا قازاقشا اقپاراتتىڭ جوق ەكەنىن ايتتىم. سونىمەن قاتار "Mielە" كومپانياسىنىڭ سايتىندا قازاق ءتىلىن تاڭدايتىن باتىرمانىڭ جوق ەكەنىن دە اتاپ ءوتتىم. سوت پروسەسىندە ولار “kz” دەگەن قازاقشا باتىرمانى ەنگىزدى.الايدا باتىرمانى قوسقانىمەن، قازاقشا اقپارات بولمادى. وسى نەگىزدە تۇتىنۋشى رەتىندە قۇقىعىمنىڭ بۇزىلعانىن قوستىم”، - دەيدى ءتىل جاناشىرى.
ناتيجەسىندە ول “Miele” كومپانياسىن سوتتا جەڭىپ شىعادى. ال تۇتىنۋشى قۇقىعىن شەكتەگەن كومپانيا وعان ارنايى وتەماقى تولەگەن.
“مەنىڭ ءبىر تانىسىم شاڭسورعىش ساتىپ الدى. ول جەردە دە تەك ورىسشا نۇسقاۋلىق بولدى. مەن ونى دالەل رەتىندە قوسقىم كەلدى. الايدا سوت ءبىر تۇتىنۋشى بولعاندىقتان، ونى بولەك تۇتىنۋشى رەتىندە جازسىن دەپ ايتتى. سوتتىڭ شەشىمى بويىنشا، “Miele” كومپانياسىن پروكۋراتۋراعا 455-باپ بويىنشا جىبەرۋىم كەرەك بولدى. سونداي-اق “Miele” كومپانياسى تۇتىنۋشى قۇقىعىم بۇزىلعانى ءۇشىن مورالدىق شىعىن رەتىندە 100.000 تەڭگە تولەدى جانە باجىمدى قايتاراتىن بولدى”، - دەيدى ول.
ارىزدانۋشى اتالمىش كومپانيامەن ءىس ءالى اياقتالماعانىن جانە ونى سوڭىنا دەيىن جەتكىزەتىنىن ايتتى.
“مiele كومپانياسىنىڭ سايتىندا ءتىل تاڭداۋ بۇرىشى بولمايتىن. تەك ورىسشا تۇراتىن. سوت بارىسىندا “kz” دەپ باتىرما ەنگىزدى. ءبىراق اقپارات ءالى دە جوق. سوندىقتان مەنىڭ كەلەسى جۇمىسىم پروكۋراتۋراعا ارىز جازىپ، "Miele" كومپانياسىنىڭ كورنەكى اقپاراتتارىنىڭ ءبارىن اۋدارتۋ”، - دەيدى.
ءتىل جاناشىرى ءار ادام قازاقستاننىڭ كەز كەلگەن وڭىرىنەن قازاقشا اقپارات الۋعا تولىق قۇقىقىلى ەكەنىن جانە ماسەلەنى داۋ-دامايسىز زاڭ تۇرعىسىنان شەشۋگە بولاتىنىن ايتادى. وسى تۇستا كاسىپكەرلەر دە زاڭمەن تانىسىپ شىقسا دەگەن ءوتىنىشىن جەتكىزدى.
“كوپتەگەن كاسىپكەرگە ايتارىم بار. ەڭ ءبىرىنشى ولار تۇتىنۋشى قۇقىعىن قورعايتىن زاڭدى وقىپ، كاسىپكەرلىك كودەكسىن قاراپ شىقسا دەيمىن. ويتكەنى مەن قازاق تىلىندەگى اقپاراتتى تالاپ ەتەتىن كەزدە، كوپ جاعدايدا سەن ۇرىس ىزدەپ تۇرسىڭ، ۇلتشىلسىڭ دەپ ايتادى. مەن ءوز كەزەگىمدە "بۇل جەردە قاتىپ قالعان ەشقانداي پرينسيپ جوق ەكەنىن، تەك مەن قۇقىعىمدى زاڭ جۇزىندە تالاپ ەتىپ تۇرعانىمدى ايتامىن”، - دەپ ءسوزىن جالعادى ول.
قازىرگى تاڭدا ادامدار قاي جەردە جۇرسە دە ءوز قۇقىعىن قورعاي الادى. وسى تۇستا ءتىل جاناشارى ۇيدە وتىرىپ-اق ارىزدى ونلاي بەرۋگە مۇمكىندىك قاراستىرىلعانىن اتاپ ءوتتى.
“مەملەكەت باسشىسى حالىقتىڭ شاعىمىن، ارىزىن، تالاپتارىن جەتكىزۋ ءۇشىن ونلاين جۇيەنى دە ىسكە قوستى. ماسەلەن، سۋرەتكە تۇسىرەسىز. سوسىن ءوتىنىش پەن ەلەكتروندى كىلتىڭىز بولسا، بارلىق مەكەمەگە شاعىم جىبەرە الاسىز. ال شاعىمعا جاۋاپ كەلمەسە،سوتقا بەرە الاسىز. ەش قيىندىعى جوق. مەن وسى ءتاسىلدى حالىق تۇسىنسە ەكەن دەيمىن. ماسەلەگە بەي-جاي قاراماي، ءوز قۇقىقتارىن تالاپ ەتسە، ءبىز قوعام رەتىندە دامي الامىز”، - دەيدى ول.
سونداي-اق ءتىل جاناشىرى تاعى ءبىر ماڭىزدى تىلەگىن تىلگە تيەك ەتتى.
“مەنىڭ تاعى ءبىر ارمانىم - مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ شىعارىپ، سونى قاداعالايتىن ارنايى بولىمشە بولسا ەكەن دەيمىن. سەبەبى ول جالپى قازاق بولىپ قالۋىمىزدىڭ ماڭىزدى بولشەگى” – دەپ ءوتىنىشىن جەتكىزدى.
