تاريح جاساعان تۇلعا

Dalanews 06 جەل. 2021 06:44 694

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» ونكۇندىگى اياسىندا ق ر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ «تاريح جاساعان تۇلعا» كىتابى بويىنشا تانىمدىق ءدارىس ءوتتى. ءدارىستى «بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ تۇلەگى، PhD دۋمان جەكەنوۆ جۇرگىزىپ، كىتاپتىڭ ەڭ قىزىقتى جانە ماڭىزدى ساتتەرىن ايشىقتاپ بەردى، – دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.

– مىڭجىلدىقتار توعىسىندا ۇلى دالانىڭ جۇرەگىندە جاڭا مەملەكەت پايدا بولدى. اتى اڭىزعا اينالعان الاش ۇرپاعى – قازاق حالقى ءۇشىن بۇل جوعالعان قۇندىلىقتاردى جاڭعىرتۋعا، وتكەنىمىزدىڭ ۇزىلگەن شەجىرەسىن قالپىنا كەلتىرۋگە مۇمكىندىك بەردى. الەمنىڭ ءىرى مەملەكەتتەرىنىڭ وندىعىنا كىرەتىن، تابيعي بايلىقتارى مول جانە ارسەنالىندا كەڭەس وداعىنان قالعان يادرولىق قارۋى بار ەلدىڭ كەڭ-بايتاق كەڭىستىگىندە وسى داڭقتى ميسسيانى ورىنداۋ ءوز حالقىنىڭ دارا ۇلى، مەملەكەت نەگىزىن قالاۋشى، تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆقا ارنالعان تاعدىر بولدى، – دەپ اتاپ ءوتتى قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوز كىتابىندا.

دۋمان قۇرمانعازى ۇلى دارىستە كىتاپ تۋرالى ءوز اسەرىمەن ءبولىسىپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىنداعى  ەڭ قيىن كەزەڭدەر تۋرالى اڭگىمەلەدى.

«ەلىمىز جاڭادان تاۋەلسىزدىك العان 1990 جىلداردىڭ باسىندا كوپتەگەن حالىقارالىق ساراپشىلار مەملەكەتتىڭ قالىپتاسۋ جولىنا كەدەرگى بولاتىن ءبىرقاتار فاكتورلاردى اتاي وتىرىپ، قازاقستاننىڭ بولاشاعى تۋرالى تەرىس پىكىرلەر ءبىلدىردى. ول كەزەڭدە  قازاقتاردىڭ مەملەكەتقۇرۋشى ۇلت رەتىندە ۇلەس سالماعى 30 پايىزعا دا جەتپەدى. قازاقستان ازاماتتارى اراسىنداعى ءارتۇرلى ۇلت، ءدىني سەنىم، تاۋەلدى جانە ءالسىز ەكونوميكا، ءارتۇرلى قارىم-قاتىناس ءتىلى سياقتى فاكتورلار كەرى پىكىر تۋدىرۋعا سەبەپ بولدى»، – دەدى سپيكەر.

ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ كورەگەن ءارى سارابدال ساياساتىنىڭ ارقاسىندا ەلىمىز قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ قالىپتاسۋىنا كەدەرگى بولاتىن كوپتەگەن ماسەلەلەردى ەڭسەردى. وسىلايشا بارلىق كورشىلەس رەسپۋبليكالارمەن اۋماقتىق شەكارا ماسەلەلەرى شەشىلدى. قازاقستان الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىمەن دوستىق جانە سىندارلى قارىم-قاتىناس ورناتىپ، حالىقارالىق ارەنادا لايىقتى ورىن الدى. ەل ەكونوميكاسى نارىق تالاپتارىنا ساي دامىدى. «بايقوڭىر» عارىش ايلاعى مەن رەسەي جانە قازاقستان كاسپيي كونسورسيۋمى بويىنشا جوبانىڭ داۋلى ساۋالدارى مەن ماسەلەسى رەتتەلدى.

دارىستە اتاپ وتىلگەندەي، 1991-2000 جىلدار ەلىمىزدىڭ بارلىق ازاماتتارى ءۇشىن ەڭ قيىن كەزەڭ بولدى. قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ «تاريح جاساعان تۇلعا» كىتابىندا كەلتىرىلگەن تاۋەلسىزدىك قالىپتاسۋىنىڭ ەلەۋلى كەزەڭدەرى جايىندا قۇندى ءارى ماڭىزدى دەرەكتەر وقۋلىقتاردا كەزدەسە بەرمەيدى. تۋىندى ەل تاۋەلسىزدىگىن نىعايتىپ، ساقتاپ قالۋى ءتيىس بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن تاريحي جاعىنان اسا پايدالى كىتاپتاردىڭ بىرىنە اينالدى. قورىتىندىلاي كەلە، دارىسكەر ستۋدەنت جاستاردىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرىپ، ولاردى ەل مەن جەردى باعالايتىن، تۋعان حالقىنىڭ پاتريوتتارى بولۋعا شاقىردى.

ۇسىنىلعان
سوڭعى جاڭالىقتار