پارلامەنت سەناتىنىڭ ءتوراعاسى ماۋلەن اشىمبايەۆ ءوز سوزىندە جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋم ارقىلى كونستيتۋسياعا ەنگىزۋ ءۇشىن ۇسىنىلىپ وتىرعان تۇزەتۋلەر جاڭا قازاقستاننىڭ نەگىزگى قۇندىلىقتارى – اشىقتىق پەن دەموكراتياعا تابان تىرەيتىنىن جەتكىزدى.
– كونستيتۋسيالىق رەفورما اتا زاڭعا تۇزەتۋلەر ەنگىزۋمەن شەكتەلمەيدى. الداعى ۋاقىتتا پارلامەنت ءبىرقاتار جاڭا زاڭ قابىلداپ، قولدانىستاعى كەيبىر زاڭنامالارعا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزەدى. بۇل جۇمىس جىل سوڭىنا دەيىن جالعاسادى. جاڭعىرۋدىڭ ماقساتى – اشىق، تەڭگەرىمدى، دەموكراتيالىق ساياسي جۇيە جانە باسەكەگە قابىلەتتى، ءادىل، سىبايلاس جەمقورلىقسىز ەكونوميكالىق ورتا قۇرۋ. سوندىقتان ازاماتتارىمىزدىڭ 5 ماۋسىم كۇنى رەفەرەندۋمگە بەلسەندى قاتىسىپ، جاڭا قازاقستان ءۇشىن داۋىس بەرۋى اسا ماڭىزدى، – دەدى سەنات سپيكەرى.
ءوز كەزەگىندە «AMANAT» پارتياسىنىڭ اتقارۋشى حاتشىسى اسحات ورالوۆ ۇسىنىلعان تۇزەتۋلەرگە داۋىس بەرە وتىرىپ، قازاقستاندىقتار «ەكىنشى رەسپۋبليكا» ءۇشىن قۇقىقتىق نەگىز قامتاماسىز ەتەتىنىن اتاپ ءوتتى.
– كونستيتۋسيالىق رەفورما جانە بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋم وتكىزۋ قازاقستاننىڭ ادىلدىك ورناعان ەل بولۋعا بەتبۇرعانىنا ازاماتتاردىڭ سەنىمىن وياتتى. ءبىزدىڭ پارتيامىز – مەملەكەت باسشىسىنىڭ قوعامدىق تىرەگى. سوندىقتان اماناتتىقتار بۇكىل ەل اۋماعىندا كونستيتۋسيالىق تۇزەتۋلەردى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىنا بەلسەندى قاتىستى. وڭىرلەردە حالىقپەن كەزدەسە وتىرىپ، ءبىز قازاقستاندىقتاردىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق قانا ەمەس، قوعامدىق-ساياسي سالالارداعى وزگەرىستەرگە دە ۇلكەن سۇرانىسى بار ەكەنىنە تاعى دا كوز جەتكىزدىك، – دەپ اتاپ ءوتتى اسحات ورالوۆ.
پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى ءلاززات قالتايەۆانىڭ پىكىرىنشە، رەفەرەندۋمنىڭ باستى ماقساتى – ەل بولاشاعىنا قاتىستى ماسەلەلەردى شەشۋگە ءاربىر ازاماتتىڭ اتسالىسۋىنا مۇمكىندىك بەرۋ.
– مەن – كەز كەلگەن وزگەرىستەر مەن رەفورمالاردىڭ سىنشىسى بولاتىن ازاماتتىق سەكتوردىڭ وكىلىمىن. ءبىراق ءقازىر ازاماتتىق قوعام ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل ينستيتۋتىن كۇشەيتۋ، جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋدى دامىتۋ، كونستيتۋسيالىق سوت قۇرۋ بولىگىندەگى تۇزەتۋلەردى تولىق قولدايدى. ءبىز حالىقپەن كەزدەسۋلەردە مىندەتتى تۇردە ءوز قۇقىن پايدالانىپ، رەفەرەندۋمعا قاتىسۋ كەرەك ەكەنىن ايتامىز، – دەدى ءلاززات قالتايەۆا.
ق ر جوعارعى سوتى جانىنداعى سوت تورەلىگى اكادەمياسىنىڭ رەكتورى، كونستيتۋسياعا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ جونىندەگى جۇمىس توبىنىڭ مۇشەسى زاۋرەش بايمولدينانىڭ ايتۋىنشا، ۇسىنىلىپ وتىرعان تۇزەتۋلەر ساياسي جۇيەنى تەرەڭ وزگەرتۋگە، قوعامداعى ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جانە مادەني قاتىناستاردى جاڭارتۋعا باعىتتالعان.
– ءىس جۇزىندە بۇل تۇزەتۋلەر كەشەنى قازاقستاندا قوعامنىڭ جاڭا مودەلىن قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قۋاتتى تەتىكتەر جاسالادى. بۇل ەلىمىزدىڭ بۇكىل حالقىنىڭ قالاۋى دەپ ويلايمىن، – دەدى زاۋرەش بايمولدينا.
«QAZAQSTAN» ۇلتتىق تەلەارناسىنىڭ باس پروديۋسەرى ماقسات تولىقباي الەۋمەتتىك ادىلەتتى مەملەكەت ۇراندارعا نەگىزدەلە المايتىنىن، ونى زاڭ جۇزىندە بەكىتۋ كەرەك ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
– ءبارىمىز وزگەرىستى قالايمىز، ءبىراق اركىم وزىنەن باستاۋ كەرەك. العاشىندا تۇزەتۋلەردىڭ ءمانىن ءبارى بىردەي تۇسىنبەدى. ءبىراق اۋقىمدى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. ەندى ءوز ەلى، بالالارىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن الاڭدايتىن ءاربىر ادام مىندەتتى تۇردە سايلاۋ ۋچاسكەسىنە بارىپ، ءوز داۋىسىن بەرەدى، – دەپ ەسەپتەيدى جۋرناليست.
قولدانبالى ەتنوساياسي زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى تالعات قالييەۆتىڭ پىكىرىنشە، رەفەرەندۋم – بۇل سايلاۋ مادەنيەتى مەن ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىك دەڭگەيى تۇرعىسىنان بۇكىل قوعامىمىز ءۇشىن جاقسى سىناق ءارى ساباق.
– دەگەنمەن ەڭ باستىسى، وزگەرىستەر ءبىرجاقتى تارتىپتە تەك بيلىكتەن بولمايدى. تيىسىنشە، حالىق ۇدەرىستەرگە بەلسەندى ارالاسۋى كەرەك. ويتكەنى ەلدىڭ ءومىرىن ءبىر جاعىنان عانا جاقسارتۋ مۇمكىن ەمەس، بۇل – ءاربىر ازاماتقا قاتىستى ءىس، –دەپ اتاپ ءوتتى تالعات قالييەۆ.
ل.ن.گۋميليەۆ اتىنداعى ەۇۋ قازاقستان حالىق اسسامبلەياسى كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ناتاليا كالاشنيكوۆا «TALQYLAU» ديالوگ الاڭى وتە وزەكتى ەكەنىن جانە ول كونستيتۋسيالىق نورمالاردى قوعامنىڭ قالاي قابىلدايتىنىن تۇسىنۋگە كومەكتەسەتىنىن ايتتى.
– مەن العاشقى رەفەرەندۋمعا قاتىستىم. ول كەزدە ەلىمىز ەندى عانا تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزىپ، قوعام جاڭا كونستيتۋسيانى وڭ قابىلدادى. قازىرگى رەفورمالار بۇگىنگى جاعدايلارعا جەدەل جاۋاپ بەرۋ كەرەك ەكەنىن كورسەتتى جانە حالىق ونىڭ ماڭىزدىلىعىن تۇسىنەدى دەپ ويلايمىن، – دەدى ناتاليا كالاشنيكوۆا.
ءوز كەزەگىندە ءماجىلىس دەپۋتاتى، «TALQYLAU» الاڭىنىڭ مودەراتورى ساياسات نۇربەك، «حالىقتىڭ جارتىسىنان كوبى – تاۋەلسىز قازاقستاندا دۇنيەگە كەلگەن، قۇندىلىقتارى مۇلدەم باسقا ۇرپاق. ءبىراق ءدال ءقازىر ءبارىمىز بىرىگىپ، ورتاق بولاشاق ءۇشىن رەفەرەندۋمدى قولداپ، كونستيتۋسيالىق وزگەرىستەر ءۇشىن داۋىس بەرۋىمىز كەرەك»، دەگەندى ايتتى.
ەسكە سالا كەتەيىك، «TALQYLAU» ديالوگ الاڭىن قۇرۋ باستاماسى «AMANAT» پارتياسىنىڭ 1 ناۋرىزدا وتكەن كەزەكتەن تىس سەزىندە پارتيالىق ترانسفورماسيا باعدارلاماسى تارماقتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە كوتەرىلگەن بولاتىن. الاڭدا ساراپشىلار، دەپۋتاتتار، مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۇەۇ وكىلدەرى ازاماتتاردى تولعاندىراتىن وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋ جونىدە ۇسىنىستار ازىرلەۋ ءۇشىن تۇراقتى تۇردە كەزدەسىپ وتىرادى.
