پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىنداعى مەسسەدجدەرى قازىرگى قازاقستانداعى جاعدايدىڭ ريتوريكالىق ديلەممادا تۇرعانىن كورسەتەدى.
وسى سوزدەردى ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن تاعى دا كوپ ءسوز جازۋ قاجەت. ياعني، قازىرگى تىلمەن ايتقاندا "تاعى دا بىردەڭە دەۋ" اسا قاجەت بولىپ تۇر.
وسى ۇكىمەت وتىرىسىنا دەيىن، "DALA ينسايد" ەسكى قازاقستان داۋىرىندە اۆتوجول قۇرىلىسىندا سۋبپودرياد الىپ جۇمىس ىستەپ كورگەن ازاماتپەن، اۋىل شارۋاشىلىعىمەن اينالىسىپ، سۋبسيديادان كوڭىلى قالعان ازاماتپەن، دارىگەرلىك جۇمىسىن تاستاپ، دونەر جاساۋعا بەت بۇرعان زامانداسپەن "اسۇيدەگى" ۇزاق فيلوسوفيالىق كەشتىڭ بىلايشا ايتقاندا مودەراتورى بولىپ كورگەن ەدى.
ودان بىرنەشە تەزيستەر الۋعا بولادى:
1. "وتباسىعا" جاقىن ىقپالدى توپتار سيستەمادان كەتىپ قالعان.
ءبىراق ءار سالادا سول سيستەما قالىپ وتىر، سەبەبى بالاما - ياعني، باسقا سيستەما جوق. قالىپ قالعان ادامدار سول ەسكى سيستەمانى جالعاستىرادى، ولار ودان باسقا ەشتەڭەنى بىلمەيدى.
2. ادامدار (سول ەسكى سيستەمادان ايتەۋىر تابىس تاۋىپ، وتباسىن اسىراپ وتىرعاندار) وزگەرىستەن قورقادى ەكەن. ولار جەمقورلىق ورشىسە دە، ادىلەتسىزدىك بولىپ جاتقانىن كورىپ تۇرسا دا، ەڭ الدىمەن تۇراقتىلىقتى قالايدى. ياعني، بىرەۋگە ايىنا 100 مىڭ تەڭگە پارا (نە ءار تەندەردەن 10-15% وتكات) بەرىپ وتىرسا دا، ونىڭ ادىلەتسىز ەكەنىن بىلسە دە، ايتەۋىر سول جولعا قويىلعان، از-ماز تابىس الىپ وتىرعان تىرلىگىن جالعاستىرا بەرگىسى كەلەدى. سەبەبى يپوتەكالارى بار، بالالارىن وقىتىپ جاتىر. ولار وزگەرىس بولسا، وسى تابىسىنان دا ايرىلامىن دەپ قورقادى.
وسىدان-اق پرەزيدەنتتىڭ الدىندا وتە كۇردەلى ميسسيا تۇرعانىن بايقايمىز. ەسكى سيستەمانى تولىقتاي الىپ تاستاپ، جاڭا سيستەما جاساۋ كەرەك. ول ءۇشىن ءتىپتى شەنەۋىكتەر ەمەس، ورتا تاپتىڭ، ياعني ەكونوميكانىڭ ءار سەكتورىندا ەڭبەك ەتىپ، ءوزىن-وزى تەندەر، زاكازدارمەن اسىراپ جۇرگەن، شاعىن بيزنەس ۇستاپ وتىرعان ادامداردىڭ ۇرەيىن سەيىلتىپ، پسيحولوگياسىن وزگەرتۋ قاجەت. بۇل وتە قيىن، جانە 1-2 جىلدا بىتە قويمايتىن دۇنيە.
نازاربايەۆ ءوز سيستەماسىن قالاي قۇردى؟ ونىڭ باستى يدەولوگياسى: "سەندەر ساياساتقا ارالاسپاڭدار، مەنى قولداڭدار. ال مەن سەندەرگە ءومىر سۇرۋگە جەتەرلىك تۇراقتى تابىس بەرىپ وتىرامىن" دەگەن تۇرعىدا بولدى.
ادامدار وعان كەلىستى. ءبىراق سيستەماداعى اقشا اعىنىن ءبىرىنشى پرەزيدەنتكە جاقىن توپتار تولىق ءوز قولىنا الىپ العاندىقتان، ادامدار ادىلەتسىزدىككە شىدامادى. نازاربايەۆ سيستەماسى وسىلايشا سىر بەردى.
قازىرگى پرەزيدەنت سيستەماسى "ادىلەتتىلىك فاكتورىن" ءبىرىنشى ورىنعا قويىپ وتىر. بۇل قۋانتارلىق فاكت.
ءبىراق بىزدە "ادىلەتتىلىك نەمەسە تۇراقتىلىق" دەپ تارازىعا سالاتىن بولسا، تۇراقتىلىقتى تاڭدايتىن ادامدار از ەمەس. وسى 30 جىلدىڭ ىشىندە تۇراقتى تابىس گارانتياسى بەرىلسە، ادىلەتسىز قازاقستاندا دا ءومىر سۇرۋگە كەلىسكەن ادامداردىڭ ۇلكەن شوعىرى پايدا بولدى. ولار كوپشىلىكتى قۇراپ وتىر.
جاڭا سيستەمانى ادامدار قابىلداۋ ءۇشىن ادىلەتتىلىك فاكتورىمەن قوسا، تۇراقتىلىق گارانتياسىن دا بەرۋ كەرەك. ياعني پرەزيدەنت "ازاماتتار، سەندەر ءقازىر تاۋىپ وتىرعان 500-600 مىڭ تەڭگەلەرىڭنەن ايرىلىپ قالمايسىڭدار، كەرىسىنشە ادىلەتتىلىك ورناعاندا وسى تابىستارىڭ ارتادى" دەگەن سيگنال بەرگەن جاعدايدا، "جاڭا قازاقستاندى" قۇرۋعا دەگەن موتيۆاسيا ەسەلەي ارتاتىن سياقتى.
ەڭ باستى تراگەديا - يدەيا جوق. ەسكى سيستەما ءبارىمىزدى جاڭا يدەيا ايتپاۋعا، ءتىپتى ول تۋرالى ويلانباۋعا، باس شۇلعىپ ورىنداي بەرۋگە، كەز-كەلگەن قاعازدى 10-15 مەكەمەدەن "سوگلاسوۆانيە" جاساپ الۋعا، جاۋاپكەرشىلىكتەن قاشۋعا ۇيرەتىپ تاستاعان. ءبارىمىزدى "نازاربايەۆ سيستەماسىنىڭ زومبيلەرى" دەپ ايتۋعا بولادى.
ەندى وسى زومبيگە "جاڭا قازاقستان قۇر"، جاڭا يدەيا ايت دەگەندە، ونىڭ باسىنداعى پروسەسسورى "زاۆيسات" ەتىپ، نە ىستەرىن بىلمەي ابدىراپ وتىر.
پرەزيدەنت پەن ۇكىمەت اراسىنداعى كارتينا وسى. ۇكىمەت مۇشەلەرىنىڭ (مينيسترلەر، اكىمدەر، بارلىق اتقارۋشى اپپارات) پروسەسسورلارى قاتىپ قالدى. سەبەبى ولاردىڭ ۆيندوۋستارى ەسكى.
ءبىر يدەيا بار: جاڭا قازاقستانعا پرەمەر-مينيستر، مينيسترلەر، وبلىس پەن قالا اكىمدەرى لاۋازىمىنا 4 جىلدىق كونتراكتپەن گەرمانيا، جاپونيا، بريتانيانىڭ مىقتى مەنەدجەرلەرىن الۋ كەرەك.
بىزگە سپەسكونتراكتپەن وسىنداي 40 مەنەدجەر جەتەدى. 4 جىلدان كەيىن ولار ەلىنە قايتادى. ال ءبىز شىنىمەن دە "جاڭا قازاقستاندا" ءومىر سۇرەتىن بولامىز.
https://dalanews.kz/del-qazir/79380-olimpbet-baygeden-qazaqstan-chempionaty-zhuld
