دەپۋتاتتىڭ ايتۋىنشا، الماتىنىڭ ايگىلى باراحولكا بازارىندا ساۋدا جاسايتىنداردىڭ كوبى قانداستار.
«قاقاعان قىس پەن مي قايناتار جازدا، تاڭ اتىسى كەش باتىسى كونتەينەردە وتىرىپ ساۋدا جاساۋعا ءماجبۇر جانداردى ءوزىن قوجايىن سەزىنگەن ەكىنىڭ ءبىرى كەلىپ توناپ جاتىر. بىزگە جولداعان مىنا حاتىندا كەنجەحان بازارىنىڭ ساۋداگەرلەرى بار ماسەلەسىن ءتىزىپ جازعان. بۇگىنگە دەيىن قۇزىرلى ورىندارعا قانشا ارىزدانسا دا كۇشتىنىڭ ءدۇمى ديىرمەن تارتادى دەمەكشى، قانالعان قارجىسىن قايتارا الماي كەلەدى كوپشىلىك»، – دەيدى دەپۋتات.
باراحولكاداعى ساۋداگەرلەردەن دەپۋتاتتاردىڭ اتىنا كەلگەن مىنا ارىزعا سۇيەنسەك، سوڭعى 10 جىلعا جۋىق ۋاقىتتا «كەنجەحان» بازارىنىڭ يەسى نازاربايەۆا ءانيپا ءابىش قىزى بولعان دەلىنەدى.
ونىڭ جانىنداعى ادامدار بازارداعى ءار ساۋدا ورنىن 10 مىڭ اقش دوللارىنا ساتقان. الايدا ساتۋ-ساتىپ الۋ جونىندەگى كەلىسىمشارتتى جاساماي تەك كونتەينەردىڭ پاسپورتىن بەرگەن. «كەلىسىمشارت تالاپ ەتكەن جانداردى «ءبىز بازارعا ماڭگى يەلىك ەتەمىز، ۋايىمداماڭدار» دەپ قايتارعان. ساۋداگەرلەردىڭ دەرەگىنشە، اتالعان بازاردا 1000-عا جۋىق كونتەينەر بار.
«قولدا بار ارىزداعى اقپاراتقا سۇيەنسەك، 2022 جىلدىڭ 4 ساۋىرىندە «كەنجەحان» بازارىنىڭ 100 پايىز ۇلەسى «ميترا «كونسالتينگ» ج ش س مەن روزەنبەرگ ە.م. دەگەن ازاماتقا وتكەن. بۇل بازار 640 ميلليون تەڭگەگە ساتىلدى دەلىنەدى. جاڭادان كەلگەن بازار قوجايىندارى ساۋداگەرلەرگە «كونتەينەرلەرىڭدى 325 مىڭ تەڭگەدەن ساتىپ الىڭدار» دەپ تالاپ قويعان. سوندا ەل 1 ورىنعا 2 رەت اقشا تولەگەن. امالسىز اقشاسىن بەرگەن جاندارعا تاعى دا ساتۋ-ساتىپ الۋ تۋرالى قۇجات بەرىلمەگەن، تەك «كەلەسىم» قاعازى تاپسىرىلعان. ايتپاقشى، كەلىسىمدى سول بازارداعى نوتارۋيستە جاساۋعا مىندەتتەگەن، ول ءۇشىن ءار ساۋداگەر تاعى 43 مىڭ تەڭگەدەن تولەگەن. ول ول ما، ءار كونتەينەردىڭ يەسىنەن ايىنا 50 500 تەڭگە اقى الىنادى دەگەن جانە ءبىر ءتارتىپ شىعىپتى. مۇنى شاعىمدانعان ەل ايتىپ وتىر. بۇل سوراقىلىق ەمەس پە؟ «تولەمەسە كونتەينەرلەردى مورلەپ، جاۋىپ تاستايدى» دەپ اشىنادى جۇرت»، – دەدى ول.
ساۋداگەرلەردىڭ 3 تالابى بار:
1. ءبىر كونتەينەرگە 2 رەت اقشا تولەگەن جۇرت بۇرىنعى نەمەسە بۇگىنگى بازار يەسىندە اقشانى قايتارىپ بەرسىن دەيدى. ءبىر ساۋدا ورنىنا ەكى رەت اقشا تولەۋ اقىلعا سىيمايدى عوي ەندى.
2. اي سايىن قوسىمشا قارجى جيناۋ مەن جۇمىس ورىندارىن مورلەپ جاۋىپ تاستاۋعا قاتىستى ارەكەتتەردىڭ زاڭدىلىعىن تەكسەرىپ، شارا قولدانىلسىن دەيدى.
3. «كەنجەحان» بازارىن الماتىداعى مەملەكەتتىك كىرىستەر دەپارتامەنتى تەكسەرگەن، سونىڭ ناتيجەلەرىن قارجى مينيسترلىگى ۇسىنسىن.
«جىل باسىندا قازاقستاندا 722 بازار تىركەلىپتى. سونىڭ بارىندە زاڭدىلىق تولىق ساقتالىپ وتىر دەپ ايتا المايمىز. سەبەبى ول جاقتاعى ساۋداگەرلەردەن دە ارىزدار كەلەدى. وسى دەپۋتاتتىق ساۋالدى دايىنداۋ بارىسىندا باراحولكاداعى «راحات جانە «ەۆرازيا» بازارىنداعى ساۋداگەرلەر دە شاعىمدارىن جەتكىزدى. سوندىقتان ەلدەگى بارلىق بازارداعى زاڭدىلىقتى تەكسەرۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن»، – دەدى دەپۋتات نارتاي سارسەنعالييەۆ.
