بەلگىلى ساياساتكەر اكەجان قاجىگەلدين نازاربايەۆتىڭ كۇيەۋبالاسى تيمۋر قۇلىبايەۆتىڭ قازاقستانداعى مەملەكەتتىك ورگاندارىنداعى ىقپالى، سامات ءابىش ءىسى مەن ەلدەگى جۇيە تۋرالى ايتتى، - دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
قاجىگەلديننىڭ سوزىنشە، تيمۋر قۇلىبايەۆتىڭ مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ شەشىمدەرىنە اسەرى پروكۋراتۋرانىڭ، زاڭداردىڭ، ءماجىلىستىڭ، ۇكىمەت پەن پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ ىقپالىنان كۇشتىرەك.
«بۇل تيمۋر قۇلىبايەۆقا نە ءۇشىن كەرەك؟ ونىڭ شەتەلدە حالىق بانكىنەن پايدا تۇرىندە العان ديۆيدەنتىنەن الدەقايدا كوپ قارجىسى بار. ءبىراق بۇل ونىڭ شەتەلدەگى بايلىق كوزدەرىنىڭ زاڭدىلىعىن كورسەتە الاتىن جالعىز رەسۋرسى. ول ءوزىنىڭ وففشورلىق كومپانيالارىن Vitol-مەن بىرگە بايىتۋ كوزى رەتىندە پايدالانا المايدى. ويتكەنى ونداعى وپەراسيالاردىڭ بارلىعى زاڭسىز. بۇل ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان. ال شەتەلدەگى كوممەرسيالىق وپەراسيالار تۇرعىسىنان ولار قالىپتى بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. ءبىراق بەنەفيسياردىڭ كىم ەكەنىن قاراساڭىز، وندا ءبىز بارلىق زاڭدارىمىزدى قايتا قاراۋىمىز كەرەك.
ال زاڭدار قالاي وزگەرىپ وتىردى؟ پروكۋراتۋرا قىلمىستىق پروسەستى اشۋ ءۇشىن ەكى كومپانيا اراسىندا اۋديت جۇرگىزە باستايدى. وسى اۋديتتى پايدالانىپ، ول جەردە بولماشى زاڭبۇزۋشىلىقتار بولعانىن ايتادى. وسىلايشا ەكى تاراپتاعى قىلمىستىق پروسەسس توقتاتىلىپ، ازداعان ايىپپۇل تولەپ، ءىستى جابا سالادى. ال ەكىنشى كومپانيانىڭ ارتىندا ءۇشىنشى كومپانيا تۇرادى. ول كومپانيا سول ترانزاكسيالاردان ناعىز تابىس تاۋىپ وتىرادى. سول كومپانيانىڭ بەنەفيسيارلارىنىڭ ىشىندە بۇرىنعى پرەمەر، بۇرىنعى ۆيسە-پرەمەر، بۇرىنعى مينيستر، بۇرىنعى پروكۋرور جانە نازاربايەۆ اۋلەتىنىڭ ادامدارى جۇرەدى. قايرات شارىپبايەۆ داريعاعا كەشە عانا ۇيلەنىپ، بۇگىن ميللياردەر، سۋپەرميللياردەر بولىپ شىعا كەلدى. مۇنداي نارسەنى ءبارى جاساپ وتىر: بۇرىنعى ايەلى، وتباسى، بالالارى، جۇرگىزۋشىسى، ءنۇرالي، نەمەرەلەرى، جالپى نازاربايەۆتىڭ ءوسىپ كەلە جاتقان ۇرپاعى ىستەپ وتىرعان نارسە»، - دەيدى اكەجان قاجىگەلدين Elmedia-عا بەرگەن سۇحباتىندا.
ايتا كەتەيىك، شەتەلدىك جۋرناليستەردىڭ زەرتتەۋلەرىنە سايكەس، شۆەيساريالىق Vitol مۇناي كومپانياسى قۇلىبايەۆپەن سەرىكتەس بولىپ، ءىس جۇزىندە قازاقستاندىق مۇنايدىڭ ءىرى ەكسپورتتاۋشىسى بولدى.
جاريالانعان شەتەلدىك ماتەريالداردا 2014 جىلى Vitol ەكسپورتقا ارنالعان بارلىق قازاقستاندىق مۇنايدىڭ تورتتەن ءبىر بولىگىن ساتقانى، سودان كەيىن ەلىمىزدىڭ ءىرى مۇناي كەن ورىندارىنا قول جەتكىزگەنى جازىلعان.
تەرگەۋشىلەردىڭ سوزىنشە، بۇل كومپانيانىڭ قازاقستاندىق باسقارۋشى ەليتالارعا جاقىن ادامدارعا تيەسىلى بولۋىمەن بايلانىستى. جۋرناليستەردىڭ پىكىرىنشە، بۇل Vitol-عا ميللياردتاعان دوللارلىق كەلىسىمشارتتار جاساۋعا مۇمكىندىك بەردى، ال ودان تيمۋر قۇلىبايەۆ پايدا كورىپ وتىرعان.
سونىمەن قاتار، اكەجان قاجىگەلدين سامات ءابىش ىسىنە قاتىستى ويىن ايتتى.
«سامات ابىشكە قاتىستى ىستە قانداي مەملەكەتتىك قۇپيا بولۋى مۇمكىن؟ شپيوناجبەن بايلانىستى ءىس بولىپ، ول جەردە اگەنتتەردىڭ اتى اتالسا تۇسىنەر ەدىم. وتانىنا وپاسىزدىق جاساعان ءابىشتىڭ ىسىندە قانداي مەملەكەتتىك قۇپيا بولۋى مۇمكىن؟ ول جەردە ەشقانداي قۇپيا جوق. ولار وسىلايشا كوزگە انىق كورىنىپ تۇرعان نارسەنى جاسىرىپ قالماق»، - دەيدى قاجىگەلدين.
ودان بولەك، اكەجان قاجىگەلدين پرەزيدەنت توقايەۆ بۇل جاعدايدىڭ ءبارىن قالاي وزگەرتە الاتىنىن ايتتى.
«جاعدايدى كريزيسكە اكەلگەندەرگە رەفورما جۇرگىزۋدى سەنىپ تاپسىرۋعا بولمايدى. پرەمەر-مينيستر سمايىلوۆ وتستاۆكاعا كەتكەنىمەن، ونىڭ كەزىندەگى مينيسترلەر كابينەتىن وتىرعان ادامداردىڭ 70 پايىزى قالدى. وسىدان كەيىن ءبىر نارسە وزگەرەدى دەپ ويلايسىزدار ما؟ وزگەرمەيدى. ولار نازاربايەۆتار اۋلەتىنىڭ قولاستىندا ءجۇرىپ ءبىر پرينسيپپەن ءومىر ءسۇرىپ ۇيرەنىپ قالعان. مينيسترلەر دە، ولاردىڭ ورىنباسارلارى دا وزدەرىنە جاۋاپكەرشىلىك الۋدان قورقادى»، - دەيدى قاجىگەلدين.
ايتا كەتەيىك، بۇعان دەيىن Dala INSIDE ۇكىمەتتەگى "قۇلىبايەۆتىڭ ادامدارى" قاجىگەلديننىڭ نازارىنا ىلىگە باستاعانىن جازعان ەدى. اكتيۆتەردى قايتارۋ تۋرالى زاڭعا قۇلىبايەۆتىڭ ادامدارى ارالاستى" دەگەن بولجام ايتقان. ماعجان ۇلىنىڭ پايىمداۋىنشا "تيمۋردىڭ كومانداسى" اتالعان زاڭ جوباسىن سۇيىلتىپ جىبەرۋگە مۇددەلى.
قاجىگەلديننىڭ نىساناسىنا ىلىككەن ازاماتتاردىڭ ەسىم-سويى كىم؟
DALA INSIDE وسى تاراپتا تاۋەلسىز زەرتتەۋ جۇرگىزۋگە تىرىستى.
"شەتتەگى اكتيۆتەردى قايتارۋ تۋرالى" زاڭنىڭ "چەرنوۆيگىن" قولمەن ۇستاپ، كوزبەن كورگەندەردىڭ ءبىرى - رۋستام ءجۇرسىنوۆ. بۇل كىم دەرسىز؟ ول ەلىمىزدەگى كاسىپكەرلەر قۇقىن قورعايتىن ارنايى ۋاكىل، بىلايشا ايتقاندا "بيزنەس ومبۋدسمەن".
اتالمىش زاڭ ءماجىلىس تالقىلاۋىنا تۇسپەي تۇرا ءجۇرسىنوۆتىڭ قولىنان وتكەن.
"بيزنەس ومبۋدسمەن" زاڭسىز اكتيۆتى "ىزدەۋ" مەن "كامپەسكەلەۋدىڭ" الگوريتمىمەن الدىن-الا اسىقپاي-cاسپاي تانىسىپ العان. بىزگە جەتكەن مالىمەت بويىنشا ءجۇرسىنوۆ زاڭگەرلەردىڭ كومەگىنە جۇگىنىپ، زاڭ جوباسىنىڭ ولقى تۇستارىن انىقتاۋعا تىرىسقان. كىم ءۇشىن، نە ءۇشىن، ول جاعى بىزگە بەلگىسىز…
زاڭسىز كاپيتالدى ەلگە قايتارۋ ماقساتىندا قۇرىلعان كوميسسيا قۇرامىندا باس پروكۋروردىڭ ورىنباسارى - ۇلان بايجانوۆ بار. قۇرىلىمنىڭ ەلەۋسىز مۇشەسى ەمەس، وسى كوميسسيا ءتوراعاسى توقايەۆتىڭ بىلدەي ءبىر "زام-ى".
وسى تۇستا "اكتيۆتەردى قايتارۋ تۋرالى زاڭعا قۇلىبايەۆتىڭ ادامدارى تۇمسىق تىقتى" دەگەن قاجىگەلديننىڭ تۇسپالىن فاكچەكتەن وتكىزۋگە تۋرا كەلەدى. اكەجاننىڭ تۇيسىگى ادەتتەگىدەي الدەبىر شيكىلىكتى سەزسە كەرەك…
ءبىز ءسوز وتكەن ءجۇرسىنوۆ پەن بايجانوۆ تا "كۇيەۋبالانىڭ" سىرالعى سەرىكتەرى. قۇلىبايەۆ "قازمۇنايگازدىڭ" ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارعان 2000-شى جىلدارى اتالعان جۇپ كارەرالىق باسپالداقپەن قارىشتاپ كوتەرىلدى.
ءجۇرسىنوۆ كەيىننەن تاعى سول قۇلىبايەۆ جەتەكشىلىك ەتكەن "قازەنەرجي" بيزنەس قاۋىمداستىعىنىڭ زاڭگەرلىك ءبولىمىن باسقاردى. "بيزنەس ومبۋدسمەن" اتانباي تۇرا، تاعى سول قۇلىبايەۆ باسقاراتىن "اتامەكەن" پالاتاسىنىڭ ۆيسە-پرەزيدەنتى بولدى.
DALA INSIDE-قا جەتكەن مالىمەت بويىنشا سوڭعى كەزدەرى تيمۋردان مازا كەتىپ، تىپىرشي باستاعان. كەشەگە دەيىن جاڭا قازاقستاننىڭ ساياسي ەليتاسى ساپىنداعى تامىر-تانىستارىنا ارقالانىپ كەلگەن قۇلىبايەۆ قاجىگەلدين تاراتقان ينسايدتىڭ سوڭى ايعاي-شۋعا ۇلاسا ما قاۋىپتەنەدى.
