الاشتىڭ ارناسى، شىعىستاعى "SEMEI” تەلەارناسىنا بيىل 55 جىل. حالىقپەن بيلىكتىڭ اراسىندا التىن كوپىرگە اينالعان ارنانىڭ بەلدى ءجۋرناليسى قۋانىش راحمەتوللاۇلىمەن كەزدەسىپ، الاتاۋدىڭ باۋرايىندا سۇحباتتاسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى.
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ تۇلەگى تۋعان جەرىندە جەمىستى ەڭبەك ەتىپ "SEMEI” تەلەارناسىندا جۇرگىزۋشى-رەداكتور قىزمەتىن 0اتقارۋدا.
"مەن ءۇشىن بۇل تەلەارنا ومىرلىك جانە ەڭبەك جولىمداعى ۇلكەن مەكتەپ" دەيدى. بۇگىندە رەسپۋبليكالىق بەلدى باق-دا قىزمەت ەتىپ جۇرگەن ەلىمىزگە بەلگىلى جۋرناليستەر وسى ارنادان جۋرناليستيكانىڭ قىر-سىرىن ۇيرەنىپ، قاناتتارى قاتايىپ تۇلەپ ۇشقانىن ماقتانىشپەن جەتكىزدى.
"جالپى وڭىرلىك ارنادا ءجۇمىس ىستەگەن جان، تەليەۆيزياعا قاجەتتى بارلىق دۇنيەنى ۇيرەنىپ شىعادى. ءبىر ءوزى بىرنەشە باعدارلامانى جۇرگىزىپ مول تاجىريبە جينايدى، ول حابارلارعا جالعىز ءوزى قوناق شاقىرىپ پروديۋسسەردىڭ قىزمەتىن اتقارادى، كەرەك دەسەڭىز مونتاجدى دا ۇيرەنىپ، وپەراتوردىڭ جۇمىسىن مەڭگەرىپ الا الادى. مىنە جۋرناليست بولا ءجۇرىپ قانشا ماماندىقتى يگەرىپ شىعادى.
اتقارعان جۇمىستىڭ ناتيجەسىندە تولىقتاي وزىندىك ءونىم ارقىلى كورەرمەننىڭ سۇرانىسىنا ساي ساپالى حابارلار ۇسىنۋ داستۇرگە اينالعان" – دەيدى ارىپتەسىمىز قۋانىش.
راسىندا قازىرگى كەزدە ءجۋرناليستىڭ جان-جاقتى بولۋى اسا قاجەت.
سوڭعى ۋاقىتتاردا كوپ ايتىلىپ جۇرگەن سالالىق جۋرناليستيكانى دامىتۋ كەرەك دەگەندى قۋانىش تا قولدايدى. ءار ءتۇرلى سالادان اقپارات تاراتاتىن جۋرناليست ەمەس، ءبىر سالانى جەتىك مەڭگەرگەن مامان قاجەت سياقتى ءقازىر بىزگە. اسىرەسە وڭىرلەردە سالالىق جۋرناليستيكا مۇلدەم اقساپ تۇر. ءتىپتى جوقتىڭ قاسى. "نەگە؟" دەگەن ساۋال تۋىندايدى.
"سەبەبىن تۇسىندىرەيىن. ءبىر ءتىلشى سپورت تۋرالى اقپارات تاراتسا، سول كۇنى ءدىن، مادەنيەت، ەكونوميكا، ساياسات سىندى الۋان ءتۇرلى تاقىرىپتاردى قوزعاپ، حالىققا جەتكىزۋى مۇمكىن. جان-جاقتىلىعى تۇسىنىكتى دە. ويتكەنى شتاتتا ساناۋلى جۋرناليستەر. سول سەبەپتى كەيبىر ساياسي نە ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك تاقىرىپتاردى جەرىنە جەتكىزىپ تالداپ بەرەتىن، ماسەلەگە تەرەڭىرەك بارا الاتىن مامانداردىڭ ازدىعىنان، وقىرمان نەمەسە كورەرمەندەرگە جان-جاقتى زەرتتەلگەن ، ساراپتامالىق ماتەريالداردىڭ جەتپەي جاتۋى وسىدان بولار" دەيدى ارىپتەسىمىز.
ونىڭ ايتۋىنشا شەت مەملەكەتتەردە ەكونوميكاعا ارنالعان باعدارلاما بولسا بەلگىلى ەكونوميست، سالماعى اۋىر ساياسي حابارلاردى بەلدى ساياساتتانۋشىلار نەمەسە ساياساتكەرلەر، فۋتبولدى بۇرىنعى الەمگە ايگىلى اياق دوپشىلار كوممەنتاتور رەتىندە جۇرگىزەدى. ال بىزدە جاعداي مۇلدەم باسقاشا.
"جۋرناليست- ادالدىقتى، شىنايىلىقتى، اقيقاتتى سۇيەدى. تاۋەلسىز ەلدە تاۋمەندى جۋرناليستەر بولماۋ كەرەك"، – دەپ جالعاستىردى اڭگىمەسىن قۋانىش سماعۇلوۆ. "باس كەسپەك بولسا دا، ءتىل كەسپەك جوق" جانە "اي̆تپاسا شىندىقتىڭ اتاسى ولەدى" دەپ تاعى اي̆تادى. وسى قاعيدالار ءتورتىنشى بيلىكتىڭ ۇستانىمىنا ساي̆ كەلۋ كەرەك.
قارا باسىنىڭ قامىن ەمەس، قاراپاي̆ىم حالىقتىڭ جاعداي̆ىن الدىڭعى قاتارعا قوي̆ىپ ءوز مۇددەسىنەن ەل مۇددەسىن ارتىق قوياتىن، جۋرناليستەر قاۋىمى بيىلكپەن حالىق اراسىنداعى التىن كوپىر ىسپەتتەس. دەي̆تۇرعان جازۋشى شەر اعاڭ "اۋىز وتىرىك اي̆تسا مۇرت كۇلەدى، جۋرناليست وتىرىك اي̆تسا حالىق كۇلەدى" دەي̆تىندەي̆ ارامىزدا باس پاي̆داسىن جوعارى قوياتىن، ماقتاۋ-ماداقتاۋدان ارى اسا الماي̆تىن، بىلاي̆شا اي̆تقاندا قارا قازاننىڭ اي̆نالاسىندا جۇرەتىن ارىپتەستەرىمىزدە جوق ەمەس.
العاشقىلارى جوعارىداعىلارعا جاقپاي̆، حالىقتىڭ ىقىلاسىنا بولەنسە، ەكىنشىلەرى بيلىككە جاعىنام دەپ، قاراشانىڭ العىسىنان قۇر قالادى" دەيدى قۋانىش راحمەتوللا ۇلى.
الەۋمەتتىك جەلىلەردە اقيقاتتى ايتامىن دەپ تالاي مارتە جوعارى جاقتان ەسكەرتپەلەر دە بولعانىن جاسىرماعان ارىپتەسىمىز، ءارقاشاندا ەلدىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن ايتۋعا جالىقپايتىنىن جەتكىزدى. "قىزمەت قولدىڭ كىرى"، ال ابىروي مەن نامىس باستى ورىندا تۇرۋى كەرەك دەپ سانايدى.
جارتى عاسىرلىق تاريحى، قازاق تەليەۆيزياسىندا وزىندىك ورنى بار «SEMEI» تەلەارناسى وزىندىك كورەرمەنى، وزىندىك ءستيلى قالىپتاسىپ ۇلگەردى. اعا بۋىن جول باستاپ، كەيىنگى تولقىن ءىزباسارلارىنا بىلگەنىن ۇيرەتىپ كەلەدى.
"رۇقسات بولسا وسى سۇحباتتى پايدالانىپ ماعان تەليەۆيزيا سالاسىندا ءالىپتى تاياق دەپ ۇيرەتكەن، بايگەگە تۇسەر جۇيرىك اتتاي باپتاپ، بىلگەنىن ۇيرەتىپ، كەمشىلگىمدى تۇزەگەن تەليەۆيزيا سالاسىنداعى ۇستازىم «SEMEI» تەلەارناسىنىڭ باس رەداكتورى، بەلدى جۋرناليست سايرا قاجىوسپان قىزى، ءار كەز شىڭداپ، اقىل قوسىپ، مەن ءۇشىن جۇمباق بولعان، تەليەۆيزيانىڭ قىر-سىرىن ۇيرەتىپ، شىعارماشىلىعىمدى شىڭداۋعا اسەر ەتكەن، بىزدەي جاس قىراننىڭ توماعاسىن سىپىرىپ، كوگىلدىر ەكراننىڭ ار جاعىندا وتىرعان تالعامپاز كورەرمەندى اقپاراتپەن سۋسىنداۋىنا، تاعىلىمى مول حابارلار ازىرلەۋگە باعىت-باعدار بەرگەن، مول تاجىريبەسىمەن بولىسكەن نۇرگۇل قۇدايبەرگەن قىزى مەن ەرجان جاقىپ سىندى ءتىسقاققان جۋرناليستەر دە اقپارات بيىگىندە سامعاۋىما مول اسەر ەتتى. العىسىم شەكسىز"، – دەيدى ارىپتەسىمىز.
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
