قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ 2023 جىلعى 29 جەلتوقسانداعى قاۋلىسىمەن قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ 2024-2028 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسى (قۇقىق بۇزۋشىلىق پروفيلاكتيكاسى سالاسىندا) بەكىتىلدى. قۇجاتتىڭ كىرىسپەسىندە اتاپ وتىلگەندەي، قوعامدىق قاۋىپسىزدىك ازاماتتاردىڭ ءومىرىن، دەنساۋلىعى مەن ءال-اۋقاتىن، قازاقستاندىق قوعامنىڭ رۋحاني-ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتارىن جانە الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ جۇيەسىن قوعامعا تونەتىن ناقتى جانە ىقتيمال قاۋىپتەردەن قورعاۋ جاعدايىن كورسەتەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، قوعامنىڭ تۇتاستىعى جانە تۇراقتىلىعىن باقىلاۋعا ىقپال ەتەدى.

«قۇقىقتىق ءتارتىپ دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋى، ونىڭ ىشىندە قىلمىستىڭ ارتۋى ارقىلى كورىنەتىن قوعامدىق قاۋىپسىزدىككە قاتەر مەملەكەتتىڭ تۇراقتى دامۋىنا ەلەۋلى زالالىن تيگىزەدى، ەكونوميكالىق بەلگىسىزدىكتى ارتتىرادى، ۇزاق مەرزىمدى ينۆەستيسيالارعا كەدەرگى كەلتىرەدى جانە زاڭ ۇستەمدىگىنە نۇقسان كەلتىرەدى»، - دەلىنگەن تۇجىرىمدامادا.

سوندىقتان دا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2021-2025 جىلدارعا ارنالعان ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ستراتەگياسىندا ازاماتتاردىڭ، قوعام مەن مەملەكەتتىڭ قاۋىپسىزدىگى، ونىڭ ىشىندە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مەن سوت جۇيەسى قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ، حالىقتى ءقاۋىپتى قۇبىلىستاردان قورعاۋ ماسەلەلەرى ءبىرىنشى ورىنعا قويىلعان.

تۇجىرىمداما ونىڭ بارلىق سۋبەكتىلەرىنىڭ ورتاق جاۋاپكەرشىلىگىنە جانە حالىقپەن سىندارلى سەرىكتەستىك ورناتۋعا نەگىزدەلگەن قىلمىستىڭ الدىن الۋدىڭ تۇتاس جۇيەسىن قۇرۋعا باعىتتالعان.

قوعامداعى وزەكتى ماسەلەلەرگە ەڭ الدىمەن ايەلدەر مەن بالالارعا قاتىستى تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق جاتادى. بۇل رەتتە بالالاردىڭ جىنىستىق تۇتاستىعىنا قول سۇعۋ ديناميكاسى ەرەكشە الاڭداۋشىلىق تۋعىزادى.

ناقتى ساندارعا نازار اۋدارساق، 2018 جىلى – 739، 2019 جىلى – 794، 2020 جىلى – 832، 2021 جىلى – 913، 2022 جىلى – 706. سەبەپتەرى دە ايقىن، كوبىنەسە وتباسىلىق پروبلەمالار، تۇرمىستىق تۇراقسىزدىق جانە اتا-انالاردىڭ قوعامعا جات ءومىر سالتى وسىنداي توسىن جايتتاردى تۋدىرىپ جاتادى. ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگىن (80 پايىزى) بۇرىن پوليسيانىڭ نازارىنا ىلىكپەگەن كامەلەتكە تولماعانداردىڭ جاقىن ادامدارى جاسايدى.

تاعى ءبىر ماسەلە - ۇرلىق، الاياقتىق جانە توناۋ وقيعالارى، بۇلار تىركەلگەن قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ 80 پايىزعا جۋىعىن قۇرايدى. «مۇنىڭ الدىن الۋ بويىنشا قابىلدانعان شارالاردىڭ ناتيجەسىن، سونداي-اق ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىن ەسكەرسەك، 2018-2022 جىلدار ارالىعىندا قىلمىستاردىڭ وسى ساناتىنىڭ قۇرىلىمى ۇرلىق ۇلەسىنىڭ تومەندەۋىنە قاراي وزگەرگەن (76 پايىزدان 48،2 پايىزعا دەيىن) جانە الاياقتىق (12 ،3 پايىزدان 35،6 پايىزعا دەيىن) وسكەن»، - دەلىنگەن قۇجاتتا.

سونىمەن قاتار، اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردى (ينتەرنەت-الاياقتىق) پايدالانا وتىرىپ جاسالعان قىلمىستاردىڭ وسكەنى اڭعارىلادى. بۇل رەتتە الاياقتىق پەن ازاماتتاردىڭ شوتىنداعى قاراجاتتى ۇرلاۋمەن بايلانىستى قىلمىستار باسىم. 5 جىل ىشىندە ولاردىڭ سانى 5 ەسەگە ارتىپ ۇلگەرگەن. سونداي-اق قوعامدىق ورىنداردا جاسالعان زورلىق-زومبىلىق قىلمىستارىنىڭ ۇلەسى جوعارى.

قوعامدىق ورىنداردا، كوشەلەردە، الاڭداردا، ساياباقتار مەن اللەيالاردا جاسالعان قىلمىستار جالپى كورسەتكىشتىڭ 40 پايىزعا جۋىعىن قۇرايدى. 5 جىل ىشىندە ەڭ كوپ تارالعانى – جالدامالى-زورلىق قىلمىستارى جانە بۇزاقىلىق. سونىمەن قاتار، ماس كۇيىندە جاسالعان قىلمىستار قازىرگى قوعامدا وزەكتى بولىپ وتىر.

مۇنداي قىلمىستار اسا اۋىر قىلمىستاردىڭ شامامەن 40 پايىزىن جانە اۋىر قىلمىستاردىڭ 13 پايىزىن قۇرايدى. سوڭعى بەس جىل ىشىندە 1680 ادام «ماس» قىلمىسكەرلەردىڭ قولىنان قازا تاپتى.

تاعى ءبىر ماسەلە – جول اپاتىنان بولاتىن ءولىم-جىتىم دەڭگەيى. بەس جىل ىشىندە 74 مىڭنان استام جول-كولىك وقيعاسىنان 12 267 ادام (8 218 ەر ادام، 2 975 ايەل، 1 074 بالا) قايتىس بولدى. جول-كولىك وقيعالارىندا قازا تاپقان ازاماتتاردىڭ 30 پايىزى جاياۋ جۇرگىنشىلەر مەن كولىكتىڭ جولاۋشىلارى، 24،7 پايىزى كولىك جۇرگىزۋشىلەرى، 3،4 پايىزى موپەد پەن ۆەلوسيپەد جۇرگىزۋشىلەرى.

سونىمەن بىرگە تۇجىرىمدامادا قاماۋعا الۋ عيماراتتارىن سالۋ مۇمكىندىگىنىڭ جوقتىعىنان قىلمىستىق جازانىڭ ءبىر ءتۇرى رەتىندە قاماۋعا الۋ ينستيتۋتىنىڭ ودان ءارى دامۋى تەجەلىپ، ونى قولدانۋ 2017 جىلدان بەرى بىرنەشە رەت كەيىنگە شەگەرىلگەنى ايتىلادى. ارنايى پوليسيا مەكەمەلەرىنىڭ (ۋاقىتشا ۇستاۋ يزولياتورلارى، اكىمشىلىك قاماۋعا الىنعان ادامداردى ۇستاۋعا ارنالعان قابىلداۋ ورىندارى) 38 پايىزىندا ۇستاۋ جاعدايلارى حالىقارالىق ستاندارتتاردىڭ ەڭ تومەنگى تالاپتارىنا دا سايكەس كەلمەيدى.

قوعامدىق قاۋىپسىزدىك جۇيەسىن ودان ءارى دامىتۋدىڭ نەگىزگى تاسىلدەرى ءۇش نەگىزگى باعىتتى ىسكە اسىرۋ ارقىلى قامتاماسىز ەتىلەدى:

حالىقتىڭ ءومىرىن، دەنساۋلىعىن جانە مۇلكىن قورعاۋ دەڭگەيىن ارتتىرۋ؛

مەملەكەتتiك ورگانداردىڭ بiرلەسكەن جاۋاپكەرشiلiگiنە جانە حالىقپەن ءارiپتەستiككە نەگiزدەلگەن قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ الدىن الۋدىڭ تيiمدi جۇيەسiن قۇرۋ؛

قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتەتىن زاماناۋي ءتيىمدى ۇيىمدى دامىتۋ.

ەلدەگى جاعدايدى تۇزەتۋ ءۇشىن قۇجاتتا ناقتى قادامدار مەن ءىس-شارالار جوسپارى دا قاراستىرىلعان.