قىلمىستىق زاڭناما ماسەلەسى قارالدى

Dalanews 23 قار. 2017 14:39 717

كۇنى كەشە بۋرابايدا «قازاقستانداعى قىل­مىس­تىق پروسەستى جاڭعىرتۋ: ۇدەرىستەرى مەن كەلەشەگى» تا­قى­رىبىندا حالىقارالىق كون­­فە­رەنسيا ءوتتى. جيىندا قىلمىس­تىق پرو­سەستى جاڭعىرتۋ ماسە­لەلەرى تال­قى­لاندى. ءىس-شارانى قا­زاق­ستان رەس­پۋب­ليكاسى پرەزي­دەنتى اكىمشىلىگىنىڭ،  پار­لامەنت ءما­ءجى­ءلىسىنىڭ، باس پروكۋراتۋرا مەن جوعارعى سوتتىڭ قولداۋى­مەن ەۋرو­پالىق وداقتىڭ «قازاق­ستان­داعى قىل­مىستىق سوت تورە­لىگىن جەتىلدىرۋ» جو­باسى مەن ەۋروپا كەڭەسى بىرلەسىپ ۇيىم­داستىرعان.

فورۋمعا پرەزيدەنت اكىم­شىلىگى باسشىسىنىڭ ورىن­باسارى تالعات دوناقوۆ، كونس­تيتۋسيالىق كەڭەس ءتوراعاسى يگور روگوۆ، جوعارعى سوت ءتوراعاسى قايرات ءمامي، باس پروكۋرور جاقىپ اسانوۆ، ەقىۇ-نىڭ استاناداعى باعدارلامالار كەڭسەسىنىڭ باسشىسى دەرد سابو باستاعان توپ وكىلدەرى قاتىسىپ، قىلمىستىق سوت تورەلىگى تۋرالى جان-جاقتى تالقى جۇرگىزدى. سونداي-اق كون­فەرەنسياعا قاتىسۋشىلار اراسىندا پارلامەنت دەپۋتاتتارى، جوعارعى سوت سۋديالارى، مۇددەلى مەملەكەتتىك ور­گانداردىڭ ءبىرقاتار باسشىلارى مەن عىلىمي-ساراپشىلىق قاۋىمداستىقتىڭ وكىلدەرى دە قاتىسىپ، وزدەرىنىڭ ىس-تاجىريبەلەرىن ورتاعا سالدى.
كونفەرەنسيانىڭ اشىلۋ ءرا­ءسى­­ءمىن­دەگى قۇتتىقتاۋ سوزىندە قاي­رات ءمامي 2014 جىلى جاڭا كو­دەكس­تەردى قابىل­داۋ ناتيجەسىندە زاڭنا­ما­نىڭ جازا­لاۋ­شىلىق سيپاتى ازايىپ، ازاماتتار­دىڭ قۇقىقتارىن ءتيىمدى قورعاۋدى قام­تاماسىز ەتۋگە باعىت­تال­عان وتاندىق قىل­مىستىق زاڭنامانى قالىپ­تاستى­رۋدىڭ جاڭا كەزەڭى باستالعانىن، ازاماتتاردى جازالاۋدى ەمەس، قورعاۋدى ماقسات تۇتۋ كوزدەلىپ وتىرعانىن جەتكىزدى.
ونىڭ پىكىرىنشە، تەرگەۋ سۋدياسى، سوتقا دەيىن­گى جە­دەل­دەتىلگەن تەرگەۋ، سوت تورەلىگىمەن ءمامى­لەگە كەلۋ، پرو­سەستىك پروكۋرور سەكىلدى جاڭا ينستيتۋتتار ءوز ومىرشەڭدىگىن دالەلدەدى. 2016 جىلى قىلمىستىق سوت ءىسىن جۇرگىزۋ بويىنشا سوتقا دەيىنگى جەدەلدەتىلگەن تەرگەۋ ارقىلى قارالعان ىستەر سانى 14 پايىزعا، قىسقارتىلعان تارتىپتە قارالعان ىستەر ەكى ەسەگە ارتقان. ول مۇنىڭ ءوزى جاعىمدى كورسەتكىش ەكەنىن ايتا كەتتى.
«وسى رەتتە تاجىريبە قو­عام­نىڭ زاماناۋي سۇرانىسى مەن حالىقارالىق ستاندارتتارعا سايكەس قىلمىستىق پروسەستى ودان ءارى جاڭعىرتۋ قاجەتتىگىن كورسەتتى»، دەدى ق.ءمامي.
ءوز سوزىندە ق.ءمامي جاڭا زاڭ جو­باسىنىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارىنا توقتالىپ ءوتتى. سولاردىڭ قاتار­ىندا ادامدى ۇستاۋ مەرزىمىن 48 ساعاتقا دەيىن، ال كامەلەتكە تولما­عانداردى ۇستاۋدى 24 ساعاتقا دەيىن قىسقارتۋ قاراستىرىلعان. بۇعان قوسا، سوت باقىلاۋى ينس­تيتۋتىن جەتىل­ءدىرۋ، سونىڭ ىشىندە قۇپيا تەرگەۋ ارەكەت­تەرىنە سۋديانىڭ سانكسيالاۋ قۇزىرەتىن كەڭەيتۋ قاراستىرىلۋدا. قورعاۋ مەن وكىل­دىك ەتۋ فۋنكسيالارىن جۇزەگە اسى­رۋداعى ادۆوكاتتىڭ مۇمكىندىكتەرى ارتىپ، قىلمىستىق تەرىس قىلىقتار بويىنشا بۇيرىق ارقىلى ءىس جۇرگىزۋ قولدانىسقا ەنگىزىلەتىن بولادى.
بارلىق جاڭاشىلدىقتار حالىق­ارالىق وزىق ستاندارتتارعا، سونىڭ ىشىندە ەىدۇ ەلدەرىنىڭ تاجىريبەسىنە تولىعىمەن سايكەس كەلەدى. قايرات ءماميدىڭ پىكىرىنشە، زاڭ جوباسىنىڭ قابىل­دانۋى ادام­نىڭ ءومىرى، قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى ەڭ باستى كونس­تي­تۋسيالىق قۇندىلىق دەپ بەكىتىلگەن  قازاقستاننىڭ ودان ءارى كەزەڭ-كەزەڭىمەن قۇقىقتىق تۇرعىدان دامۋىنا زور سەرپىن بەرەدى.
جوعارعى سوت ءتوراعاسى ءسوزىنىڭ سوڭىندا وسى فورۋم قىلمىستىق پرو­سەستىك كودەكستى ودان ءارى جەتىلدىرۋ بو­يىن­شا بارلىق شارالاردى تاعى ءبىر مارتە جان-جاقتى ءارى كاسىبي نەگىزدە قاراۋ­عا مۇمكىندىك بەرەتىندىگىنە سەنىم ءبىلدىردى.
بەكىتىلگەن كۇن تارتىبىنە سايكەس، ادىلەت ءمينيسترى م.بەكەتايەۆ پەن باس پرو­كۋ­روردىڭ ورىنباسارى م.احمەتجا­نوۆ جاڭا زاڭ جوباسىنىڭ نەگىزگى قاعيداتتارى تۋرالى بايانداما جاساپ، زاڭ جوباسىنىڭ ىسكە اسۋ تەتىكتەرىن تالقىعا سالدى.

بۇعان قوسا، بولگاريا كونستيتۋسيالىق سوتىنىڭ سۋدياسى رۋمەن مەنكوۆ، كەپلەر اتىنداعى لينس ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ (اۋستريا) قۇقىق پروفەسسورى شتەفان شۋمان، دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ ساراپ­شىسى گەورگيي پاپۋاشۆيلي، ني­دەر­لاند اپەللياسيالىق سوتى­نىڭ سۋدياسى، قىلمىستىق قۇقىق پروفەسسورى يان راينتيش ءسوز سويلەدى. ولار قىلمىستىق پرو­سەستى جاڭعىرتۋدىڭ شەتەلدىك تاجىريبەسى، سونىڭ ىشىندە ەۋرووداق ەلدەرىندە جۇرگىزىلگەن رەفور­مالار، سونداي-اق قازاق­ستاندا ىسكە اسىرىلىپ جاتقان وسى باعىتتاعى تاسىلدەر تۋرالى ءوز ويلارىمەن ءبولىستى.

ۇسىنىلعان
سوڭعى جاڭالىقتار