ءىس-شاراعا مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرى، اقىن-جازۋشىلار، تاريحشىلار، زيالى قاۋىم وكىلدەرى مەن عالىمدار، وقۋ ورداسىنىڭ وقىتۋشى-پروفەسسورلار قۇرامى مەن ءبىلىم الۋشى جاستار قاتىستى.
جيىلعاندار الدىمەن قازۇۋ-دىڭ ءال-فارابي كىتاپحاناسى قورىنداعى قالامگەر كىتاپتارىنىڭ كورمەسىمەن، تاريحي فوتوسۋرەتتەرمەن، گازەت مۇراعاتتارىنداعى قۇجات، ماقالالارىمەن، مايدانداستارىنىڭ ەستەلىكتەرىمەن تانىستى.
اۋديتوريانىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا ۋنيۆەرسيتەت باسشىسى جانسەيىت تۇيمەبايەۆ قۇتتىقتاۋ ءسوز سويلەپ، قايراتكەر قالامگەردىڭ ەڭبەك جولىنا توقتالدى. ءوز سوزىندە رەكتور كەمەل توقايەۆ قازاق ادەبيەتىندە دەتەكتيۆ جانرىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى عانا ەمەس، ورتالىق ازيا ادەبيەتىندە وسى باعىتتىڭ دامۋىنا ەرەكشە ۇلەس قوسقان جازۋشى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنەن ەلىمىزگە كوپتەگەن بەلگىلى تۇلعالار ءوسىپ شىقتى. كەمەل توقايەۆ – وسى ۇلكەن مەكتەپتەن ءتالىم العان قايراتكەر تۇلەكتەرىمىزدىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى. ول دارا تالانتىمەن جۋرناليستىك، ادەبي ورتاعا ەرتە تانىلعان قايراتكەر قالامگەر. اعىمداعى جىلى ەلىمىزدە عانا ەمەس، بارشا تۇركى الەمىندە جازۋشى كەمەل توقايەۆتىڭ 100 جىلدىعى كەڭ كولەمدە تويلانىپ جاتىر. 22 قىركۇيەك كۇنى تۇركيادا «كەمەل توقايەۆ – قوعام قايراتكەرى، كورنەكتى جازۋشى، بەلگىلى جۋرناليست» اتتى حالىقارالىق كونفەرەنسيا وتكىزدىك. قازۇۋ بۇل شارانى ىستامبۇل ۋنيۆەرسيتەتىندەگى فارابي-ەۋرازيا عىلىمي ورتالىعىمەن بىرلەسىپ ۇيىمداستىردى. كونفەرەنسيا بارىسىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆتىڭ تۇرىك تىلىنە اۋدارىلعان «اكە تۋرالى وي-تولعاۋ» كىتابى تانىستىرىلىپ، تۇساۋى كەسىلدى. ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز – كەمەل توقايەۆتىڭ شىعارماشىلىق مۇراسىن جاڭا قىرىنان زەرتتەۋ، تۇركى الەمىنە تانىتۋ، ۇلت رۋحانياتى ءۇشىن اتقارعان قايراتكەرلىك ەڭبەگى مەن عيبراتتى عۇمىرىن ناسيحاتتاۋ»، – دەدى رەكتور.
ءسوز سوڭىندا ۋنيۆەرسيتەت باسشىسى: «بۇگىنگى اشىلىپ وتىرعان كەمەل توقايەۆ اۋديتورياسى بولاشاق جۋرناليست، قالامگەرلەردى شىڭدايتىن ۇلكەن مەكتەپكە اينالادى دەگەن سەنىمدەمىن»، – دەپ اتاپ ءوتتى.
شارا بارىسىندا كەمەل توقايەۆتىڭ 100 جىلدىعىنا وراي باسىلىپ شىققان «دەتەكتيۆ دارابوزى» اتتى كىتاپتىڭ تۇساۋى كەسىلدى. بۇل جيناق ءۇش بولىمنەن تۇرادى. «كەمەل كوكجيەگى» دەپ اتالاتىن ءبىرىنشى بولىمدە جازۋشىنىڭ بۇرىن كىتاپقا جيناقتالماعان كوركەم-پۋبليسيستيكالىق تۋىندىلارى بەرىلگەن. «قالامداستار قۇرمەتى» دەپ اتالاتىن ەكىنشى بولىمدە كەمەل تۇلعا تۋرالى ايتۋلى عالىمدار مەن زامانداستارىنىڭ ەستەلىكتەرى جيناقتالدى. ال «ءىزباسارلار ىزەتى» دەپ اتالعان ءۇشىنشى بولىمدە كەمەل توقايەۆ تۋرالى قازىرگى قازاق جۋرناليستەرىنىڭ، ادەبيەتشى عالىمداردىڭ ماقالالارى توپتاستىرىلعان. كىتاپقا ق ر ورتالىق مەملەكەتتىك كينو-فوتوقۇجاتتار مەن دىبىس جازبالار ارحيۆىنەن الىنعان ماتەريالدار ەنگىزىلدى. سونىمەن قاتار قازۇۋ-دىڭ ءال-فارابي كىتاپحاناسى قورىنان الىنعان فوتوسۋرەتتەر مەن قالامگەر كىتاپتارى دا وسى جيناققا قوسىلدى.
القالى جيىندا مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى اماندىق باتالوۆ، بۇۇ جاھاندىق كوممۋنيكاسيالار دەپارتامەنتىنىڭ وكىلى جانە قازاقستانداعى بۇۇ اقپاراتتىق ورتالىعىنىڭ باسشىسى ۆلاستيميل سامەك، قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى باۋىرجان جاقىپ، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، ءتىل جاناشىرى روزا قايىربايەۆا ءسوز سويلەپ، كەمەل توقايەۆتىڭ ازاماتتىق قىرى مەن جازۋشىلىق سىرى تۋرالى پىكىر ءبىلدىردى.
ءوز كەزەگىندە جازۋشى ناعاشىبەك قاپالبەك ۇلى كەمەل توقايەۆتىڭ بىرگە وقىعان كۋرستاسى، ارداگەر جۋرناليست، بۇگىندە 102 جاسقا كەلگەن ءحانىمبۇبى اقجولوۆانىڭ ىستىق سالەمىن جەتكىزدى. قۇتتىقتاۋ حاتتا: «مەن ءالى كۇنگە دەيىن قازۇۋ-دا وقىعانىمدى ماقتان ەتەمىن. كەمەل توقايەۆتىڭ سابىرلى دا سالماقتى مىنەزىن، كىسىلىك تۇلعاسىن ەش ۋاقىتتا ۇمىتا المايمىن. گازەتتەرگە سان تاقىرىپتا ماقالالار جازىپ، شىتىرمان شىعارمالارىمەن تانىلىپ، بىزگە دە قامقور بولىپ، ۋنيۆەرسيتەتتىڭ قوعامدىق جۇمىستارىنا بەلسەندى ارالاساتىن. بۇگىنگى قارا شاڭىراق ءبىلىم ورداسىندا دارا جازۋشى اتىنداعى اۋديتوريانىڭ اشىلۋى ۇلكەن باستاما»، – دەلىنگەن.
كەمەل توقايەۆ اتىنداعى اۋديتوريا زاماناۋي ۇلگىدە بەزەندىرىلگەن. وندا جازۋشىنىڭ شىعارمالارى، ماقالالارى جارىق كورگەن باسىلىمدار جانە قالامگەر تۋرالى جازىلعان كىتاپتار، فوتوسۋرەتتەر قويىلعان. ءبىلىم الۋشى جاستاردىڭ ەمىن-ەركىن ساباق وقۋلارىنا جاعداي جاسالعان.
كەمەل توقايەۆ 1923 جىلى 2 قازاندا الماتى وبلىسىنىڭ قاراتال اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1948 جىلى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن. كەيىن «لەنينشىل جاس» (قازىرگى «جاس الاش»)، «قازاقستان پيونەرى» (قازىرگى «ۇلان»)، «سوسياليستىك قازاقستان» (قازىرگى «ەگەمەن قازاقستان») گازەتتەرىنىڭ رەداكسيالارىندا جاۋاپتى قىزمەتتەر اتقاردى. 1960-1977 جىلدارى قازاق كسر جوعارعى كەڭەسى «ۆەدوموستارىنىڭ» باس رەداكتورى، 1980-1984 جىلدارى قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا ادەبي كەڭەسشى بولىپ جۇمىس ىستەدى. كەڭەس چەكيستەرى تاقىرىبىنا ارنالعان 10-نان استام كىتابى قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە باسىلىپ شىقتى. كەمەل توقايەۆ – سوعىس تاقىرىبىنا ارنالعان سۇبەلى شىعارمالارىمەن قاتار، قازاق ادەبيەتىندەگى دەتەكتيۆ جانرىنىڭ نەگىزىن قالاعان كورنەكتى جازۋشى. «جۇلدىزدى جورىق»، «قىس قارلىعاشى»، «تۇندە اتىلعان وق»، «قاستاندىق»، «ارناۋلى تاپسىرما»، «سارعاباندا بولعان وقيعا»، «تاڭبالى التىن»، «سوڭعى سوققى»، «زامانداستار سىرى»، «سولدات سوعىسقا كەتتى»، «ۇياسىنان بەزگەن قۇس» اتتى تۋىندىلاردىڭ اۆتورى.
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى
