تاپقان-تايانعانىن توڭازىتقىش، تەليەۆيزور، ۇتىك العان نەسيەسىن جابۋ مەن كوممۋنالدىق تولەمگە ارەڭ جەتكىزىپ، جان جالعاپ الەك.
تۋىستىڭ تۇرمىسىن كورگەن قازاق پاتەرگە شىعادى. وبلىس ورتالىعىنا بارعان قازاق بىردەڭە قىلار، پاتەر ارزان. پاتەر ارزان بولعانمەن، ەڭبەكاقىسى از. ماعىناسىز ءومىر. سودان قازاق سالىپ ۇرىپ، الماتى مەن استاناعا تارتادى.
نە ىستەيدى، قايدا بارادى اركىمنىڭ ءوز بۇيرىعى بار. ءبىراق، ءبارى پاتەريەلەنۋشىگە كىرىپتار جاعدايعا تۇسەتىنى ناقتى ايان شارۋا.
بۇگىن قازاقتا ءبىر موتيۆاتورلىق يدەيا بولسا، ول باسپاناعا قالاي جەتسەم دەگەن ارمان. باسپاناسىز جۇرگەن قاراپايىم قازاققا سەنىڭ ءتىلىڭ، ەلىڭنىڭ بولاشاعى، الەمدەگى قازاقستاننىڭ ويىپ الار ورنى - كوك تيىن!
قانشا قازاقتىڭ دۇنيە ەسىگىن پاتەردە اشقانىن، پاتەردەن پاتەرگە كوشىپ ەرجەتكەنىن ەشكىم ءدوپ باسىپ ايتا الماس. قانشا قازاقتىڭ ولگەندە سۇيەگى پاتەردەن شىققانى تاعى بەلگىسىز.
ال، بۇل جاي ماسەلە ەمەس. ستاتيستيكاعا دا، عىلىمي زەرتتەۋ نىسانىنا دا سۇرانىپ تۇرعان پروبلەما. پروبلەما بار، شەشىمى جوق. نەگە؟ زەرتتەۋ كەرەك. نەگە ماسەلە شەشىلمەي جاتىر؟
دەمەك، ونىڭ ەكونوميكالىق سەبەپتەرىنەن باسقا دا "ويتكەنى" بار شىعار؟..
قازاقستاندا قورعانسىز، باسپاناسىز جۇرگەن ءبىر عانا ۇلت بار. ول كەلىمسەك ەمەس، ول وسى ەلدىڭ، وسى جەردىڭ يەسى - قازاق!
بيلىك بولسا، بۇل پروبلەمانى شەشۋدىڭ ورنىنا شەتەلدىكتەر باسقارىپ وتىرعان بانكتەرگە حالىقتى نەسيەمەن قاناۋعا جول بەرىپ وتىر! پارادوكسالدى، ءبىراق فاكت.
رەسەيدە پاتەر جالداۋعا كىسى ايلىعىنىڭ 50% كەتەدى دەپ جازىپتى ءبىر جۋرناليست. گەرمانيادا 20%. بىزدە پاتەراقىنى ايلىعى جەتپەگەن سوڭ، ۇستىنە ەلدەن سۇراپ، قارىزدانىپ-قاۋعالانىپ تولەيدى. دەمەك، 101%.
بۇل بايعۇسقا نە كۇن تۋدى دەيسىز عوي؟! سوكپەڭىز ول قازاقتى. ول قازاق ەلوردادا جۇرسەم، قىزمەتىم وسەر، ادام بوپ كەتەرمىن، ەشتەڭە ەتپەيدى بارىنە شىدايمىن دەپ ءجۇر. كۇنى بويى جارقىراپ كۇلىپ جۇرسە دە، ىشكەن تاماعى دۇرىس ەمەس. ۇيقىسى تىنىش ەمەس. جۇيكەسى تىنىش ەمەس. ءسويتىپ جان باعىپ، ۇمىتتەنىپ جۇرگەننىڭ بارلىعىنىڭ جولى بوپ جاتىر دەپ ايتا الامىز با؟ جوق.
جولى بولۋ ءۇشىن ول مىنەزىن وزگەرتۋ كەرەك...ءجا، ول جاعىن ايتپاي-اق قويايىق.
تۇنگى كوشەلەرمەن كەلە جاتقاندا بايقامپاز قازاقتىڭ جانارىنا نە ىلىنەدى دەيسىز بە؟ ايتايىن.
بۇگىنگى ايلىعى ساتىپ الۋعا ەشقاشان مۇمكىندىك بەرمەيتىن قىمبات ۇيلەر ىلىنەدى دەيسىز بە ونىڭ جانارىنا؟
جو-جوق ول قازاق بۇل ۇيلەردى كۇندە كورىپ ءجۇر عوي. ول تۇندە جارىعى جوق كوپتەگەن پاتەرلەردىڭ مىلقاۋ تەرەزەلەرىن كورەدى...
ول ۇيلەردى بايلار المايدى، ولاردىڭ ءوزىنىڭ ءۇيى بار. جانە ءبىر عانا ءۇيى ەمەس. ال، باسپاناسىز قازاق ايدىڭ اياعى جاقىنداپ قالعانىن بىلەدى دە، ءبارىن ۇمىتىپ، سول ماسەلەنى شەشۋگە كىرىسەدى. باسقاسىندا شارۋاسى جوق ونىڭ. باسقا شارۋانى: سپورتتى، ءوزىن-وزى دامىتۋدى، شىعارماشىلىقپەن اينالىسۋدى، بيزنەس جوبالاردى ويلاپ، ىسكە اسىرۋدى ول ويلامايدى. بىرەن-ساران تاباندىلارى بار ارينە، ولار از ءبىراق.
پاتەر يەسى بولسا، ول ءبىر كىناز! كوز الدىنا ەربەڭدەتىپ كورسەتكەن كەلىسىم-شارتىڭدى ۇرعانى بار. جىرتىپ-جىرتىپ بەتىڭە لاقتىرا سالادى. ول كەلىسىم-شارتتىڭ ءبىر گرامم قۇنى جوق ول ءۇشىن.
سول كەلىسىم-شارتتىڭ نەگىزىندە "نەگە پاتەراقىسى نەگىزسىز كوتەرىلدى؟"، "قانشا ۋاقىت كورسەتىلگەن سونشا ۋاقىت تۇرۋعا ءتيىس ەدىم، مەنى قاقاعان قىستا بالا-شاعاممەن دالاعا لاقتىرىپ تاستاۋعا پاتەريەسىنىڭ قۇقىعى جوق!" دەپ سوتقا شاعىمدانىپ، جەڭىپ-ۇتىپ جاتقان ءبىر قازاقتى جانە كورگەم جوق.
ۇناماساڭ، پاتەردەن ءايدا، شىعاسىڭ! كەز كەلگەن ايدا پاتەراقىنى كوتەرە سالسا دا، كوزىڭ جىپىلىقتاپ، ايەلىڭمەن كۇڭكىلدەسىپ اپ، كەزەكتى رەت كونەسىڭ.
بۇل نارىقتى بيلىك بولسا تاعى رەتتەپ وتىرعان جوق. پاتەراقى دەگەنىڭ استانادا اي سايىن الپامىستاي ءوسىپ جاتىر. ءقازىر 100 000 مىڭعا 1 بولمەلى ءۇي تاپساڭىز، ولجالىسىز.
ونىڭ ءوزىن باسقا دا تاعدىرلاستارىڭمەن قىرقىسىپ ءجۇرىپ، تالاسىپ ءجۇرىپ، پاتەردىڭ يەسىنە ۇناۋ ءۇشىن بارلىق اكتەرلىك قابىلەتىڭدى سالىپ ءجۇرىپ، قولىڭدى ارەڭ جەتكىزەسىڭ.
ماكلەر دەگەن جالماۋىزىڭ تاعى بار. ۇكىمەت قازاقتى قورعامايتىنىن ءبىلىپ العان ول، سەنىڭ اقشاڭدى جۇيكەڭمەن بىرگە سورادى. امالىڭ جوق، تاۋەلسىز ەلدە تۇرساڭ دا، بىرەسە اناعان، بىرەسە مىناعان تاۋەلدىسىڭ.
ۇكىمەتكە ەلدىڭ بارىنە ءۇي بەرىپ جارىلقا دەپ ايتۋدان اۋلاقپىن. تۇسىنەم ءبارىن. فورۋمدارعا كەلەتىن سىيلى قوناقتارعا 100 مىڭداپ $ (استانادا 3 بولمەلى ءۇيدىڭ قۇنى!) سىياقى بەرۋ كەرەك. تەگىن ەشكىم ماقتامايدى عوي! داعدارىس پا؟ ءيا، تۇسىنەم، كوندىم. نارىق زامانى، ولمەسەڭ ولمە قاپ پا؟ ءلاپباي! بارىنە كوندى بۇل قازاعىڭ. تەك اينالايىن ۇكىمەت، سەن دە مىندەتىڭدى ورىنداسايشى! ءبىر عانا ءوتىنىش، ۇلىقتار!
ءوز قانداستارىڭا تيتتەي دە بولسا جاندارىڭ اشىسا، پاتەر جالداۋ پروسەسىن ناقتى زاڭنامالىق تەتىكتەر ارقىلى رەتتەپ بەرىڭدەر. قالعانىن ءتىرى بولساق، كورە جاتارمىز. ماڭگى ەشتەڭە جوق قوي. ءبىر وكىنىشتىسى ءبىر رەت بەرىلگەن ءومىر دە ماڭگى ەمەس. ال، قازاق ادام سياقتى ءومىر سۇرسە دەيسىڭ...
P.S.
دەپۋتات مىرزالار مەن دەپۋتات حانىمدار! ماعان سەنبەسەڭىزدەر، استىنداعى پىكىرلەردەن كورەسىزدەر بۇل پروبلەمانىڭ قالاي اسقىنعانىن. ءبىراق، سىزدەردىڭ قولدارىڭىزدان دا ەشتەڭە كەلمەيدى عوي. سىزدەر دە ۋاقىتشا پاتەردە تۇراسىزدار...
اقبەرەن ەلگەزەك
