اسكەري ساراپشى دارحان دانياروۆ ۋكراينا قارۋلى كۇشتەرىنىڭ رەسەيدىڭ اسكەري اەرودرومدارىنا باعىتتالعان «ورمەك» اتتى وپەراسياسىنا قازاقستاننىڭ قاتىسى بار دەگەن بولجامداردى نە شالاعايلىقتىڭ، نە ادەيى جۇرگىزىلگەن اقپاراتتىق شابۋىلدىڭ ناتيجەسى دەپ سانايدى. بۇل تۋرالى «ناشا گازەتا» باسىلىمى مالىمدەدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
– سوڭعى ۋاقىتتا كەيبىر اقپاراتتىق ارنالاردا «ورمەك» وپەراسياسىنا قازاقستان تاراپىنان كومەك كورسەتىلگەنى جونىندە تۇسپالدى ايىپتاۋلار تاراپ جاتىر. ياعني، وپەراسياعا قاجەتتى بولشەكتەر قازاقستان ارقىلى جەتكىزىلگەن دەگەن نەگىزسىز مالىمدەمەلەر تاراۋدا. كاسىبي اسكەري ساراپشى رەتىندە بۇل ايتىلعانداردىڭ مۇلدە نەگىزسىز ەكەنىن، ءتىپتى نە ساۋاتسىز تۇجىرىم ەكەنىن، نە ەلىمىزدىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرۋدى كوزدەگەن ماقساتتى ارەكەت ەكەنىن اشىق ايتامىن، – دەدى دانياروۆ.
ساراپشى بۇل پىكىرىن ناقتى ءارى تەكسەرۋگە بولاتىن دەرەكتەرمەن بەكىتە سويلەدى.
– قازاقستان اسكەري نەمەسە كيبەروپەراسيالار ءۇشىن ماڭىزدى بولىپ سانالاتىن قۇرامداس بولشەكتەردى وندىرمەيدى. ەلىمىزدە جۇمىس ىستەپ تۇرعان بىردە-بىر زاۋىت وسىنداي قوسارلى ماقساتتاعى (ياعني، بەيبىت تە، اسكەري دە قولدانىسى بار – اۆت.) كومپونەنتتەردى نە تىكەلەي، نە جاناما تۇردە شىعارمايدى. اسىرەسە، ميكروەلەكترونيكا، تەلەكوممۋنيكاسيالىق قۇرال-جابدىق پەن كۇردەلى ەسەپتەۋ جۇيەلەرى جونىندە ءسوز بولسا، – دەپ ءتۇسىندىردى ول.
دارحان دانياروۆتىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان 2022 جىلدان بەرى قوسارلى ماقساتتاعى ونىمدەردىڭ ەكسپورتىن باقىلاۋدى ايتارلىقتاي كۇشەيتكەن. ساۋدا جانە قارجى مينيسترلىكتەرىنىڭ رەسمي دەرەكتەرىنە سۇيەنسەك، 2023 جىلدىڭ باسىنان باستاپ ەلىمىز حالىقارالىق مىندەتتەمەلەر اياسىندا ەكسپورتتىق باقىلاۋدى كۇشەيتىپ، اسكەري ماقساتتا پايدالانىلۋى مۇمكىن تاۋارلاردىڭ رەەكسپورتىن بولدىرماۋ ءۇشىن ارنايى باقىلاۋ تەتىكتەرىن ەنگىزگەن.
– قازاقستان سانكسيالىق رەجيمدى قاتاڭ ۇستانادى جانە قانداي دا ءبىر اينالىپ ءوتۋ سىزبالارىنا جول بەرمەيدى. ەلىمىز ەشقانداي حالىقارالىق قاقتىعىستىڭ تاراپىنا اينالعان جوق. ءبىز بەيتاراپتىق پەن تەڭگەرىمدى ساياساتتى بەرىك ۇستانىپ كەلەمىز، بۇل تەك ءسوز جۇزىندە ەمەس، ناقتى ىسپەن دالەلدەنىپ وتىر. 2023–2024 جىلدارى قازاقستاندىق قۇقىق قورعاۋ جانە كەدەن ورگاندارى سانكسيانى اينالىپ ءوتۋدى كوزدەگەن بىرنەشە كولەڭكەلى لوگيستيكالىق ارەكەتتى اشكەرەلەپ، زاڭسىز تەحنيكالار مەن بولشەكتەردى شەكارادان وتكىزبەك بولعان جايتتارعا توسقاۋىل قويدى. بۇل دەرەكتەر – قىلمىستىق سيپاتتاعى، وقشاۋ وقيعالار. ەشبىرى مەملەكەت دەڭگەيىندە جۇزەگە اسقان جوق، – دەيدى ساراپشى.
ونىڭ سوزىنشە، حالىقارالىق تاسىمال تىزبەكتەرى وتە كۇردەلى، ال تاۋارلاردىڭ سوعىس ايماعىنا جەتۋى بىرنەشە ەلدىڭ اۋماعى ارقىلى وتەدى.
– ءتىپتى قانداي دا ءبىر ءونىمنىڭ قازاقستاننان شىققانىن ەلەستەتكەن كۇننىڭ وزىندە، ونىڭ “ورمەك” وپەراسياسىندا پايدالانىلعانىنا ەش دالەل جوق. قازىرگى تاسىمال جۇيەسى، اسىرەسە كولەڭكەلى نارىقتاعىسى، كوبىنە ءۇش-تورت ءتۇرلى يۋريسديكسيانى باسىپ وتەدى، جالعان فيرمالار مەن قولدان جاسالعان قۇجاتتار ارقىلى جۇرەدى. مۇنداي جاعدايدا قازاقستاندى ايىپتاۋ – شۆەيساريانى قارۋ جەتكىزدى دەۋمەن بىردەي، تەك ونىڭ بانكى ارقىلى اقشا اۋدارىمدارى وتكەن دەپ بولجاي وتىرىپ، – دەپ مىسال كەلتىردى اسكەري اناليتيك.
دارحان دانياروۆ قازاقستان شەتەلدىك قىسىم مەن اقپاراتتىق ارانداتۋلاردىڭ نىساناسىنا اينالىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى.
– ەلىمىزدى حالىقارالىق قاقتىعىستارعا تارتۋ ءۇشىن ءتۇرلى اقپاراتتىق شابۋىلداردىڭ قولدانىلىپ جاتقانى ءبىرىنشى رەت ەمەس. مۇنداي جالعان ايىپتاۋلار قازاقستاندى «ايىپتى ەل» رەتىندە كورسەتۋگە، ىشكى تۇراقتىلىقتى شايقاۋعا، ەلدىڭ بەيبىتشىلىككە نەگىزدەلگەن يميدجىنە كولەڭكە تۇسىرۋگە باعىتتالعان، – دەيدى ول.
ساراپشىنىڭ پىكىرىنشە، رەسەي تاراپىنىڭ ءوزى دە مۇنداي ايىپتاۋلارعا دالەل كەلتىرە الماي وتىر.
– «چەليابى قويماسى» مەن «قازاقستاندىق ءىز» تۋرالى قاۋەسەتتەر ناقتى دەرەكتەرمەن راستالماعان. ءتىپتى رەسەيلىك Telegram-ارنالاردىڭ ءوزى: «مالىمەتتەر راستالمادى» دەپ جازۋدا. قازاقستاننىڭ «ورمەك» وپەراسياسىنا ەش قاتىسى جوق. بۇل جونىندەگى بارلىق اڭگىمە – شەت مەملەكەتتەردىڭ اقپاراتتىق ناسيحاتىنىڭ ءبىر بولىگى نەمەسە ىشكى تۇراقتىلىقتى شايقاۋدى كوزدەيتىن ارانداتۋشى كۇشتەردىڭ ءىسى. بۇل – رەسەي اۋە قورعانىسى مەن بارلاۋ قىزمەتىنىڭ ناقتى ولقىلىقتارىنان نازاردى بۇرىپ، “سىرتقى جاۋدى” ىزدەۋگە باعىتتالعان قادام، – دەيدى دانياروۆ.
ول قازاقستاننىڭ حالىقارالىق نورمالاردى قاتاڭ ساقتايتىنىن، ەكسپورتتىق باقىلاۋدىڭ اشىق ءارى ءتيىمدى جۇيەسىن قالىپتاستىرعانىن جانە ەلدىڭ بەيتاراپ، بەيبىت ساياسات ۇستاناتىنىن تاعى ءبىر مارتە ەسكە سالدى.
– ەل ىشىندە مۇنداي قاۋەسەتتەرگە سەنبەۋىمىز كەرەك. بۇل – اقپاراتتىق ارانداتۋدىڭ ۇلگىسى، ال ءبىز وندايدى دەر كەزىندە اجىراتا ءبىلۋىمىز كەرەك. اقپاراتقا سىن كوزبەن قاراپ، مەديا-مادەنيەتتى ارتتىرۋ قاجەت. قازاقستان – ەشكىمنىڭ ارقا جاعى ەمەس، بوتەن سوعىستىڭ قۇرالى دا ەمەس. ءبىز – ەگەمەن ەلمىز، ءوز جولى بار، جاۋاپتى مەملەكەتپىز. ءوزىمىزدى ارانداتۋعا جول بەرمەيمىز، – دەپ قورىتىندىلادى اسكەري ساراپشى.
ەسكە سالايىق، 2025 جىلدىڭ 1 ماۋسىمىندا ۋكراينا قارۋلى كۇشتەرى «ورمەك» دەپ اتالاتىن اۋقىمدى اسكەري وپەراسيانى جۇزەگە اسىردى. سبۋ-دىڭ (ۋكراينا قاۋىپسىزدىك قىزمەتى) مالىمەتىنشە، جۇك كولىكتەرىمەن جاسىرىن جەتكىزىلگەن FPV-درونداردىڭ كومەگىمەن رەسەيدىڭ ىشكى ايماعىنداعى ءتورت اسكەري اەرودروم – «دياگيليەۆو»، «ولەنيا»، «يۆانوۆو» جانە «بەلايا» شابۋىلعا ۇشىراپ، 40-تان استام ستراتەگيالىق بومبالاۋشى ۇشاق، سونىڭ ىشىندە تۋ-95، تۋ-22م3 جانە ا-50 ۇلگىلەرى جويىلعان. بۇل — سوعىس باستالعالى بەرى رەسەي اۆياسياسىنا جاسالعان ەڭ ءىرى سوققى رەتىندە سيپاتتالۋدا. وپەراسيانى سبۋ باسشىسى ۆاسيليي ماليۋك پەن پرەزيدەنت ۆلاديمير زەلەنسكيي تىكەلەي باقىلاعان. رەسەي بيلىگى شابۋىل فاكتىسىن مويىنداعانىمەن، كەلتىرىلگەن شىعىن كولەمىن جاريالاعان جوق.
