قازاقستاندا وڭىرلەر اراسىنداعى دەموگرافيالىق الشاقتىق تەرەڭدەپ بارادى. 2025 جىلدىڭ العاشقى جارتىسىندا ەلىمىزدىڭ 20 ايماعىنىڭ 10-ىندا حالىق سانى كەمىگەن. وندا دا قاراعاندى (1،9 مىڭ ادامعا)، شىعىس قازاقستان (4،2 مىڭ)، سونداي-اق ەكونوميكالىق الەۋەتى تومەنىرەك قوستاناي (4،2 مىڭ) مەن سولتۇستىك قازاقستان (7،8 مىڭ) وبلىستارى سەكىلدى ءىرى وندىرىستىك وڭىرلەردە. ال حالىق سانىنىڭ ەڭ جوعارى ءوسىمى ەلىمىزدەگى ءىرى ءۇش مەگاپوليستە، ياعني استانادا (+102،2 مىڭ)، الماتىدا (+61،4 مىڭ) جانە شىمكەنتتە (+37،4 مىڭ) تىركەلدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
"بۇل ءۇردىستىڭ نەگىزگى ەكى سەبەبى بار. ءبىرىنشىسى – وڭىرلەردىڭ "قارتايۋى". مۇندايدا ەگدە جاستاعىلاردىڭ ۇلەسى ارتقان سايىن، تۋۋ كورسەتكىشىنەن ءولىم-جىتىم كورسەتكىشى وزىپ وتىرادى. ەكىنشى سەبەبى – ىشكى ميگراسيا، ياعني حالىقتىڭ وڭىرلەردەن ورتالىققا جاپپاي كوشۋى. 2025 جىلدىڭ ءبىرىنشى توقسانىندا، بىلتىرعىداي، كوشى-قوننىڭ وڭ سالدوسى تەك ءىرى قالالار مەن الماتى وبلىسىندا بايقالدى. قالعان وڭىرلەردەن كوشىپ كەتكەندەر سانى كەلىپ قونىستانعانداردان ايتارلىقتاي ارتىق"، دەپ جازادى Finprom.kz.
ۇكىمەتتىڭ 22 شىلدە كۇنگى وتىرىسىندا ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى سۆەتلانا جاقىپوۆا وسى ماسەلەنى اشىق كوتەردى. ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، ەلدەگى كوشى-قون پروسەسىنىڭ نەگىزگى پروبلەماسى وڭتۇستىك پەن باتىستاعى حالىق سانىنىڭ كۇرت ءوسىمى مەن سولتۇستىك وڭىرلەردەگى دەپوپۋلياسيا، سونداي-اق مەگاپوليستەردەگى حالىق سانىنىڭ شامادان تىس كوبەيۋى بولىپ تابىلادى.
ەكونوميكالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ بولجامى بويىنشا، 2030 جىلعا دەيىن قازىرگى دەموگرافيالىق ۇردىستەر جالعاسا بەرەدى. ەڭ جوعارى ءوسىم استانادا (20،3%)، الماتىدا (13،7%) جانە شىمكەنتتە (11،6%) بولسا، كەرىسىنشە، سولتۇستىك قازاقستان (-6،1%)، اباي (-3،4%)، قوستاناي (-3،5%) جانە شىعىس قازاقستان (-3،5%) وبلىستارىندا حالىق سانى ايتارلىقتاي ازايۋى مۇمكىن.
حالىق سانىنىڭ تەڭسىزدىگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايدى ۋشىقتىرىپ وتىر
وڭىرلەردەگى دەموگرافيالىق تەپە-تەڭدىكتىڭ بۇزىلۋى حالىقتىڭ تۇرمىس ساپاسىنا كەرى اسەر ەتۋدە. ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ دەرەگىنشە، جان باسىنا شاققانداعى تابىس دەڭگەيى ەڭ تومەن ايماقتارعا وڭتۇستىك وبلىستار جاتادى. 2025 جىلدىڭ ءى-توقسانىندا تۇركىستان وبلىسىندا بۇل كورسەتكىش بار بولعانى 125،5 مىڭ تەڭگەنى، جامبىل وبلىسىندا 148،7 مىڭ تەڭگەنى قۇراعان. كەرىسىنشە، تابىس دەڭگەيى جوعارى وڭىرلەرگە الماتى (359،5 مىڭ تەڭگە)، استانا (323،7 مىڭ تەڭگە) جانە مۇنايلى اتىراۋ وبلىسى (323،3 مىڭ تەڭگە) جاتادى. وسى ءۇش ايماقتا حالىقتىڭ كەدەيلىك دەڭگەيى دە ەڭ تومەن.
"ماماندار ىشكى ميگراسيانىڭ قازىرگى قارقىنى ءقاۋىپتى ەكەنىن، وسىلاي جالعاسا بەرسە مەگاپوليستەردەگى الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم سىن كوتەرمەيتىنىن جاعدايعا جەتەتىنىن اشىق مويىنداپ وتىر. جۋىردا ۇكىمەت بەكىتكەن "2025–2030 جىلدارعا ارنالعان وڭىرلىك دامۋ تۇجىرىمداماسىندا" ايماقتارداعى نەگىزگى كەمشىلىكتەر ايقىن كورسەتىلگەن. ونىڭ ىشىندە كوپتەگەن وبلىستاردىڭ بيۋدجەتكە تاۋەلدىلىگى، شاعىن قالالار ەكونوميكاسىنىڭ ءبىر باعىتتا عانا دامۋى، الەۋمەتتىك جانە ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمنىڭ ناشارلىعى دا جاتقىزىلادى"، - دەيدى ساراپشىلار.
وڭىرلەردەگى ءومىر ساپاسى: كىم الدا، قايسىسى قالىس كەتتى؟
تۇجىرىمداماعا سايكەس، ايماقتارداعى ينفراقۇرىلىم تەڭسىزدىگى وڭىرلىك ستاندارتتار جۇيەسى (ءوسج) ارقىلى باعالانۋدا. بۇل جۇيە 2023 جىلى قابىلدانعان، ماقساتى قاي ايماقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى ەڭ تومەن ەكەنىن ناقتى كورسەتۋ بولىپ تابىلادى.
ەكى جىل بۇرىن الەۋمەتتىك يگىلىكتەرمەن قامتىلۋ دەڭگەيى قالالاردا 87%، اۋىلداردا نەبارى 55،3% بولعان. تۇجىرىمداما بولجامىنا سايكەس، 2025 جىلدىڭ سوڭىندا قالالاردا بۇل كورسەتكىش 91،6%-عا، اۋىلداردا 66،6%-عا جەتۋى ءتيىس. ءبىراق بۇل كورسەتكىشتەر بارلىق وڭىردە بىركەلكى ەمەس. مىسالى، قالالار اراسىندا ەڭ تومەن كورسەتكىش اقتوبە (83،3%)، سولتۇستىك قازاقستان (88،5%) جانە جامبىل (88،9%) وبلىستارىندا بولسا، ەڭ جوعارى كورسەتكىش پاۆلودار (94،7%)، اتىراۋ (94،6%) جانە جەتىسۋ (94%) وبلىستارىندا بايقالادى. ال اۋىلدار اراسىندا جاعدايى ەڭ قيىن اباي (57%)، شىعىس قازاقستان (60،5%) جانە باتىس قازاقستان (60،6%) وبلىستارىندا تىركەلگەن.
"ينفراقۇرىلىمنىڭ نەگىزگى پروبلەمالارى – كوممۋنيكاسيا جەلىلەرىنىڭ توزۋى، مەكتەپ پەن اۋرۋحانالاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى، جول ساپاسىنىڭ تومەندىگى مەن ينتەرنەتتىڭ ناشارلىعى. ۇكىمەتتىڭ ەسەبىنشە، الداعى جىلدارى ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتۋ ءۇشىن 19 تريلليون تەڭگە قاجەت. ونىڭ 11،2 ترلن تەڭگەسى ايماقتاردىڭ نەگىزگى قاجەتتىلىكتەرىنە، قالعان 7،8 ترلن تەڭگەسى وڭىرلىك تەڭسىزدىكتى جويۋعا جۇمسالماق. پرەمەر-مينيستردىڭ ورىنباسارى قانات بوزىمبايەۆتىڭ ايتۋىنشا، 2026 جىلدان باستاپ بيۋدجەت قاراجاتى ينفراقۇرىلىمى ارتتا قالعان وڭىرلەرگە باسىم بولىنبەك. دەگەنمەن، بيلىك قولعا العان وسى شارالار ايماقتاردان جاپپاي كوشى-قوندى توقتاتا الا ما، الدە ميللياردتاپ سالىنعان مەكتەپتەر مەن بالاباقشالار بوس قالا ما، بۇل ۋاقىتتىڭ ەنشىسىندەگى دۇنيە. تۇجىرىمداماداعى جالپى جوسپارلاردىڭ ناقتىلىعى تومەن ەكەنى دە ءجيى سىنعا الىنىپ ءجۇر. ماسەلەن، ماڭعىستاۋ مۇناي ءوندىرىسى ەسەبىنەن داميتىنى تۇسىنىكتى، ال ەكونوميكاسى ءارتاراپتانباعان وڭىرلەرگە قاتىستى ناقتى ينۆەستيسيالىق جوبالار بەلگىسىز كۇيىندە قالىپ وتىر. مەجەلى مەرزىمدە بۇل جوسپارلار ىسكە اسا ما، جوق پا، ول جاعىن باجايلاۋدان دا قينالامىز"، - دەيدى Finprom ساراپشىلارى.
