مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قامتاماسىز ەتۋدە مەملەكەتتىك دەڭگەيدە قانداي شارالار قولعا الىنىپ جاتىر؟ بۇل – كوپشىلىگىمىزگە بەيمالىم ساۋال. دەسە دە، وسى باعىتتا قىرۋار شارۋانىڭ اتقارىلىپ جاتقانى جايىنداعى دەرەكتەر قوعام نازارىنا اركەز ۇسىنىلىپ تۇرادى. ونىڭ ۇستىنە، بۇۇ كونۆەنسياسىنا قاتىسۋشى مەملەكەتتەر كونفەرەنسياسىنىڭ 16-سەسسياسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ۆيسە-مينيسترى نازگۇل ساعىندىقوۆانىڭ بىلاي دەگەنى بار: «قازاقستان حالىقارالىق مىندەتتەمەلەردىڭ باسىمدىعى، بۇۇ-نىڭ مۇگەدەكتەردىڭ قۇقىقتارى تۋرالى كونۆەنسياسىنىڭ ورىندالۋىن قولدايدى. ءبىز مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارىمىزدىڭ ماسەلەسىن نازاردان تىس قالدىرعان ەمەسپىز. ءتىپتى، بيزنەستە دە، الەۋمەتتىك سالادا دا ولارعا جان-جاقتى باسىمدىق بەرىلەدى».
راسىندا، ەلىمىزدە مۇگەدەكتەردى الەۋمەتتىك قورعاۋ قازاقستاننىڭ كونستيتۋسياسىمەن، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مۇگەدەكتەردى الەۋمەتتىك قورعاۋ تۋرالى» زاڭىمەن جانە باسقا دا نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەرمەن رەتتەلەدى. 2015 جىلى مۇگەدەكتەردىڭ قۇقىقتارى تۋرالى كونۆەنسيانى راتيفيكاسيالاۋ ارقىلى قازاقستان مۇگەدەكتەرگە قاتىستى بۇۇ جارعىسىنىڭ نەگىزگى قاعيداتتارىن ىسكە اسىرۋعا دايىن ەكەنىن ءبىلدىردى. بۇل دەگەنىمىز تەڭ مۇمكىندىكتەر جاساۋدى جانە قول جەتىمدى ورتا، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن، ولاردىڭ تاڭداۋ قۇقىعىن، دەربەستىگى مەن تاۋەلسىزدىگىن، قوعامعا ارالاسۋىن جانە قوسىلۋىن كەمسىتۋسىز جانە قاجەتتىلىكتەردىڭ الۋان تۇرلىلىگىن جانە ولاردىڭ ەلدىڭ يگىلىگىنە قوسقان ۇلەسىن ەسكەرە وتىرىپ قامتاماسىز ەتەدى.
«مۇگەدەكتىك – مۇگەدەكتەر اراسىنداعى ءوزارا بايلانىسۋ جانە ولاردىڭ باسقالارمەن تەڭ دارەجەدە قوعام ومىرىنە تولىق جانە ءتيىمدى قاتىسۋىنا كەدەرگى كەلتىرەتىن كوزقاراستىق ەكولوگيالىق كەدەرگىلەردىڭ ناتيجەسى»، - دەلىنگەن قۇجاتتىڭ كىرىسپەسىندە. مۇگەدەكتەردىڭ ادام قۇقىقتارى مەن نەگىزگى بوستاندىقتارىن تولىق پايدالانۋىنا، سونداي-اق مۇگەدەكتەردىڭ تولىققاندى قاتىسۋىنا جاردەمدەسۋ ولاردىڭ سەنىمدىلىگىن ارتتىرادى جانە قوعامنىڭ ادامي، الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق دامۋىندا ەلەۋلى پروگرەسكە قول جەتكىزەدى.
قازاقستانداعى مۇگەدەكتەر مىنالارعا قۇقىلى:
الەۋمەتتiك قورعاۋ، وڭالتۋ، قوعامعا ينتەگراسيالاۋ، الەۋمەتتiك جاردەماقىلار جانە مەملەكەت كورسەتە الاتىن كەز كەلگەن كومەك نىساندارى؛
الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم مەن اقپاراتقا قولجەتىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ؛
ءبىلىم الۋ، قىزمەت ءتۇرىن، ونىڭ ىشىندە ەڭبەكتى ەركىن تاڭداۋ، سونداي-اق كاسىپتىك وقىتۋ جانە قايتا دايارلاۋ، وڭالتۋ جانە جۇمىسقا ورنالاستىرۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن قولداۋ جانە دامىتۋ؛
تۇرعىن ءۇي الۋ (جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارعا جۇگىنۋ ارقىلى)، تەگىن مەديسينالىق كومەكتىڭ كەپىلدىك بەرىلگەن كولەمىن جانە ءبىرىنشى كەزەكتەگى كومەكتى الۋ.
مۇگەدەكتەردى جۇمىسپەن قامتۋدى جانە جۇمىسقا ورنالاستىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ شەڭبەرىندە مىنالار رەتتەلەدى:
مۇگەدەكتەر ءۇشىن جۇمىس ورىندارىنىڭ جالپى سانىنىڭ 3 پايىزى مولشەرىندە جۇمىس ورىندارىنىڭ كۆوتاسىن بەلگىلەۋ جانە ارنايى ءارى الەۋمەتتىك جۇمىس ورىندارىن قۇرۋ؛
جەكە كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ، شاعىن جانە ورتا بيزنەستى ىلگەرىلەتۋ ەسەبىنەن مۇگەدەكتەر ءۇشىن قوسىمشا جۇمىس ورىندارىن قۇرۋ؛
مۇگەدەكتەردى كاسىپتىك وقىتۋدى ۇيىمداستىرۋ؛
ەڭبەك شارتىن جاساسۋدان نەمەسە مانساپتىق وسۋدەن باس تارتۋ، مۇگەدەك قىزمەتكەردىڭ كەلىسىمىنسىز باسقا جۇمىسقا اۋىستىرۋ نەمەسە مۇگەدەكتىگى بويىنشا جۇمىستان بوساتۋ جاعدايلارىن بولدىرماۋ (دەنساۋلىق جاعدايى كاسىپتىك مىندەتتەرىن ورىنداۋعا كەدەرگى كەلتىرەتىن نەمەسە جۇمىس ىستەۋىنە ءقاۋىپ توندىرەتىن جاعدايلاردى قوسپاعاندا).
جاڭاشىلدىقتاردىڭ ىشىندە ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ۆيسە-مينيسترى مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ازاماتتارعا دەپۋتاتتىق مانداتتاردى بولۋدە كۆوتا بەلگىلەدى. ءدال ءقازىر ءبىزدىڭ پارلامەنتىمىزدە ءماجىلىس دەپۋتاتى رەتىندە بەس مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ازاماتتىڭ مانداتى بار.
قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاندا مۇگەدەكتەردىڭ قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ جانە ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ جونىندەگى ۇلت جوسپارىنىڭ ەكىنشى كەزەڭى جۇزەگە اسىرىلۋدا. 2023 جىلى جەكە كومەكشىلەردى دايارلاۋ جانە ولارعا قىزمەت كورسەتۋ، الەۋمەتتىك قىزمەتكەرلەر مەن پەداگوگتاردىڭ مارتەبەسىن ارتتىرۋ، مەكەمەلەردە جانە ۇيدە مەديسينالىق قىزمەت كورسەتۋ جانە مادەني-سپورتتىق قىزمەت كورسەتۋ (ينكليۋزيۆتى تۋريزم) تاريفتەرىن قالىپتاستىرۋ جانە جەتىلدىرۋ بويىنشا وزگەرىستەر كۋرسى بەلگىلەندى.
2025 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن 22 مىڭ نىساندى مۇگەدەكتەردىڭ زاڭدى قاجەتتىلىكتەرىنە بەيىمدەۋ جوسپارلانۋدا. وتكەن جىلدىڭ وزىندە 9 128 مەملەكەتتىك، مەديسينالىق جانە ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنە جانە باسقا دا ازاماتتىق ينفراقۇرىلىم وبەكتىلەرىنە (ءدارىحانالار، بانكتەر مەن پوشتا بولىمشەلەرى، مادەنيەت وشاقتارى، الەۋمەتتىك وڭالتۋ ورتالىقتارى، ساۋدا ۇيلەرى جانە باسقا دا ساۋدا وبەكتىلەرى) بەيىمدەلدى.
