بريتاندىق Global Banking & Finance Review باسىلىمى قازاقستانداعى ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىنىڭ ارتۋىنا ارنالعان ماقالا جاريالاپ، وعان قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرگەن شارالاردى ءتىزىپ شىقتى،- دەپ حابارلايدى Dalanews.kz
باسىلىم اتاپ وتكەندەي، قازاقستان ءداستۇرلى تۇردە تابيعي رەسۋرستارىمەن تانىمال ەل بولعانىمەن، ءقازىر ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ارتتىرۋ باعىتىنداعى كۇش-جىگەرىمەن دە تانىلىپ كەلەدى. رەسمي ستاتيستيكاعا سايكەس، 2024 جىلعا قاراي ەلدەگى كەدەيلىك دەڭگەيى 2001 جىلمەن سالىستىرعاندا 46،7%-دان 5%-عا دەيىن تومەندەگەن. وسى ۋاقىت ارالىعىندا ناقتى جالاقى 21%-عا ارتقان، بۇل ينكليۋزيۆتى ءوسۋدى كوزدەيتىن جان-جاقتى ترانسفورماسيانىڭ ناتيجەسى ەكەنىن كورسەتەدى.
كوپتەگەن دامۋشى ەكونوميكالار كەدەيلىكپەن كۇرەستە تىكەلەي قارجىلاي تولەمدەرگە ارقا سۇيەسە، قازاقستان ەڭبەك نارىعىنا ينتەگراسيا مەن جۇمىس ورىندارىن قۇرۋعا باسىمدىق بەرەدى. بۇل باعىتتاعى نەگىزگى باستامالاردىڭ ءبىرى – ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ «جوبالاردىڭ يننوۆاسيالىق ناۆيگاتورى» اتتى سيفرلىق پلاتفورماسى. بۇل پلاتفورما ەڭبەك نارىعىنداعى ۇردىستەردى باقىلاپ، ينۆەستيسيالىق اعىنداردى تالداپ، جۇمىسپەن قامتۋ الەۋەتىن بولجايدى. قازىرگى تاڭدا پلاتفورما 73،7 ترلن تەڭگە كولەمىندەگى 1383 ينۆەستيسيالىق جوبانى باقىلاۋدا ۇستاپ وتىر. بۇل جوبالار 220 000-نان استام جاڭا جۇمىس ورنىن قۇرۋدى كوزدەيدى. 2025 جىلعا قاراي 30 660 جۇمىس ورنى قۇرىلعان. ايماقتىق جۇمىسپەن قامتۋ جول كارتالارى 250 000-نان استام ازاماتتىڭ ەڭبەك نارىعىنا قوسىلۋىنا مۇمكىندىك بەردى. ونىڭ ىشىندە 115 900 ادام سۋبسيديالانعان جۇمىس ورىندارىنا، 66 600 ادام اشىق نارىقتاعى جۇمىس ورىندارىنا، ال 62 900 ادام جەكەمەنشىك باستامالار ارقىلى جۇمىسقا ورنالاستى، – دەپ اتاپ ءوتتى باسىلىمنىڭ باس رەداكتورى ۆاندا ريچ.
ول 2025 جىلى قۇرىلعان 90 000 جۇمىس ورنى تۇراقتى ەكەنىن جانە بۇل ۇزاق مەرزىمدى الەۋمەتتىك تۇراقتىلىققا ىقپال ەتەتىنىن باسا ايتتى. سونىمەن قاتار، تۇلەكتەردى كەپىلدەندىرىلگەن جۇمىسپەن قامتۋدى ماقسات ەتكەن قىسقا مەرزىمدى كاسىبي وقىتۋ باعدارلامالارى ۇسىنىلۋدا. بۇل باعدارلامالار اسىرەسە مۇگەدەكتىگى بار ازاماتتار، ءبىلىم الماعان جاستار مەن جۇمىسسىز تۇلەكتەر سياقتى وسال توپتارعا باعىتتالعان. سونداي-اق وڭىرلەر اراسىنداعى ەڭبەك كۇشى تەڭسىزدىگىن جويۋ ءۇشىن كوشۋگە ارنالعان گرانتتار قاراستىرىلعان.
2025 جىلى قازاقستان 4،7 ميلليون وسال ازاماتقا – زەينەتكەرلەرگە، مۇگەدەكتىگى بار ادامدارعا جانە كوپبالالى وتباسىلارعا قولداۋ كورسەتۋ ءۇشىن 6 ترلن تەڭگەدەن استام قاراجات ءبولدى. ءۋيازۆيموستتى باعالاۋ جۇيەسىنە نەگىزدەلگەن جاڭا سيفرلىق پلاتفورما ازاماتتاردىڭ ناقتى قارجىلىق مۇقتاجدىعىن انىقتاۋعا كومەكتەسىپ، رەسۋرستاردى ءادىل جانە ءتيىمدى ءبولۋدى قامتاماسىز ەتەدى. قازىرگى ۋاقىتتا بۇل پلاتفورما كەيبىر وڭىرلەردە پيلوتتىق تۇردە سىناقتان وتكىزىلۋدە. قازاقستان سونداي-اق جىل سايىن 4،7 ميلليوننان استام ادام ءۇشىن زەينەتاقىلار مەن جاردەماقىلاردى يندەكساسيالاپ وتىرادى. 2023 جىلى باستالعان كەزەڭ-كەزەڭىمەن رەفورما ناتيجەسىندە 2027 جىلعا قاراي بازالىق زەينەتاقى مولشەرى بازالىق ستاندارتتىڭ 70%-ىنا، ال ەڭ جوعارعىسى 120%-ىنا دەيىن وسەدى. 2023 جىلى 2،3 ميلليون زەينەتكەردىڭ زەينەتاقىسى ورتا ەسەپپەن 28%-عا ارتتى. 2025 جىلدىڭ باسىندا زەينەتاقى الماستىرۋ كوەففيسيەنتى 45،5%-عا جەتىپ، حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمىنىڭ ستاندارتتارىنا سايكەس كەلدى.
2024 جىلى قازاقستاندا ەڭ تومەنگى جالاقىنى ەسەپتەۋدىڭ جاڭا ادىستەمەسى بەكىتىلدى. ول مەدياندىق جالاقى دەڭگەيلەرى مەن ەڭبەك ونىمدىلىگىنە نەگىزدەلگەن. بۇل جۇيە جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ مۇمكىندىكتەرى مەن جۇمىسكەرلەردىڭ قاجەتتىلىكتەرىن تەڭەستىرە وتىرىپ، ەڭبەكاقى مولشەرىنىڭ بولجامدىلىعىن ارتتىرادى. 2020 جىلدان 2025 جىلعا دەيىن 1،2 ميلليون مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ جالاقىسى ايتارلىقتاي ءوستى. اتاپ ايتقاندا، 600 000-عا جۋىق ءمۇعالىم مەن 40 000 الەۋمەتتىك قىزمەتكەردىڭ جالاقىسى 2020–2023 جىلدار ارالىعىندا ەكى ەسە ارتتى. دارىگەرلەردىڭ جالاقىسى جىل سايىن 30%-عا، مەدبيكەلەردىكى 20%-عا ءوستى. تاعى 600 000 مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ جالاقىسى كەزەڭ-كەزەڭمەن ارتتى. 2024 جىلى ەلدە ءقاۋىپتى جاعدايدا جۇمىس ىستەيتىن قىزمەتكەرلەرگە ارنايى الەۋمەتتىك تولەم ەنگىزىلدى. بۇل شارا جۇمىس ورنىنداعى قاۋىپسىزدىكتى ارتتىرۋعا جانە كاسىپتىك اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋعا باعىتتالعان، – دەپ اتاپ وتەدى اۆتور.
قازاقستاننىڭ قۇرىلىمدىق رەفورمالارى تەك الەۋمەتتىك سالامەن شەكتەلمەيدى. 2025 جىلى 45 جاڭا ينۆەستيسيالىق جوبانىڭ ىسكە قوسىلۋى جوسپارلانىپ وتىر، ولار شامامەن 20 000 جۇمىس ورنىن اشادى. 2026 جىلى – 98 جوبا ارقىلى 24 900 جۇمىس ورنى، ال 2027 جىلى – 56 جوبا اياسىندا 27 700 جۇمىس ورنى قۇرىلادى. 2010 جىلدان بەرى ءۇي شارۋاشىلىقتارىنىڭ ناقتى تابىسى 80%-عا ارتتى، بۇل ءتىپتى داعدارىس كەزەڭدەرىندە دە بايقالعان. بۇل ءوسىم الەۋمەتتىك شىعىنداردىڭ ۇلعايۋىمەن قاتار ءجۇردى: 2010 جىلدان 2025 جىلعا دەيىن بىرىكتىرىلگەن بيۋدجەتتىك شىعىندار 4،5 ترلن تەڭگەدەن 30،3 ترلن تەڭگەگە دەيىن ءوستى، ال الەۋمەتتىك قورعاۋعا ارنالعان شىعىندار 6،7 ەسە ارتىپ، 6 ترلن تەڭگەگە جەتتى. وسى كەزەڭ ىشىندە الەۋمەتتىك شىعىندار ۇلتتىق بيۋدجەتتىڭ شامامەن 20%-ىن تۇراقتى تۇردە قۇراپ وتىر.
