بۇل جولعى كەزدەسۋدە دە پۋتين باياعى ادەتىنە باسىپ شەتەلدى شيىرلاپ كەتتى. رەسەيدىڭ باقىتسىزدىعىن اقش-تان كوردى. ۋىستان شىعىپ كەتكەن ۋكراينانى ايىپتادى. ورتا ازيا، سونىڭ ىشىندە قازاقستاندى ءسوز ەتتى.
باسپا ءسوز جيىنىنا قاتىسقان Qazaqstan تەلەارناسىنىڭ ءتىلشىسى ينديرا بەكايدار ۆلاديمير پۋتيننەن قازاقستانعا مەملەكەتتىك ساپارمەن قاشان كەلەتىنىن جانە ەكى ەل اراسىنداعى بايلانىستار جايلى سۇرادى.
پرەزيدەنت قازاقستاننىڭ رەسەي ءۇشىن ەڭ جاقىن وداقتاس ەكەنىن، ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناس جوعارى دەڭگەيدە جالعاسىپ جاتقانىن ايتتى.
اسىرەسە، ەكونوميكالىق بايلانىستىڭ ورنىققانىن جەتكىزدى.
ءار نارسەدەن استار ىزدەيتىن رەسەيلىك اقپارات قۇرالدارى قازاقستاندى تىلگە تيەك ەتكەن ءپۋتيننىڭ توقايەۆ تۋرالى جاق اشپاعانىن اڭعارىپ ۇلگەرىپتى.
"پۋتين ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى دوستىققا قازاقستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتى نازاربايەۆتىڭ ايرىقشا ىقپال ەتكەنىن اتاپ ءوتتى. ءسوي دەي وتىرا قازاقستاننىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى توقايەۆتى ەلەپ ەسكەرمەدى"، – دەيدى «نوۆايا گازەتا».
وسى ەلدەگى ورىس ءتىلىنىڭ احۋالىنا باعا بەرەردە – وتىز جىل بويى ورىس ءتىلىنىڭ رەسمي ستاتۋسىن ساقتاپ كەلگەن ەكس-پرەزيدەنتكە العىس ءبىلدىردى.
«قازاقستاندا قانشا ادام ورىس تىلىندە سويلەيتىنىن ءوزىڭىز دە جاقسى بىلەسىز. قازاقستان – ءورىستىلدى ەل. وندا ورىس مەكتەپتەرى كوبەيىپ كەلەدى. رەسەيلىك جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ فيليالدارى دا كوپتەپ اشىلىپ»، – دەدى ۆلاديمير پۋتين.
كرەمل قارجىلاندىراتىن پروپاگاندا قۇرالدارى نازاربايەۆ بيلىكتەن كەتكەلى ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى سىيلاستىققا سىزات تۇسكەنىن ايتۋدا. بۇعان توقايەۆتىڭ تۇركى ەلدەرىنە تىم كوپ ارقا سۇيەيتىنى، توقايەۆ كەلگەلى تۇركى كەڭىستىگىنىڭ ءورىسى كەڭەيىپ جاتقانى سەبەپ.
توقايەۆتىڭ تۇسىندا قازاقستانعا قارسى اقپاراتتىق شابۋىل دا ۇدەي تۇسكەن. «مىلتىقسىز مايدانعا» ابدەن توسەلگەن كرەمل يدەولوگتارى دۋما دەپۋتاتتارىن الدىعا سالىپ، ەلدىڭ تەرريتوريالىق تۇتاستىعىنا كۇمان كەلتىرەتىن پىكىر ايتقىزۋدا.
«توقايەۆتىڭ تۇسىندا «تىلدىك پاترۋلدەر» پايدا بولدى. ونىڭ ارجاعىندا اق وردانىڭ توبەسى قىلتيادى. قازاقستان بيلىگى ۇلتشىلدارمەن اۋىز جالاسقان»، – دەيدى رەسەيلىك ماسس-مەديا.
ايتا كەتەلىك، بيىل تامىزدا رەسەيدىڭ بيلىكشىل باسىلىمدارى مەملەكەتتىك تىلدە قىزمەت كورسەتۋدى تالاپ ەتكەن "Til Maydani ونلاين پارتياسى" Youtube ارناسىنىڭ اۆتورى قۋات احمەتوۆتىڭ جانە سول سياقتى بەلسەندىلەردىڭ ۆيدەولارىن "ورىستار مەن ورىسشا سويلەيتىندەردى جەك كورۋ" دەپ باعالاعان. ونىڭ ارتى ماسكەۋ قۋات احمەتوۆتىڭ رەسەي اۋماعىنا كىرۋىنە 50 جىلعا تىيىم سالدى. قازاقستاننىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قۋات احمەتوۆتىڭ ۇستىنەن قىلمىستىق ءىس قوزعاپ، بەلسەندى كييەۆكە كەتۋگە ءماجبۇر بولعان.
تۇركى كەڭەسىنىڭ ءسامميتى قارساڭىندا رەسەيدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆ قازاقستاندا ورىستاردىڭ قۋعىن كورىپ جاتقانىن ءارى كسەنوفوبيا كۇشەيىپ تۇرعانىن مالىمدەگەن.
دەپۋتات داريعا نازاربايەۆا لاۆروۆقا قارسى جاۋاپ قاتىپ، رەسەي ديپلوماتىنىڭ ارتىق كەتكەنىن استارلاپ ايتقان ەدى.
«رەسەيدىڭ وزىندە دە ايتارلىقتاي قوعامدىق نارازىلىق تۋدىراتىن جانە رەسەي مەملەكەتىن جاعدايعا ساي ارەكەت ەتۋگە ماجبۇرلەيتىن “كسەنوفوبيالىق كورىنىستەر” اراگىدىك توبە كورسەتىپ جاتادى»، – دەگەن ەدى نازاربايەۆا.
...
تانىمال ساياساتتانۋشى اركاديي دۋبنوۆتىڭ ايتۋىنشا رەسەيدىڭ قازاقستاندى تۇرتپەكتەپ وتىرۋى تەگىن ەمەس. قازاق بيلىگىنە، ەڭ الدىمەن قازاقتاردىڭ كوڭىلىنە تيەتىن مالىمدەمە جاساۋ ارقىلى كرەمل نۇر-سۇلتاندى تەجەپ وتىرعىسى كەلەدى.
«وركەنيەت كوشىنە ىلەسكىسى كەلەتىن، وزىق تەحنولوگيا مەن يننوۆاسيالىق جاڭاشىلدىققا ۇمتىلاتىن قازاقستاننىڭ بەلسەندىلىگى كرەمل يدەولوگتارىنا ۇنامايدى. كوسەگەسى كوگەرگەنىن قالامايدى. وداقتاسىن بايلاپ-ماتاپ ۇستاعاندى ءجون كورەدى.
رەسەي ەليتاسى ءۇشىن قازاقستاننىڭ وزگەرمەگەنى، وركەنيەتكە ۇمتىلماعانى، وسى ەلدەگى ءورىستىلدى اۋديتوريانىڭ ازايماعانى كەرەك. قازاقستانداعى ءورىستىلدى كەڭىستىك ساياسي ءارى قارجىلىق ىقپالىن ساقتاۋدىڭ امالى»، – دەيدى دۋبنوۆ.
ساراپشىنىڭ پىكىرىنشە توقايەۆ كەلگەلى قازاقستان رەسەيدىڭ ىقپال ەتۋ وربيتاسىنا شىعۋعا تالاپتانىپ ءجۇر. ماسكەۋ مۇنى ديۆەرسيا دەپ قابىلدايدى. تۇتاستاي العاندا كرەمل ورتا ازيا ەلدەرىنىڭ دەربەس ساياساتى بولۋى مۇمكىن دەگەندى مويىندامايدى.
«توقايەۆتىڭ تۇسىنداعى قازاقستان رەسەيدەن بولەك وزگە دە وداقتاستاردى ىزدەۋگە تىرىسۋدا. سونىڭ ىشىندە تۇركيانىڭ ورنى بولەك. ەردوعان توقايەۆتىڭ قولتىعىنا سۋ بۇركىپ وتىر. ءبىراق بۇل قازاقستاندى اياقتان شالۋدىڭ كورىنىسى ەمەس. تۇركيا تۇركى مەملەكەتتەرىنىڭ وداعىن قۇرۋعا مۇددەلى. بۇعان الدىمەن ورتا ازيا ەلدەرى، سونىڭ ىشىندە قازاقستان ءۇن قوسىپ، بەلسەندىلىك تانىتۋى كەرەك»، – دەيدى دۋبنوۆ.
...
ال ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپايەۆتىڭ پىكىرىنشە ۋاقىت وزعان سايىن قازاقستان رەسەيدەن الىستاي تۇسەدى. تانىم مەن تالعام، قۇندىلىق پەن كوزقاراس تۇرعىسىنان ورىس پەن قازاق ۇيلەسە بەرمەيدى. ونىڭ ۇستىنە قازاقتاردىڭ سانى ۇزدىكسىز وسۋدە، ەلدىڭ ەگەسى سانالاتىن ۇلتتىڭ ۇلەسى 70 پايىزدان اسىپ جىعىلعان.
ايتسە دە رەسەيدىڭ تارتىلىس كۇشى كۇشتى. ماسكەۋ قازاقستاندى ءوز ىقپالىنان شىعارماس ءۇشىن، نەبىر-نەبىر زىمياندىققا بارۋعا ءازىر.
رەسەيدىڭ قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندە اەس سالۋ جوباسىن ناسيحاتتاۋى تەگىن ەمەس. ەلدىڭ ەلەكتروندى ۇكىمەتىن «سبەرگە» تاپسىرۋدىڭ ارتىندا دا ۇلكەن استار بار.
"قازاقستان مەن رەسەي «اجىراسۋدىڭ» الدىنداعى ەرلى-زايىپتىلار سەكىلدى. ولار ءالى دە بولسا بىرگە ءومىر سۇرۋگە ءۇمىتتى، ءبىراق كۇن وتكەن سەنىم سەمىپ بارادى. كۇندەردىڭ كۇنى ەكى جاققا كەتىپ تىنادى. كرەمل نۇر-سۇلتاندى وتىز جىل بويى ۋىسىندا ۇستاپ كەلدى. ءبىراق ءبىر جايتتى ەسەپكە المادى. قازاقستاندا بۋىن الماسۋ پروسەسى ءجۇردى. قۇندىلىق وزگەردى. رەسەي ءوز ابىرويىن ءوزى قۇرتىپ، اگرەسسور اتاندى. رەسەي ديپلوماتيا تىلىندە سويلەسە المايدى.
ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىق جىل وتكەن سايىن ايقىن ءبىلىنىپ وتىر. توقايەۆ پەن ءپۋتيننىڭ اراسى سالقىن. نازاربايەۆتىڭ تۇسىنداعى بارىس-كەلىس كۇرت ازايعان، سىيلاستىققا سىزات تۇسكەن"، – دەيدى ساتپايەۆ.
ونىڭ پىكىرىنشە ەكى ەلدىڭ اراسىن جالعاپ، جىلىقاباق تانىتىپ وتىرعان جالعىز ادام – نازاربايەۆ. ونىڭ كوزى كەتى كەتكەنى ءۇنى قازاقستان مەن رەسەيدىڭ اراسىنداعى بايلانىس بىرتىندەپ سوگىلە باستايدى.
قۋانىش راحمەتوللا ۇلى
