مونرەالدا وتكەن حالىقارالىق ازاماتتىق اۆياسيا ۇيىمى اسسامبلەياسىنىڭ 42ء-شى سەسسياسىندا ۇيىم مەن جاھاندىق اۆياسيا ءۇشىن كەلەسى ءۇش جىلدىق جۇمىس سيكلىنىڭ ناقتى جوسپارىن انىقتايتىن جاڭا يكاو كەڭەسى سايلاندى.
بۇل قازاقستان ءۇشىن ەرەكشە اسسامبلەيا بولدى: ەلىمىز العاش رەت ءوزىن بەلسەندى ءارى كەمەل مۇشە رەتىندە تانىتتى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى كولىك مينيسترلىگى ازاماتتىق اۆياسيا كوميتەتىنىڭ ءتورايىمى سالتانات تومپييەۆا باستاعان قازاقستاندىق دەلەگاسيا الەمدىك اۆياسيا قاۋىمداستىعىنا 33 باستاما ۇسىندى. بۇل باستامالار جاي عانا جالپى مالىمدەمەلەر ەمەس، ينسپەكتورلاردى وقىتۋ مەن پەرسونالدى ليسەنزيالاۋدان باستاپ ۇشقىشسىز جۇيەلەردى بىرىكتىرۋگە جانە قاۋىپسىزدىكتى باقىلاۋ ءۇشىن جاساندى ينتەللەكت قولدانۋعا دەيىنگى پراكتيكالىق تەتىكتەر بولدى.
قازاقستان قازىرگى ۋاقىتتا حالىقارالىق اۆياسيا تاجىريبەسىندە جوق ناقتى شارالاردى، ۇسىنىستاردى جانە ەرەجەلەردى ازىرلەۋدى ۇسىندى، دەگەنمەن ولاردى ەنگىزۋ جانە قولدانۋ ەلدەر اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى ايتارلىقتاي جاقسارتۋعا، ۇشۋ قاۋىپسىزدىگىن ارتتىرۋعا جانە ازاماتتىق اۆياسيا قاۋىپسىزدىگىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
بۇل اۋە كەمەلەرىنىڭ بورتىنداعى مەديسينالىق توتەنشە جاعدايلارعا ارەكەت ەتۋدىڭ ءبىرتۇتاس جاھاندىق يكاو جۇيەسىنە قاتىستى، ول كابيناداعى شەكتەۋلەرگە، ەكيپاجدى دايىنداۋدىڭ ءارتۇرلى دەڭگەيلەرىنە جانە جەردەگى مەديسينالىق قىزمەتتەرمەن كەلىسىلگەن راسىمدەردىڭ بولماۋىنا بايلانىستى ەرەكشە ءتاسىلدى قاجەت ەتەدى.
قازاقستان بايلانىس، ناۆيگاسيا جانە باقىلاۋدىڭ سەنىمدىلىگىنە جاۋاپ بەرەتىن اۋە قوزعالىسىن باسقارۋ جۇيەلەرىنىڭ ينجەنەرلەرىن (ATSEP) ليسەنزيالاۋ ءۇشىن يكاو ەرەجەلەرىن ازىرلەۋ قاجەتتىگىن ايتتى. بۇل ينجەنەرلەر ۇشۋ قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن مەحانيكا ۇشاقتاردىڭ ۇشۋعا جارامدىلىعى ءۇشىن ماڭىزدى، ءبىراق ەلدەردەگى ءارتۇرلى تاجىريبەلەر جاھاندىق قاۋىپسىزدىك پەن جۇيە ۇيلەسىمدىلىگىنە ءقاۋىپ توندىرەدى.
قازاقستان سونداي-اق سترەسكە توزىمدىلىك جانە كۇردەلى جاعدايلاردا شەشىم قابىلداۋ قابىلەتى سياقتى ءقاۋىپسىز قىزمەتكە اسەر ەتەتىن ۇشقىشتاردىڭ پسيحولوگيالىق قۇزىرەتتەرىن باعالاۋدىڭ ءبىرىڭعاي حالىقارالىق ستاندارتتارىن ازىرلەۋدى ۇسىندى. ءبىزدىڭ ساراپشىلار ەلدەرگە ۇشقىشتاردى ءقاۋىپسىز جانە دايەكتى تۇردە ليسەنزيالاۋعا كومەكتەسەتىن پسيحومەتريالىق باعالاۋ بويىنشا ۇسىنىستار ازىرلەۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى.
سونىمەن قاتار حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتى جەڭىلدەتە وتىرىپ، ءارتۇرلى ەلدەردىڭ ۇشقىشتارى مەن ماماندارىنىڭ بىلىكتىلىگىن ءبىر جۇيەدە تەكسەرۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن اۆياسيالىق پەرسونال ليسەنزيالارى مەن وقۋ ورتالىعى سەرتيفيكاتتارىنىڭ جاھاندىق دەرەكتەر بازاسىن قۇرۋدى ۇسىنىلدى. مۇنداي پلاتفورما بىلىكتىلىكتى ءوزارا تانۋدى جەڭىلدەتەدى، بيۋروكراتيانى ازايتادى جانە اۆياسيالىق قاۋىپسىزدىكتى جاقسارتادى.
قازاقستان ءوز تاجىريبەسىنە سۇيەنە وتىرىپ، وسى جانە باسقا دا كوپتەگەن ۇسىنىستاردى العا تارتتى. بۇل جاي عانا ۇسىنىستار ەمەس، جاھاندىق يندۋسترياداعى ناقتى ولقىلىقتاردى جويۋعا باعىتتالعان دايىن شەشىمدەر. ەرەجەلەر مەن تەحنولوگيالار نەعۇرلىم اشىق بولسا، جولاۋشىلار مەن اۋە كومپانيالار ءۇشىن حالىقارالىق وپەراسيالار سوعۇرلىم سەنىمدى جانە بولجامدى بولادى.
اسسامبلەيانىڭ اشىلۋىندا يكاو كەڭەسىنىڭ پرەزيدەنتى سالۆاتورە شاككيتانو "ءبىز بۇگىن اۆياسيانىڭ بولاشاعىن قالاي قالىپتاستىراتىنىمىز وسى سالانىڭ الەمگە ۇرپاقتار ءۇشىن ۇسىناتىن مۇمكىندىكتەرىن انىقتايدى. بۇل اسسامبلەيا 21 عاسىردا اۆياسيانىڭ دامۋ باعىتىن بەلگىلەگەن اسسامبلەيا رەتىندە ەستە قالسىن"، - دەپ اتاپ ءوتتى.
يكاو اسسامبلەياسىنىڭ 42ء-شى سەسسياسى وسى ءىرى، بەدەلدى جاھاندىق ۇيىمنىڭ تاريحىنداعى ءبىرىنشى رەت بولعان وقيعالارمەن ەستە قالادى.
وسى جىلى يكاو ءوزىنىڭ تۇڭعىش جاھاندىق ۇندەۋىن – اۆياسيالىق قاۋىپسىزدىكتى، كەدەرگىلەردەن قورعاۋدى، تۇراقتىلىقتى جانە الەۋەتتى ارتتىرۋدى قارجىلاندىرۋدى جۇمىلدىرۋ بويىنشا بىرىكتىرىلگەن شاقىرۋدى ىسكە قوستى. قازاقستان بۇل باستامانى قولدادى جانە ءوزىنىڭ يكاو ساياساتى مەن ماقساتتارىنا، اسىرەسە ۇيىمنىڭ ترانسفورماسيا ماقساتى باستاماسىنا تولىقتاي ادالدىعىنا ۋادە بەردى.
يكاو اكىمشىلىك كوميسسياسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى لاۋازىمىنا العاش رەت ورتالىق ازيادان وكىل كەلدى – بۇل لاۋازىمعا ق ر ازاماتتىق اۆياسيا كوميتەتىنىڭ باسشىسى سالتانات تومپييەۆا سايلاندى.
بۇل فاكت سونىمەن قاتار ايماقتىڭ جاھاندىق اۆياسياداعى ءرولى مەن بەدەلىنىڭ ارتقانىن، قازاقستاننىڭ قۇزىرەتىنە دەگەن سەنىمنىڭ جوعارى دەڭگەيىن جانە ونىڭ قاۋىپسىزدىك، تۇراقتىلىق جانە سالانى دامىتۋ جونىندەگى جاھاندىق كۇن ءتارتىبىن قالىپتاستىرۋعا قوسقان ۇلەسىن كورسەتەدى.
سونىمەن قاتار، قازاقستاننىڭ تەڭىزگە شىعا المايتىن مەملەكەتتەردى دامىتۋ ساياساتىنىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىسى رەتىندەگى ءرولى اتاپ ءوتىلدى. ءبىزدىڭ ەلىمىز حالىقارالىق اۆياسيا جۇيەسىنىڭ ماڭىزدى بۋىنى بولىپ تابىلادى جانە تۇراقتى كولىك دالىزدەرىن قۇرۋ جانە حالىقارالىق بايلانىستى كەڭەيتۋ ءۇشىن بارلىق قاجەتتى شارالاردى قابىلداۋدا.
بۇل تۋرالى «تەڭىزگە شىعۋ جولى جوق دامۋشى ەلدەردەگى تۇراقتى دامۋدى ىلگەرىلەتۋدەگى اۆياسيانىڭ نەگىزگى ءرولى تۋرالى يكاو جوعارى دەڭگەيدەگى ديالوگى» پانەلدىك سەسسياسىندا باسا ايتىلدى.
يكاو EUR/NAT ايماقتىق ديرەكتورى نيكولاس راللو اۆياسيانى دامىتۋدىڭ تابىسى ۇكىمەتتەر، دونورلار، دامۋ بانكتەرى، جەكە سەكتور جانە بارلىق مۇددەلى تاراپتار اراسىنداعى بەرىك سەرىكتەستىككە بايلانىستى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
نەگىزگى كۇن تارتىبىمەن قاتار، جوعارى دەڭگەيلى جاستار ءسامميتى (Youth/NGAP) ءوتتى، وندا ەلدەر مامانداردى دايارلاۋ جولدارىن، سيفرلىق داعدىلاردى جانە جاستارعا ارنالعان كوشباسشىلىق باعدارلامالاردى تالقىلادى. سامميتتە سونىمەن قاتار 52 ەلدەن 84 جوبا قاتىسقان Global Aviation Awards ماراپاتى ءوتتى. قازاقستان ءبىرىنشى رەت مارتەبەلى سىيلىقتى جەڭىپ الدى: «قازاەروناۆيگاسيا» رمك قىزمەتكەرلەرىنىڭ جوباسى ءۇشىنشى ورىنعا يە بولدى.
2025 جىلدىڭ 4-6 قاراشاسى ارالىعىندا الماتىدا يكاو-نىڭ NGAP نەگىزگى ماقساتتارىن ىسكە اسىرۋعا باعىتتالعان ايماقتىق ICAO سەمينارى وتەدى.
قازاقستاندىق دەلەگاسيا العاش رەت يكاو اسسامبلەياسى اياسىندا اقش، ەۋروپا، ازيا جانە تاياۋ شىعىس ەلدەرىنىڭ وكىلدەرىمەن وسىنشا كوپ كەزدەسۋلەر وتكىزدى. اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋ جانە رەيستەر سانىن ارتتىرۋ ماسەلەلەرى تالقىلاندى. «قازاقستاننىڭ ازاماتتىق اۆياسياسى – سەنىمدى سەرىكتەس، بىرلەسكەن جوبالار مەن ناقتى ناتيجەلەرگە دايىن» دەگەن وتە ايقىن حابارلاما العان شەت ەلدەر تاراپىنان ايتارلىقتاي قىزىعۋشىلىق بايقالدى.
وسى اسسامبلەيانىڭ ماڭىزدى وقيعاسى قازاقستاننىڭ سينگاپۋرداعى كولىك اپاتتارىن تەرگەۋ بيۋروسىمەن قول قويعان ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم بولدى.
بىرىككەن كورولدىك، جاپونيا، ساۋد ارابياسى، پولشا، كاتار، سونداي-اق حالىقارالىق ۇيىمدار – Eurocontrol، FAA، EASA جانە يكاو اەروناۆيگاسيا بيۋروسىمەن ماڭىزدى كەلىسىمدەرگە قول جەتكىزىلدى.
سالتانات تومپييەۆا يكاو اسسامبلەياسىنىڭ 42-سەسسياسىندا سويلەگەن سوزىندە ۇيىم باسشىلىعى مەن قاتىسۋشىلارىنا يكاو باسىمدىقتارىن تولىق قولدايتىنىن ءبىلدىردى. ول قازاقستاننىڭ ريتوريكادان ارەكەتكە كوشۋگە دايىن ەكەنىن اتاپ ءوتتى:
«2025 جىلدىڭ شىلدەسىندە قازاقستان يكاو كەڭەسىنىڭ پرەزيدەنتىن العاش رەت رەسمي ساپارمەن قابىلدادى. ءبىز پرەزيدەنت مىرزاعا سەنىم مەن كۇش-جىگەرىمىزدى مويىنداۋدىڭ ماڭىزدى سيمۆولىنا اينالعان وسى ساپارىڭىز ءۇشىن شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىز. وسىنىڭ ناتيجەسىندە ازاماتتىق اۆياسيانىڭ 2050 باس جوسپارىنا قول قويىلدى – بۇل بولاشاق ءوسۋ باعىتىن ايقىندايتىن ءورشىل قۇجات. يكاو-مەن ىنتىماقتاستىعىمىزدى تەرەڭدەتە وتىرىپ، ءقاۋىپسىز، ورنىقتى جانە يننوۆاسيالىق اۆياسيانى دامىتۋ جونىندەگى كۇش-جىگەرىمىزدە سينەرگيانى قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسى تمد جانە ورتالىق ازياداعى ءبىرىنشى بولىپ يكاو-مەن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتىڭ وسى فورماتىن ورناتىپ، ۇزاق مەرزىمدى ىنتىماقتاستىق ءۇشىن بىرەگەي پلاتفورما قۇرعانىن اتاپ وتكىم كەلەدى».
الدا مۇشە مەملەكەتتەرمەن جانە يكاو-نىڭ ءتيىستى ورگاندارىمەن جۇمىس ىستەيتىن تاجىريبەلىك جۇمىستار مەن پيلوتتىق جوبالار كۇتىپ تۇر. كەلىسىلگەن شەشىمدەر يكاو-نىڭ جول كارتالارى مەن ۇسىنىستارىنا ەنگىزىلەدى جانە جاقىن ارادا جاھاندىق اۆياسيانىڭ باعىتىن بەلگىلەۋگە كومەكتەسەدى دەپ كۇتىلۋدە.
42ء-شى اسسامبلەيا قازاقستاننىڭ «قۋىپ جەتۋ» ساتىسىنان كۇن ءتارتىبىن بەلگىلەيتىن رولگە كوشۋىن بەلگىلەدى. الداعى ءۇش جىلدا بۇل ولشەنەتىن جانە قايتالاناتىن ناتيجەلەردى قامتاماسىز ەتەتىن يدەيالاردى ناقتى ىسكە اينالدىرۋ بويىنشا بەلسەندى كۇش-جىگەردى قامتيدى.
وسىنىڭ بارىندە قازاقستاننىڭ ۇلەسى جۇيەلى جانە مۋلتيپليكاتيۆتى اسەرگە يە، وقشاۋلانعان باستامالارمەن شەكتەلمەيدى، كەرىسىنشە ورتالىق ازيا ايماعىنان تىس اۋقىمدى كەڭەيتۋگە بولاتىن ەرەجەلەر مەن قۇزىرەتتەر ينفراقۇرىلىمىن قالىپتاستىرادى.
ازاماتتىق اۆياسيانى دامىتۋ جانە حالىقارالىق ارەناداعى سەنىمدى ويىنشى رەتىندەگى بەدەلىمىزدى نىعايتۋ ماقساتىندا جاسالىپ جاتقان بارلىق ءىس-شارالار ەلىمىزدىڭ تۇپكى ماقساتىنا قاراي ەلەۋلى قادام بولىپ تابىلادى: 2028 جىلى قازاقستان حالىقارالىق ازاماتتىق اۆياسيا ۇيىمىنىڭ باسقارۋشى ورگانى – يكاو كەڭەسىنە كىرۋگە ءوتىنىش بەرۋگە نيەتتى.
