Монреальда өткен Халықаралық азаматтық авиация ұйымы Ассамблеясының 42-ші сессиясында ұйым мен жаһандық авиация үшін келесі үш жылдық жұмыс циклінің нақты жоспарын анықтайтын жаңа ИКАО Кеңесі сайланды.
Бұл Қазақстан үшін ерекше Ассамблея болды: еліміз алғаш рет өзін белсенді әрі кемел мүше ретінде танытты. Қазақстан Республикасы Көлік министрлігі Азаматтық авиация комитетінің төрайымы Салтанат Томпиева бастаған қазақстандық делегация әлемдік авиация қауымдастығына 33 бастама ұсынды. Бұл бастамалар жай ғана жалпы мәлімдемелер емес, инспекторларды оқыту мен персоналды лицензиялаудан бастап ұшқышсыз жүйелерді біріктіруге және қауіпсіздікті бақылау үшін жасанды интеллект қолдануға дейінгі практикалық тетіктер болды.
Қазақстан қазіргі уақытта халықаралық авиация тәжірибесінде жоқ нақты шараларды, ұсыныстарды және ережелерді әзірлеуді ұсынды, дегенмен оларды енгізу және қолдану елдер арасындағы ынтымақтастықты айтарлықтай жақсартуға, ұшу қауіпсіздігін арттыруға және азаматтық авиация қауіпсіздігін арттыруға мүмкіндік береді.
Бұл әуе кемелерінің бортындағы медициналық төтенше жағдайларға әрекет етудің біртұтас жаһандық ИКАО жүйесіне қатысты, ол кабинадағы шектеулерге, экипажды дайындаудың әртүрлі деңгейлеріне және жердегі медициналық қызметтермен келісілген рәсімдердің болмауына байланысты ерекше тәсілді қажет етеді.
Қазақстан байланыс, навигация және бақылаудың сенімділігіне жауап беретін әуе қозғалысын басқару жүйелерінің инженерлерін (ATSEP) лицензиялау үшін ИКАО ережелерін әзірлеу қажеттігін айтты. Бұл инженерлер ұшу қауіпсіздігі үшін механика ұшақтардың ұшуға жарамдылығы үшін маңызды, бірақ елдердегі әртүрлі тәжірибелер жаһандық қауіпсіздік пен жүйе үйлесімділігіне қауіп төндіреді.
Қазақстан сондай-ақ стреске төзімділік және күрделі жағдайларда шешім қабылдау қабілеті сияқты қауіпсіз қызметке әсер ететін ұшқыштардың психологиялық құзыреттерін бағалаудың бірыңғай халықаралық стандарттарын әзірлеуді ұсынды. Біздің сарапшылар елдерге ұшқыштарды қауіпсіз және дәйекті түрде лицензиялауға көмектесетін психометриялық бағалау бойынша ұсыныстар әзірлеу қажеттігін атап өтті.
Сонымен қатар халықаралық ынтымақтастықты жеңілдете отырып, әртүрлі елдердің ұшқыштары мен мамандарының біліктілігін бір жүйеде тексеруге мүмкіндік беретін авиациялық персонал лицензиялары мен оқу орталығы сертификаттарының жаһандық деректер базасын құруды ұсынылды. Мұндай платформа біліктілікті өзара тануды жеңілдетеді, бюрократияны азайтады және авиациялық қауіпсіздікті жақсартады.
Қазақстан өз тәжірибесіне сүйене отырып, осы және басқа да көптеген ұсыныстарды алға тартты. Бұл жай ғана ұсыныстар емес, жаһандық индустриядағы нақты олқылықтарды жоюға бағытталған дайын шешімдер. Ережелер мен технологиялар неғұрлым ашық болса, жолаушылар мен әуе компаниялар үшін халықаралық операциялар соғұрлым сенімді және болжамды болады.
Ассамблеяның ашылуында ИКАО Кеңесінің президенті Сальваторе Шаккитано "Біз бүгін авиацияның болашағын қалай қалыптастыратынымыз осы саланың әлемге ұрпақтар үшін ұсынатын мүмкіндіктерін анықтайды. Бұл Ассамблея 21 ғасырда авиацияның даму бағытын белгілеген Ассамблея ретінде есте қалсын", - деп атап өтті.
ИКАО Ассамблеясының 42-ші сессиясы осы ірі, беделді жаһандық ұйымның тарихындағы бірінші рет болған оқиғалармен есте қалады.
Осы жылы ИКАО өзінің тұңғыш жаһандық үндеуін – авиациялық қауіпсіздікті, кедергілерден қорғауды, тұрақтылықты және әлеуетті арттыруды қаржыландыруды жұмылдыру бойынша біріктірілген шақыруды іске қосты. Қазақстан бұл бастаманы қолдады және өзінің ИКАО саясаты мен мақсаттарына, әсіресе Ұйымның Трансформация мақсаты бастамасына толықтай адалдығына уәде берді.
ИКАО Әкімшілік комиссиясы төрағасының орынбасары лауазымына алғаш рет Орталық Азиядан өкіл келді – бұл лауазымға ҚР Азаматтық авиация комитетінің басшысы Салтанат Томпиева сайланды.
Бұл факт сонымен қатар аймақтың жаһандық авиациядағы рөлі мен беделінің артқанын, Қазақстанның құзыретіне деген сенімнің жоғары деңгейін және оның қауіпсіздік, тұрақтылық және саланы дамыту жөніндегі жаһандық күн тәртібін қалыптастыруға қосқан үлесін көрсетеді.
Сонымен қатар, Қазақстанның теңізге шыға алмайтын мемлекеттерді дамыту саясатының белсенді қатысушысы ретіндегі рөлі атап өтілді. Біздің еліміз халықаралық авиация жүйесінің маңызды буыны болып табылады және тұрақты көлік дәліздерін құру және халықаралық байланысты кеңейту үшін барлық қажетті шараларды қабылдауда.
Бұл туралы «Теңізге шығу жолы жоқ дамушы елдердегі тұрақты дамуды ілгерілетудегі авиацияның негізгі рөлі туралы ИКАО жоғары деңгейдегі диалогы» панельдік сессиясында баса айтылды.
ИКАО EUR/NAT Аймақтық директоры Николас Ралло авиацияны дамытудың табысы үкіметтер, донорлар, даму банктері, жеке сектор және барлық мүдделі тараптар арасындағы берік серіктестікке байланысты екенін атап өтті.
Негізгі күн тәртібімен қатар, жоғары деңгейлі жастар саммиті (Youth/NGAP) өтті, онда елдер мамандарды даярлау жолдарын, цифрлық дағдыларды және жастарға арналған көшбасшылық бағдарламаларды талқылады. Саммитте сонымен қатар 52 елден 84 жоба қатысқан Global Aviation Awards марапаты өтті. Қазақстан бірінші рет мәртебелі сыйлықты жеңіп алды: «Қазаэронавигация» РМК қызметкерлерінің жобасы үшінші орынға ие болды.
2025 жылдың 4-6 қарашасы аралығында Алматыда ИКАО-ның NGAP негізгі мақсаттарын іске асыруға бағытталған аймақтық ICAO семинары өтеді.
Қазақстандық делегация алғаш рет ИКАО Ассамблеясы аясында АҚШ, Еуропа, Азия және Таяу Шығыс елдерінің өкілдерімен осынша көп кездесулер өткізді. Әңгімелесу барысында ынтымақтастықты кеңейту және рейстер санын арттыру мәселелері талқыланды. «Қазақстанның азаматтық авиациясы – сенімді серіктес, бірлескен жобалар мен нақты нәтижелерге дайын» деген өте айқын хабарлама алған шет елдер тарапынан айтарлықтай қызығушылық байқалды.
Осы Ассамблеяның маңызды оқиғасы Қазақстанның Сингапурдағы көлік апаттарын тергеу бюросымен қол қойған өзара түсіністік туралы меморандум болды.
Біріккен Корольдік, Жапония, Сауд Арабиясы, Польша, Катар, сондай-ақ халықаралық ұйымдар – Eurocontrol, FAA, EASA және ИКАО аэронавигация бюросымен маңызды келісімдерге қол жеткізілді.
Салтанат Томпиева ИКАО Ассамблеясының 42-сессиясында сөйлеген сөзінде Ұйым басшылығы мен қатысушыларына ИКАО басымдықтарын толық қолдайтынын білдірді. Ол Қазақстанның риторикадан әрекетке көшуге дайын екенін атап өтті:
«2025 жылдың шілдесінде Қазақстан ИКАО Кеңесінің президентін алғаш рет ресми сапармен қабылдады. Біз Президент мырзаға сенім мен күш-жігерімізді мойындаудың маңызды символына айналған осы сапарыңыз үшін шын жүректен алғыс айтамыз. Осының нәтижесінде Азаматтық авиацияның 2050 бас жоспарына қол қойылды – бұл болашақ өсу бағытын айқындайтын өршіл құжат. ИКАО-мен ынтымақтастығымызды тереңдете отырып, қауіпсіз, орнықты және инновациялық авиацияны дамыту жөніндегі күш-жігерімізде синергияны қамтамасыз ете отырып, Қазақстан Республикасы ТМД және Орталық Азиядағы бірінші болып ИКАО-мен стратегиялық серіктестіктің осы форматын орнатып, ұзақ мерзімді ынтымақтастық үшін бірегей платформа құрғанын атап өткім келеді».
Алда мүше мемлекеттермен және ИКАО-ның тиісті органдарымен жұмыс істейтін тәжірибелік жұмыстар мен пилоттық жобалар күтіп тұр. Келісілген шешімдер ИКАО-ның жол карталары мен ұсыныстарына енгізіледі және жақын арада жаһандық авиацияның бағытын белгілеуге көмектеседі деп күтілуде.
42-ші Ассамблея Қазақстанның «қуып жету» сатысынан күн тәртібін белгілейтін рөлге көшуін белгіледі. Алдағы үш жылда бұл өлшенетін және қайталанатын нәтижелерді қамтамасыз ететін идеяларды нақты іске айналдыру бойынша белсенді күш-жігерді қамтиды.
Осының бәрінде Қазақстанның үлесі жүйелі және мультипликативті әсерге ие, оқшауланған бастамалармен шектелмейді, керісінше Орталық Азия аймағынан тыс ауқымды кеңейтуге болатын ережелер мен құзыреттер инфрақұрылымын қалыптастырады.
Азаматтық авиацияны дамыту және халықаралық аренадағы сенімді ойыншы ретіндегі беделімізді нығайту мақсатында жасалып жатқан барлық іс-шаралар еліміздің түпкі мақсатына қарай елеулі қадам болып табылады: 2028 жылы Қазақстан Халықаралық азаматтық авиация ұйымының басқарушы органы – ИКАО Кеңесіне кіруге өтініш беруге ниетті.
