قارين قازاقستاننىڭ قازىرگى جۇيەسى شىن مانىندە قانداي جۇيە ەكەنىنە ەگجەي-تەگجەيلى توقتالىپ ءوتتى:
"قوس بيلىك" توڭىرەگىندەگى اڭگىمەلەرگە قاتىستى ويىمدى بىلدىرە كەتۋدى ءجون كوردىم.
وسى اپتادا، وسى كۇندەرى كوپ تالقىلانعان، ءجيى ايتىلعان تاقىرىپتىڭ ءبىرى – قوس بيلىك. بىردەن باسىن اشىپ ايتايىن، قوس بيلىك تۋرالى قاۋەسەت نەگىزسىز، الىپ-قاشپا اڭگىمەلەر. نەگە؟ ويتكەنى اتا زاڭىمىزدىڭ ىرگەتاسى سانالاتىن نەگىزگى ۇستىندارى مەن ۇستانىمدارى وزگەرگەن جوق، وزگەرمەيدى دە.
اتا زاڭىمىزدىڭ 2 بابىنا سايكەس قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتتىك باسقارۋ نىسانىنداعى ءبىرتۇتاس مەملەكەت.
كونستيتۋتسيامىزدىڭ 40 بابى 1 تارماعىنا ۇڭىلەر بولساڭىز مۇندا بىلاي دەپ جازىلعان:
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى – مەملەكەتتىڭ باسشىسى، مەملەكەتتىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىن ايقىندايتىن، ەل ىشىندە جانە حالىقارالىق قاتىناستاردا قازاقستاننىڭ اتىنان وكىلدىك ەتەتىن ەڭ جوعارى لاۋازىمدى تۇلعا.
بىلايشا ايتقاندا بىزدەگى بيلىكتىڭ بارلىق قۇزىرەتىن قولىندا ۇستاعان، يەلەنگەن، حالىق تاراپىنان سايلانعان پرەزيدەنت، مەملەكەت باسشىسى، جوعارعى باس قولباسشى جانە بارشامەن ءبىراۋىزدان مويىندالعان ۇلتتىق ليدەر.
مۇنىڭ ارا-جىگىن ايىرۋ اسا قيىن ەمەس. اتا زاڭىمىزعا ۇڭىلەر بولساڭىز، بارلىعى تايعا تاڭبا باسقانداي جازىلعان، بيلىكتىڭ ساياسي قۇرىلىم مەن اتقارۋ جۇيەسى كونستيتۋتسيامىزدا نىق، انىق كورسەتىلگەن.
ەلباسى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ءوزى دە "بارشامىزعا ورتاق ماقسات-مىندەت – جاڭادان سايلانعان پرەزيدەنتتى قولداپ، دەمەپ، كومەك كورسەتۋ" ەكەندىگىن ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت ايتقان بولاتىن.
اتاپ ايتقاندا مامىردا وتكەن استانا ەكونوميكالىق فورۋمىندا نازاربايەۆ: "بىزدە ءبىر عانا پرەزيدەنت بار جانە بارلىعىمىز سونىڭ توڭىرەگىندە توپتاسۋىمىز كەرەك" دەپ كەسىپ ايتتى.
جاقىندا ماجىلىستە وتكەن نۇر وتان پارتياسى فراكسياسىنىڭ وتىرىسىندا ەلباسى ەليتانى، ينتەلليگەنسياسى، بۇقارانى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ اينالىسىنا جۇمىلدىرۋ قاجەتتىگىن تاعى دا ءبىر رەت قايتالاپ ايتتى.
تۇڭعىش پرەزيدەنت، ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ جاڭا پرەزيدەنتتىڭ باعىت-باعدارىنا قوعامنىڭ جانە ەليتانىڭ كەڭ قولداۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن وسى كۇنگە دەيىنگى بارلىق تاجىريبەسى مەن ساياسي قاجىر-قايراتىن پايدالانۋدا.
ياعني، پرەزيدەنتتىك بيلىك قازاقستاندىق ساياسي جۇيەنىڭ وزەگى بولدى، بولىپ قالا بەرەدى دە.
ورتالىقتاندىرىلعان ۆەرتيكال مەن ۋنيتارلىق ءبىزدىڭ مەملەكەتتىڭ ساياسي قۇرىلىمىنىڭ مىزعىمايتىن ساياسي قاعيداسى.
ال ەندى مەملەكەتتىك بيلىك ورگاندارى جۇيەسىندەگى كادر ساياساتى كەيبىر ماسەلەلەرى تۋرالى پرەزيدەنتتىك جارلىققا كەلەتىن بولساق،
بۇل جارلىق پرەزيدەنت پەن ەلباسى ينستيتۋتتارىنا ەمەس، ول كوبىنە پرەزيدەنت اكىمشىلىگى مەن قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ اپپاراتتارى اراسىنداعى ىشكى ارەكەتتەسۋ جۇيەسىن ءبىرىڭعايلاۋعا قاتىستى، دەمەك بۇل ءجاي عانا پروسەدۋرالىق، تەحنيكالىق ماسەلە.
بۇل مەحانيزمدەر اياق استىنان، كەنەتتەن قابىلدانىپ وتىرعان جوق. ول قاۋىپسىزدىك كەڭەسى تۋرالى جاڭا زاڭنىڭ ەرەجەلەرى 2018 جىلى جازىلعان بولاتىن.
ءقازىر بار بولعانى قابىلدانعان نورمالاردى سايكەستەندىرۋگە باعىتتالعان جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتىر. ءبىراق كادرلىق ساياساتتىڭ نەگىزگى پرينسيپتەرى، مەحانيزمدەرى وزگەرمەيدى، ساقتالادى.
سايكەسىنشە قازىرگى پراكتيكا پرەزيدەنتكە ءوز بەتىمەن قانداي دا بولماسىن دەربەس شەشىم قابىلداۋعا كەدەرگى كەلتىرمەيدى. قازاقستاننىڭ بيلىك جۇيەسى ناقتى قۇرىلىمدانعان جانە ءبىرتۇتاس. ەشقانداي قوس بيلىك، ەكىگە جارىلۋ، ءبولىنۋ جوق.
مەملەكەتتىك اپپارات ورتاق تارتىپكە سايكەس تياناقتى، جۇيەلى جۇمىس ىستەۋدە. مۇنى شەتەلدىك ارىپتەستەر دە مويىنداپ وتىر.
مىسالى جۋىردا اقش-تىڭ قازاقستانداعى ەلشىسى ۋيليام موزەر مىرزا "ازاتتىق" راديوسىنا بەرگەن سۇحباتىندا قازاقستاندا قوس بيلىك ورناماعانىن ناقتى ايتقان بولاتىن.
"پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ اكىمشىلىگىمەن قارىم-قاتىناسىمىز وتە جاقسى. ونىڭ قازاقستانداعى جاعدايدى جاقسارتۋ ماقساتىندا ۇسىنعان باستامالارىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن بىرىگىپ جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. ءبىز قازاقستاندا قوس بيلىك بار دەپ ەسەپتەمەيمىز"، – دەدى اقش ەلشىسى.
بۇل شەتەلدىك ارىپتەستەرىمىزدىڭ پىكىرى. جالپى مەملەكەتتىك ساياسات سول تارتىپپەن جۇزەگە اسىرىلۋدا. بۇرىن باستالعان رەفورمالار جالعاسىپ، جاڭا باعدارلامالار ازىرلەنۋدە. وسىنىڭ ءبارىن بۇرمالاپ، باسقاشا ەتىپ كورسەتۋگە تىرىساتىن الدەبىرەۋلەر بار. ءبىراق ونىڭ ءبارى دە بەكەر.
بىزدە ورتاق ستراتەگيا، ورتاق جوسپار جانە ورتاق باسىمدىقتار ايقىندالعان. سولارعا سايكەس قازىرگى بەتالىس باعدارىنان اۋىسپاي، جۇمىستار جالعاسادى"، – دەدى ەرلان قارين.
ايتا كەتەلىك بۇدان بۇرىن اقپارات قۇرالدارىندا توقايەۆتىڭ 2019 جىلعى 9 قازانداعى “قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ كەيبىر اكتىلەرىنە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى” جارلىعى جاريالانعان.
وعان سايكەس، قازىرگى پرەزيدەنت ءبىرقاتار تاعايىنداۋلاردى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ەلباسىمەن، قازاقستان رەسپۋبليكاسى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى نۇرسۇلتانوۆ نازاربايەۆپەن الدىن الا كەلىسىپ، جاسايدى دەلىنگەن.
اتاپ ايتقاندا، ەلباسى، قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ باسشىسى، پرەزيدەنتتىڭ تاعايىندايتىن نەمەسە ولارمەن ءوزارا كەلىسىلىپ، پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسى بويىنشا، سونداي-اق ونىڭ اكىمشىلىگىمەن كەلىسىلىپ تاعايىندالاتىن ساياسي مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ ءتىزىمى جاڭارتىلدى.
"ماڭىزدى قىزمەتتەر بويىنشا تاعايىنداۋلاردى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتىمەن قازىرگى مەملەكەت باسشىسى كەلىسىپ وتىرىپ، جاسايتىن بولادى.
ولارعا باس پروكۋرور، ۇلتتىق بانكتىڭ ءتوراعاسى، ۇقك باسشىسى جانە مينيسترلەر جاتادى. مىنە، بۇلاردى مەملەكەت باسشىسى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ توراعاسىمەن كەلىسە وتىرىپ تاعايىندايدى. بۇل تىزىمگە سىرتقى ىستەر، قورعانىس جانە ىشكى ىستەر مينيسترلىك باسشىلارى كىرمەيدى.
ودان بولەك وبلىستاردىڭ، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جانە استانا اكىمدەرىنىڭ، سونداي-اق تىكەلەي پرەزيدەنتكە باعىناتىن جانە ەسەپ بەرەتىن ورگان باسشىلارى دا وسى تاسىلمەن تاعايىندالادى"، – دەپ جازىلعان ەدى جارلىقتا.
https://youtu.be/iVeR4XUCBSg
