ساراپشى اقنۇر حاميتبەك قىزى ۋكرايناداعى سوعىس توڭىرەگىندە ويىن ايتتى. Dalanews.kz ساراپشىنىڭ پىكىرىن ۇسىنادى.
ول “ۋكراينا سوعىسى نە بولادى؟ ۆلاديمير پۋتين ارى قاراي نە ىستەيدى؟» دەگەن سۇراق قويىلاتىنىن، بۇل سۇراق ونىڭ ءوزىن دە ويلاندىراتىنىن ايتتى.
"ويتكەنى بۇل اپتا (وتكەن اپتادا-ەسك) پۋتين يادرولىق قارۋىن قولدانۋ شەگىن تومەندەتكەن اپتا بولاتىن. مەندە سىزدەر سياقتى يۋتۋبتەن كورىپ، سارالاپ وتىرمىن. بۇل اپتا اقش پەن ۇلىبريتانيا ءپۋتيننىڭ قىزىل سىزىعىن كەسىپ ءوتىپ، ۋكرايناعا باتىس جەتكىزگەن ۇزاق قاشىقتىقتاعى زىمىرانداردى رەسەيگە اتۋعا رۇقسات بەرگەن اپتا بولدى.
سونداي-اق رەسەي پرەزيدەنتى پۋتين ۇلىبريتانيانى، امەريكانى جانە ۋكراينانى وسىنداي قارۋمەن جانە وسىنداي ماقساتپەن قامتاماسىز ەتكەن باسقا ەلدەردى قورقىتقان اپتا بولدى.
پۋتين جولداۋ جاساپ «ءبىز ءوز قارۋىمىزدى ءبىزدىڭ نىساندارىمىزعا قارسى قولدانۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ەلدەردىڭ اسكەري نىساندارىنا قارسى قولدانۋعا قۇقىلى سانايمىز»، - دەدى رەسەي باسشىسى بەيسەنبى كۇنى كەشكە حالىققا جولداۋىندا. سونىمەن «ۆلاديمير پۋتين ءارى قاراي نە ىستەيدى؟» دەگەن ماعان قويىلعان ساۋال ەڭ وزەكتى سۇراق بولىپ تابىلادى. مۇنىڭ جاۋابىن ءپۋتيننىڭ ءوزى دە بىلمەۋى مۇمكىن، بۇل مىنا جاعدايدى ودان سايىن ماڭىزدى ەتە تۇسەدى)".
ەسكالاسيانى قابىلداۋ
"وسى اپتادا (ءپۋتيننىڭ وتكەن اپتاداعى مالىمدەمەسىندە) كرەمل «توپتاسقان ۇجىمدىق باتىستى» “ۋكرايناداعى سوعىستى ۋشىقتىردى” دەپ ايىپتادى. ءبىراق شىندىعىندا ۆلاديمير پۋتين ۋكرايناداعى ءۇش جىلعا جۋىق سوعىستى شيەلەنىستىرۋدى ءوز ماقساتتارىنا جەتۋ قۇرالى رەتىندە قابىلدايتىن ەل ەكەنىن ءوزى كورسەتتى.
ءپۋتيننىڭ ۋكرايناعا تولىققاندى باسىپ كىرۋى، ءتورت ۋكراينالىق اۋماقتى رەسەيدىڭ ءبىر بولىگى دەپ جاريالاۋ تۋرالى شەشىمى، كۋرسك وبلىسىنا سولتۇستىك كورەيا اسكەرىن ورنالاستىرۋ، بەيسەنبى كۇنى ۋكراينانىڭ دنەپر قالاسىن جاڭا ورتا قاشىقتىققا ۇشاتىن گيپەر دىبىستى بالليستيكالىق زىمىرانمەن نىساناعا الۋ تۋرالى شەشىمى، كەيىننەن باتىسقا سوققى بەرەمىز دەۋى - مۇنىڭ ءبارى وسى قاقتىعىستىڭ شيەلەنىسۋ ساتتەرىن بىلدىرەدى.
ەڭ العاش ۋكرايناعا سوعىستى باستاعاندا ۆلاديمير ءپۋتيندى “ارتقا ءجۇرىسى جوق جانە تورموزى جوق، تاس جولدا ءجۇرىپ كەلە جاتقان، گاز پەدالى جەرگە جابىسىپ قالعان كولىك” دەپ ايتقان ەدىم. ءقازىر بايقاسام سودان بەرى وزگەرگەنى شامالى ەكەن. پۋتين شەگىنبەيدى، جاعدايدى ورشىتە تۇسەدى".
الايدا ەسكالاسيا - بۇل باسقا ماسەلە. بۇل ەرەكشە مۇمكىندىك.
"ۋكراينا رەسەيدىڭ كوبىرەك شابۋىلدارىنا، ءتىپتى اۋىر بومبالاۋلارىنا دايىن بولادى.
باتىس ۇكىمەتتەرى ءقاۋىپ دەڭگەيىن ءپۋتيننىڭ ەسكەرتۋلەرىنە قاراي باعالايتىن بولادى. كرەمل كوشباسشىسىنىڭ تەلەديدارلىق ۇندەۋىنە دەيىن باتىستا گيبريدتى رەسەيلىك سوعىستىڭ ءورشۋى تۋرالى قورقىنىش بولعان.
وتكەن ايدا MI5 باسشىسى رەسەيلىكتەردىڭ اسكەري بارلاۋى «بريتاندىق جانە ەۋروپالىق كوشەلەردە دۇربەلەڭ تۋدىرۋ» ناۋقانىمەن اينالىسىپ جاتقانىن ەسكەرتتى. «ءبىز ءورت قويۋدى، سابوتاجدى جانە ت.ب. ەرەۋىلدەردى كوردىك»، - دەپ قوستى ول. ماۋسىم ايىندا پۋتين ەگەر ۋكرايناعا باتىس ۇزاق قاشىقتىقتاعى زىمىراندارىمەن رەسەيگە تەرەڭ سوققى بەرۋگە رۇقسات ەتسە، ماسكەۋ باتىستىڭ قارسىلاستارىن قارۋلاندىراتىن بولادى” دەپ بولجاعان".
يادرولىق قارۋ قولدانۋ
«پۋتين بۇدان ءارى نە ىستەيدى؟» دەگەن سۇراق. ادەتتە «پۋتين ۋكراينا سوعىسىندا يادرولىق قارۋدى قولدانار ما ەدى؟». پۋتين كەيبىر تۇسىنىكسىز كەڭەستەردەن باس تارتتى. ول ءوزىنىڭ «ارنايى اسكەري وپەراسياسىنىڭ» - ۋكرايناعا جاپپاي باسىپ كىرۋىنىڭ باستالعانىن جاريالاي وتىرىپ، ول «سىرتتان ارالاسۋعا ازعىرىلۋى مۇمكىن ادامدارعا» ەسكەرتۋ جاسادى.
«ءبىزدىڭ جولىمىزعا كىم كەدەرگى جاساسا نەمەسە ەلىمىز بەن حالقىمىزعا ءقاۋىپ توندىرۋگە تىرىسسا دا، - دەدى كرەمل باسشىسى، - ولار رەسەيدىڭ دەرەۋ جاۋاپ بەرەتىنىن ءبىلۋى كەرەك.
«جانە ونىڭ سالدارى ءسىزدىڭ تاريحىڭىزدا ەشقاشان بولماعانداي بولادى» دەپ ىسقىردى ول.
باتىس جەتەكشىلەرى “يادرولىق قارۋدى قولدانۋ” دەگەن ايىپتاۋلاردى جوققا شىعاردى. سوعىس باستالعالى باتىس ۇكىمەتتەرى بىرنەشە رەسەيلىك «قىزىل سىزىقتاردى» كەسىپ ءوتتى: ۋكراينانى تانكتەرمەن، جەتىلدىرىلگەن زىمىران جۇيەلەرىمەن، سودان كەيىن F-16 جويعىش ۇشاقتارىمەن عانا قامتاماسىز ەتكەن بولاتىن.
كرەملدىڭ كورسەتكەن قوقان-لوققىسى، كورسەتكەن «سالدارى» ەشقاشان جۇزەگە اسپادى.
قىركۇيەك ايىندا پۋتين يادرولىق قارۋدى قولدانۋ شەگىن تومەندەتەتىنىن مالىمدەدى - جارلىق وسى اپتادا جاريالانعان. ەۋروپا مەن امەريكاعا رەسەي تەرريتورياسىنا ۇزاق قاشىقتىقتاعى زىمىراندىق سوققىلارعا جول بەرمەۋ تۋرالى ناقتى ەسكەرتكەن. ەندى ءوزى بۇل قىزىل سىزىقتى دا كەسىپ ءوتتى. پۋتين حالىققا جولداۋىندا ۋكراينانىڭ رەسەيدەگى نىساناعا اقش-تان جەتكىزىلگەن اتاكمس جانە ۇلىبريتانيادا جاسالعان «شتورم كولەڭكەسى» زىمىراندارىمەن اتقىلاعانى تۋرالى باتىستىڭ حابارىن راستادى.
«موسكوۆسكيي كومسومولەس» وتستاۆكاداعى گەنەرال-لەيتەنانتتان بريانسك وبلىسىنا اتاكمس شابۋىلىنا رەسەي قالاي جاۋاپ بەرۋ كەرەك دەپ سۇراعاندا، ول بىلاي دەپ جاۋاپ بەردى:
«ءۇشىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستى بريانسك وبلىسىنداعى قارۋ-جاراق قويماسىنا سوققى بەرۋ ارقىلى باستاۋ اقىلعا سىيمايتىن نارسە بولار ەدى». كرەملدىڭ دە وسىنداي پىكىردە ەكەنىن ويلاۋدىڭ ءوزى جۇبانىش بولار ەدى. ءبىراق ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ حالىققا جولداۋىندا بۇعان ەشقانداي دالەل جوق. ونىڭ ۋكراينانىڭ باتىستاعى جاقتاستارىنا جولداۋى مىنانداي بولدى: «قىزىل سىزىقتى كەسىپ وتۋگە باتىلىم بار”.
«ءتىپتى پۋتين يادرولىق قارۋدى قولدانا الاتىنىن نەمەسە قولدانا المايتىنىن بىلمەيدى. بۇل ونىڭ ەموسياسىنا بايلانىستى»، -دەپ جازدى «نوۆايا گازەتانىڭ» شولۋشىسى اندرەي كولەسنيكوۆ.
«ءبىز ونىڭ وتە ەموسيونالدى ادام ەكەنىن بىلەمىز. بۇل سوعىستى باستاۋ تۋرالى شەشىم دە ەموسيونالدى قادام بولدى. سوندىقتان ءبىز ونىڭ يادرولىق دوكترينانى وزگەرتۋ تۋرالى يدەياسىن بايىپپەن قابىلداۋىمىز كەرەك. ولار سوعىس قورقىنىشى قايتا ورالۋى كەرەك جانە ەكى تاراپتى دا قامتيدى دەيدى.ءبىراق بۇل دا شيەلەنىستىڭ قۇرالى. بۇل ينتەرپرەتاسيادا ءبىز ءپۋتيننىڭ كەيبىر جاعدايلاردا شەكتەۋلى يادرولىق سوعىس اياسىندا كەم دەگەندە تاكتيكالىق يادرولىق قارۋدى قولدانا الاتىنىن مويىنداۋىمىز كەرەك. بۇل ماسەلەنى شەشپەيدى. ءبىراق بۇل بۇكىل الەم ءۇشىن سۋيسيدتىك شيەلەنىستىڭ باستاماسى بولادى” دەيدى كولەسنيكوۆ.
ترامپ فاكتورى
ۆلاديمير پۋتين ەموسيالارعا قاراپ ارەكەت ەتۋى مۇمكىن. ونىڭ دا رەنىشتىڭ جەتەگىندە كەتكەنى انىق. ءپۋتيننىڭ رەنىشى باتىستىڭ رەنىشىنەن تۋىنداعانى انىق جانە شەگىنبەۋگە بەل بۋعان سياقتى. پۋتين الەم جاقىن ارادا مۇلدەم باسقا جەرگە اينالۋى مۇمكىن ەكەنىن دە بىلەدى. ەكى ايدان كەيىن دجو بايدەن قىزمەتىنەن كەتەدى، ال دونالد ترامپ اق ۇيدە بولادى.
سايلانعان پرەزيدەنت ترامپ اقش-تىڭ ۋكرايناعا اسكەري كومەگىنە كۇمانمەن قارادى جانە ناتو-نى قاتتى سىنعا الدى.
جاقىندا ول ۆلاديمير پۋتينمەن سويلەسۋ "اقىلدى دۇنيە" بولاتىنىن ايتتى. مۇنىڭ ءبارى ءپۋتيننىڭ قۇلاعىنا جاعىمدى بولۋى كەرەك. بۇل دەگەنىمىز، سوڭعى قاۋىپتەر مەن ەسكەرتۋلەرگە قاراماستان، كرەمل ءدال ءقازىر ۇلكەن شيەلەنىسكە جول بەرمەۋ تۋرالى شەشىم قابىلداۋى مۇمكىن. ياعني، ەگەر كرەمل دونالد ترامپ سوعىستى رەسەيگە ءتيىمدى شارتتارمەن توقتاتۋعا كومەكتەسەدى دەپ ەسەپتەيتىن بولسا… سوعىستىڭ قالاي توقتايتىنى، ارى قاراي نە بولاتىنى ازىرگە بەلگىسىز. ترامپ “سوعىستى 24 ساعاتتا توقتاتامىن” دەگەن ەدى. الايدا زەلەنسكيي “سوعىس توقتايتىن بولسا، ول ءبىر عانا جاعدايدا ۋكراينانىڭ جەڭىسىمەن توقتايدى” دەگەن بولاتىن.
مەن ۋكراينالىقتاردىڭ جەڭىسكە جەتۋىن، سوعىستىڭ توقتاۋىن قولدايمىن. زەلەنسكيي ابدەن شارشاپ، ازىپ كەتتى. حالقىن ويلاعان ەر عانا وسىلاي ازادى. زەلەنسكييدى تەك ءبىر عانا نارسە تولعاندىرادى: ۋكراينانىڭ جەڭىسى.
پرەزيدەنت بولسا زەلەنسكييدەي بولسىن! ول حالقى ءۇشىن سوعىستى توقتاتۋعا دايىن ەكەنىڭ دە ءبىلدىرىپ وتىر. “مىڭداعان ادامداردى” جوعالتپاس ءۇشىن، رەسەي اننەكسيالاعان قىرىمدى اسكەري جولمەن ەمەس، ديپلوماتيالىق جولمەن قايتارۋعا دايىن ەكەنىن دە ايتىپ وتىر. ءبىراق قانداي جاعدايدا؟
زەلەنسكيي كازان ايىندا ۋكراينا پارلامەنتىنە كييەۆتىن HATO-عa كوسىلۋىن، سونداي-اك رەسەيدىن بولاشاقتا ۋكرايناعا باسىپ كىرۋ ارەكەتىن بولدىرتپاۋ ءۇشىن قوسىمشا قاۋىپسىزدىك كەپىلدىگىن الۋدى كوزدەيتىن ءوزىنىڭ “جەڭىس جوسپارىن” ۇسىنعان بولاتىن.
پۋتين توقتامايدى. ول تەجەگىشى جوق كولىك. 150 ملن حالقىمەن، سولتۇستىك كورەيا، يرانمەن وداقتاسىپ، مىڭداعان زىمىران، اسكەر الىپ جەڭىلىپ قالسا پۋتينگە سىن عوي. شەگىنەرگە جولى جوق! ۋكرايناعا باتىس ۋادە ەتكەن قارۋدى دا ۋاقتىلى جەتكىزبەدى. ولار ءوز كۇشىمەن كۇرەسىپ جاتىر. ۋكراينا باتىر حالىق، ءبىراز حالقىنان دا ايرىلدى، وبال بولدى. اق سارباز اتا “ۋكراينا ەكىنشى رەت قازاققا كەلەتىن سوققىنى ءوزى قابىلداپ، ءبىزدى ساقتاپ قالدى” دەپ ەدى. ستالين بۇل رۋحى بيىك ەكى حالىقتى قولدان اشتىق جاساپ ادەيى السىرەتۋ ءۇشىن قىرعانىڭ ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك! سوعىس تەزىرەك بەيبىت جولمەن جانە ۋكراينانىڭ جەڭىسىمەن اياقتالسىن دەپ تىلەيىك!".