توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى بولىمشەلەرىنىڭ قىزمەتكەرلەرى جىل سايىن 10 مىڭنان استام ازاماتتى قۇتقارىپ، 20 مىڭنان استام ادامدى ەۆاكۋاسيالايدى ەكەن. جىل سايىن 19 قازاندا قاھارمان ماماندىق يەلەرى – قۇتقارۋشىلار وزدەرىنىڭ كاسىبي مەرەكەلەرىن اتاپ وتەدى. مەرەكە كۇنى – 19 قازان – كەزدەيسوق تاڭدالعان جوق. 1995 جىلى 19 قازاندا پرەزيدەنتتىڭ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ورتالىق اتقارۋشى ورگاندارىنىڭ قۇرىلىمىن جەتىلدىرۋ تۋرالى» جارلىعى شىعىپ، توتەنشە جاعدايلار جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميتەت ىرگە قالادى. سوندىقتان بۇل كۇن ازاماتتىق قورعاۋ جۇيەسىنىڭ كاسىبي مەرەكەسى – قۇتقارۋشىلار كۇنى بولىپ بەلگىلەندى.
بۇگىنگى تاڭدا قۇتقارۋشىلاردىڭ قاتارىندا ءورت سوندىرۋشىلەر، سۇڭگۋىرلەر، كينولوگتار، دارىگەرلەر، پسيحولوگتار جانە باسقا دا سالا وكىلدەرى توتەنشە جاعدايعا تاپ بولعان كەز كەلگەن ادامعا ءبىرىنشى بولىپ كومەك كورسەتۋگە دايىن. ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ جۇمىسى جوعارى كاسىبيلىكتى، جاۋاپكەرشىلىكتى، ادالدىق پەن قاھارماندىقتى تالاپ ەتەدى. ادامداردى قۇتقارۋ – ءقاۋىپتى، ءبىراق ابىرويلى مىندەت.
توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، قازاقستاندا جىل سايىن ورتا ەسەپپەن 16 مىڭ توتەنشە جاعداي تىركەلەدى، وتاندىق قۇتقارۋشىلار جىل سايىن توتەنشە جاعدايلار ايماقتارىنان 10 مىڭداعان ازاماتتى قۇتقارىپ، 20 مىڭنان استام ادامدى ءقاۋىپسىز ايماققا كوشىرەدى. توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترى شىڭعىس ءارىنوۆ اتاپ وتكەندەي، سوڭعى كەزدەرى ەلىمىزدە عانا ەمەس، كورشىلەس ەلدەردە دە ورىن العان توتەنشە جاعدايلار ءبىزدىڭ جۇيە ءۇشىن ۇلكەن سىناق بولدى. ۆەدومستۆو باسشىسى ءبىزدىڭ قۇتقارۋشىلار گۋمانيتارلىق ميسسيالاردى قامتاماسىز ەتۋ اياسىندا تۇركيا مەن اۋعانستاندا قۇتقارۋ جۇمىستارىن كاسىبي تۇردە جۇرگىزگەنىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى.
– كاسىبي شەبەرلىگى، جيناقتالعان تاجىريبەسى، ەڭ كۇردەلى تاپسىرمالاردى ورىنداۋداعى جىلدامدىعى مەن دالدىگى بويىنشا ءبىزدىڭ قۇتقارۋشىلار ۇزدىكتەر قاتارىندا بولدى. سوندىقتان، توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى قىزمەتكەرلەرى كۇندىز دە، تۇندە دە كومەك قولىن سوزۋعا دايىن جانە ءار ادامنىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن، ءتىپتى ءوز ءومىرىن قيسا دا كۇرەسەتىنىن ازاماتتارىمىز انىق بىلەدى. ءوز بورىشىن وتەي وتىرىپ، وزگەنىڭ يگىلىگى ءۇشىن جانىن قيعان ارىپتەستەرىمىز توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ ۇزدىك جاۋىنگەرلەرىنىڭ جادىندا جانە قۇرمەتتى ماماندار تىزىمىندە ماڭگى ساقتالادى، – دەپ اتاپ ءوتتى مينيستر. ولاردىڭ اۋىر دا تاۋەكەلگە تولى قىزمەتى، ابىرويلى دا ادال ماڭداي تەرى جانە وزدەرىنە جۇكتەلگەن مىندەتتەر مەن فۋنكسيالاردى ءمىنسىز اتقارعانى قالاي ماراپاتتاپ، ماداقتاسا دا قۇنى وتەلمەيدى.
وسىدان ەكى جىل بۇرىن عانا كوپقاباتتى ۇيلەردىڭ بىرىندەگى ورتتەن ءۇش ادامدى قۇتقارۋ كەزىندە قازا تاپقان ءورت ءسوندىرۋشى اسقار زابيكۋليننىڭ ەرلىگى ءسوزىمىزدىڭ مىسالى بولا الادى. ونىڭ اتىنا استاناداعى ءبىر كوشەنى بەرىپ، قالاي قۇرمەت تانىتساق تا، ءبىز ونىڭ ورنىن تولتىرا المايمىز. ءورت ءسوندىرۋشىنىڭ ەرەن ەڭبەگى مەن جارقىن بەينەسى ۇرپاق جاتىندا ساقتالا بەرەدى. بۇگىندە ارامىزدا اسقاردىڭ ەرلىگىن قايتالاي الاتىن ارىپتەستەرى مەن باۋىرلارى از ەمەس. ماسەلەن، جاقىندا شىمكەنتتىك قۇتقارۋشىلار 6 جاسار بالانى امان الىپ قالعان وقۋشىنى ماراپاتتادى. ەرداۋلەت شىڭعىسحان سۋعا باتقان بالانى جاعاعا الىپ شىعىپ، وعان العاشقى مەديسينالىق كومەك كورسەتكەن بولاتىن. توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترىنىڭ بۇيرىعىمەن 8-سىنىپ وقۋشىسى «سۋعا باتىپ بارا جاتقان ادامداردى قۇتقارعانى ءۇشىن» مەدالىمەن ماراپاتتالىپ، زاماناۋي سمارت ساعات ەنشىلەدى. جاس باتىر قۇتقارۋشى بولۋدى، بار ءومىرىن وسىناۋ تاۋەكەلگە تولى قيىن ماماندىققا ارناۋدى ارماندايدى.
– سول كۇنى دوسىممەن بىرگە سۋعا باردىق. بالالار قاسىمىزعا جۇگىرىپ كەلىپ، ءبىر بالانىڭ سۋعا باتىپ كەتكەنىن ايتتى. باسىندا سەنبەي، ءازىل دەپ ويلاپ، وزەنگە جاقىنداپ بارسام، بالانىڭ دەنەسى بايقالادى. سودان ونى جاعاعا الىپ شىعىپ، دەمالدىرۋعا تىرىستىق. ۇلكەندەردى شاقىرىپ، جەدەل جاردەمگە حابار بەردىك. مەن، ءتىپتى ءوزىمنىڭ ماراپاتتالاتىنىم تۋرالى ويلامادىم. قۇتقارۋشىلارعا وتە ريزامىن. ال بۇل ساعاتتى اكەمە بەرەتىن شىعارمىن. ەندى مەن قۇتقارۋشى بولعىم كەلەدى، – دەدى جاس قۇتقارۋشى ەرداۋلەت شىڭعىسحان ۇلى.
وقۋشىنىڭ اكەسى شىڭعىسحان بەكتۇرعانوۆتىڭ ايتۋىنشا، ول سول كۇنى جۇمىستا بولعان. الايدا، جولدا جەدەل جاردەم كولىكتەرىن كورگەنىن جەتكىزدى. «سودان ۇيگە كەلگەنىمدە، ۇلىم كىشكەنتاي بالانى قالاي قۇتقارعانىن ايتىپ بەردى. بالامنىڭ وسىنداي باتىل قادام جاساعانىنا قاتتى قۋاندىم. مەن وعان كىشكەنتاي كەزىنەن ءجۇزۋدى ۇيرەتتىم، كەيىن اعاسى ۇيرەتتى. ءبىز ونى قۇتقارعانى ءۇشىن سىيلىق الادى دەپ كۇتكەن دە جوقپىز»، - دەپ اعىنان جارىلدى جاس باتىردىڭ اكەسى.
قۇتقارۋ وپەراسياسىنا تاعى ءبىر ستۋدەنت جىگىت قاتىسقان. ول 9-سىنىپ وقۋشىسى رامازان امانگەلدييەۆ بولىپ شىقتى. ونىڭ اناسى اليما مەكەنبايەۆا ۇلىمەن ماقتاناتىنىن ايتادى.
– مەنىڭ ۇلىم 15 جاستا جانە ول سۋعا كەتكەن ءبۇلدىرشىندى قۇتقارىپ قالىپتى، مەن ونىڭ بۇل ءىسىن ماقتان تۇتامىن. مۇنى ۇيگە كەلگەن سوڭ ءبىلدىم، ول كەزدە مال باعىپ جۇرگەنمىن. بۇعان دەيىن ول پوليسەي بولعىسى كەلگەن، ءبىراق بالانىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالعان سوڭ، اقىرى ماماندىعىن تاپقان ەكەن، ەندى قۇتقارۋشى بولعىسى كەلەدى، – دەيدى ول.
بۇل توتەنشە وقيعا قالاداعى يگىلىك تۇرعىن الابىندا ورنالاسقان بادام وزەنىنىڭ بويىندا بولعان. ءبىر توپ بالامەن بىرگە ەرداۋلەت پەن رامازان دا سۋعا بارىپ، سول جەردە كىشكەنتاي بالانىڭ وزەنگە باتىپ كەتكەنىن بايقاعان. جىگىتتەر ونى جاعاعا شىعارىپ، العاشقى مەديسينالىق كومەك كورسەتەدى. بالالاردىڭ شەبەر ارەكەتىنىڭ ارقاسىندا التى جاسار بالا ەسىن جيىپ، تىنىس الا باستادى. ەرجۇرەك وقۋشىلار مەكتەپ قابىرعاسىنان سوڭ، قۇتقارۋشىلار اكادەمياسىنا ءتۇسىپ، ونى ۇزدىك بىتىرسە، ءسوزسىز جۇمىسقا قابىلداناتىنى جايىندا ۋادە بەرىلدى.
– ەكى مەكتەپ وقۋشىسى بالانى قۇتقارىپ، وعان العاشقى مەديسينالىق كومەك كورسەتىپ، و دۇنيەدەن الىپ قالعان. مەن توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتى مەن توتەنشە جاعدايلاردى جويۋ جەكە قۇرامىنىڭ، سونداي-اق توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى باسشىلىعىنىڭ اتىنان شەكسىز العىسىمدى بىلدىرەمىن. بىزدە، توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىندە اكادەميا بار، ولار 11-سىنىپتان كەيىن سوندا وقۋعا تۇسە الادى، سودان سوڭ بۇل ازاماتتاردىڭ ءبىزدىڭ قاتارىمىزدا قىزمەت ەتۋىنە تىلەكتەسپىز، – شىمكەنت قالاسى توتەنشە جاعدايلار باسقارماسىنىڭ باستىعى ماديار جاقسىبايەۆ.
بۇدان بولەك، تاراز قالاسىندا دا انتىنا ادالدىعى مەن كاسىبي بىلىكتىلىگى ءۇشىن پوليسيا باتىرىن باسشىلارى ماراپاتتادى. قالاداعى شاعىن اۋدانداردىڭ بىرىندە كوپقاباتتى ۇيدەن توسىننان ءورت شىعادى. كورشى پودەزدە ورنالاسقان ۋچاسكەلىك پوليسيا بولىمشەسىندە وتىرعان پوليسيا قىزمەتكەرى – ۋچاسكەلىك ينسپەكتور ءسابيت جۇرمۇحامەدوۆ بالانىڭ جىلاعان داۋىسىن ەستىپ، دەرەۋ كومەككە ۇمتىلعان. ول تەز ارادا ءورت بولىپ جاتقان 5-قاباتقا جۇگىرىپ شىعىپ، كورشىلەرىنەن بالتا سۇراپ، پاتەر ەسىگىن سىندىرىپ، جىلاپ تۇرعان 6 جاسار بالانى جالىننىڭ ورتاسىنان الىپ شىققان. سودان كەيىن دەرەۋ 102-باقىلاۋ بولىمىنە تەلەفون سوعىپ، بولعان جاعدايدى ايتىپ، جەدەل جاردەم مەن ءورت سوندىرۋشىلەردى شاقىرعان.
ءورت تەز ءسوندىرىلدى. ءسابي مەن ونى قۇتقارۋشى كومىرقىشقىل گازىنان ۋلانۋ دياگنوزىمەن اۋرۋحاناعا جاتىپ تا شىقتى. ال بالانىڭ اناسى ءسانيا ءوز ءومىرىن قاتەرگە تىگىپ، ۇلىن امان الىپ قالعان ۋچاسكەلىك ينسپەكتورعا شەكسىز العىسىن ءبىلدىردى. «ەگەر ءسابيت بالامنىڭ جىلاعان داۋىسىن ەستىپ، كومەككە كەلمەگەندە، نە بولاتىنىن ەلەستەتۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى. مەن وعان شەكسىز العىسىمدى بىلدىرەمىن»، - دەدى ايەل. پوليسيا قىزمەتكەرى ماراپاتتان گورى، وسى انانىڭ العىسىنا شەكسىز ريزا.
الماتى وبلىسىندا «قۋات» شاعىن اۋدانىندا جولاۋشىلار مىنگەن اۆتوبۋستى اپاتتان قۇتقارىپ قالعان 13 جاستاعى مەكتەپ وقۋشىسىنىڭ ارەكەتى، ءتىپتى قۇرمەتكە لايىق. اقجول باتىر – بۇل ءجاسوسپىرىمنىڭ ەسىمى، ءوزى ۇلكەن جول-كولىك وقيعاسىنىڭ الدىن الدى. سول كۇنى ول قوعامدىق كولىكتە كەلە جاتىپ، توتەنشە جاعدايدىڭ ەرىكسىز كۋاگەرى بولىپ، 24 ساعاتتىڭ ىشىندە بۇكىل ەلگە تانىمال بولدى. كۋاگەرلەردىڭ ايتۋىنشا، جۇرگىزۋشى ەسىنەن تانىپ، ابايسىزدا گاز پەدالىن باسىپ قالعان. وسى ساتتە اۆتوبۋس قاتتى جىلدامدىقپەن - ساعاتىنا 70-80 شاقىرىممەن قوزعالعان. ارىقتان وتكەن قوعامدىق كولىك قوزعالىسىن جالعاستىرىپ، ودان كەيىن تۇرعىن ۇيلەردىڭ جانىندا ورنالاسقان گاز قۇبىرىنا سوعىلادى. جۇرگىزۋشى ورنىنا دەر كەزىندە وتىرىپ ۇلگەرگەن اقجول باتىر تەجەگىشتى باسىپ، بۇكىل جولاۋشىنىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالادى. ال وقۋشى بۇلاي ارەكەت ەتپەگەندە، اپاتتىڭ سالدارى بۇدان دا اۋىر بولۋى مۇمكىن ەدى.
– مەن وسى ۇيدە تۇرامىن، اپات بولعان جەردىڭ ءدال قاسىندا. اپات بولعان كەزدە، مەن ايالدامادا تۇردىم، قاتتى قورىقتىم. اۆتوبۋس گاز قۇبىرىنا ءتيىپ كەتتى، جارىلىس بولا ما دەپ زارەم قالمادى. اۆتوبۋس تىكەلەي ۇيگە قاراي زىمىراپ بارا جاتتى. قۋانىشىمىزعا قاراي، ول ۋاقىتىندا توقتاپ ۇلگەردى. وندا جولاۋشىلار كوپ بولدى. كىشكەنتاي بالالار دا بار ەدى. بالا اقجول بولماسا، اۆتوبۋس تۇرعىن ۇيلەرگە سوعىلار ەدى. وقۋشى تۇرعىنداردى دا، جولاۋشىلاردى دا امان الىپ قالدى، – دەيدى توسىن وقيعانىڭ كۋاگەرى باعدات ءتالىپوۆا.
اقجول 8-سىنىبىندا وقيتىن مەكتەپ ۇستازدارى مەن ءبىلىم الۋشىلارى ونى ناعىز باتىر رەتىندە قارسى الدى. بالانىڭ تولىق ءاتى-جونى باتىر اقجول بولعاندىقتان، ولار ونى كوپتەن بەرى وسىلاي اتاعان. ەندى بۇل ەرەكشە تەگى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار لايىقتى لاقاپ اتىنا اينالدى. ۇستازداردىڭ پايىمداۋىنشا، اقجولدىڭ فاميلياسى ونىڭ ابىرويىن اسقاقتاتار ارەكەتتى جاساۋى ىقپال ەتتى. سالتاناتتى جاعدايدا وقۋشى مەكتەپ پەن جەرگىلىكتى اكىمشىلىك اتىنان ماراپاتتالىپ، قۇربىلارى وعان دۋ قول شاپالاقپەن قۇرمەت كورسەتتى.
«باسىندا ءبارى جاقسى بولاتىن. ەشقانداي وقىس جاعداي بەلگىلەرى بولعان جوق. ءبىر كەزدە اۆتوبۋس كەنەتتەن باعىتىن وزگەرتتى. قوعامدىق كولىكتە جيىرماعا جۋىق جولاۋشى وتىرعان. كوبىسى سالوننان سەكىرىپ شىعا باستادى. كىشكەنتاي بالالار قورقىپ ايقايلاپ جاتىر. جۇرگىزۋشىنىڭ ەسىنەن تانىپ قالعانىن كورىپ، وعان قاراي جۇگىردىم. ماعان كولىك جۇرگىزۋدى اكەم ۇيرەتكەن، مەن نە ىستەۋ كەرەكتىگىن تەز ءتۇسىندىم. جۇرگىزۋشىنىڭ اياعىن گاز پەدالىنان شىعارىپ، تەجەگىشتى باسىپ، ەسىكتى اشتىم، بارلىعىن سىرتقا شىعارۋعا اسىقتىم»، - دەيدى اقجول باتىر.
جۇرگىزۋشى سول ساتتە ينسۋلت العان بولىپ شىقتى. ول ىلە اۋداندىق ورتالىق اۋرۋحاناسىندا ەم الدى. جالپى، ينسۋلتتان ساۋىعۋ - قيىن پروسەسس جانە ءقازىر دارىگەرلەر جۇرگىزۋشىنىڭ قاشان تولىق ساۋىعىپ كەتەتىنىن ناقتى ايتا المايدى.
تاعى ءبىر ەرەكشە وقيعانى اتاپ وتسەك، جاقىندا اقمولا وبلىسىنىڭ قۇتقارۋشىلارى 14 جاستاعى ءجاسوسپىرىمدى قايتىس بولعاننان كەيىن مەدالمەن ماراپاتتادى. وڭىردەگى توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى نۇرلان اتىعايەۆ ۆلاديمير گرينبەرگتىڭ جاقىندارىنا «سۋعا باتقانداردى قۇتقارعانى ءۇشىن» مەدالىن تابىستادى. 29 شىلدەدە قاھارمان ۇل وتباسىمەن قورعالجىن اۋدانىنداعى نۇرا وزەنىنىڭ جاعاسىندا دەمالىپ جۇرگەن. جاس باتىر 12 جاسار بالانىڭ سۋعا باتا باستاعانىن بايقاپ قالىپ، ەش ابدىراماي جانە ۋاقىت سوزباي وعان كومەككە ۇمتىلادى. بۇل كەزدە ەرەسەكتەر دە جۇگىرىپ كەلگەن، سودان كەيىن بالانىڭ اكەسى ونى سۋدان شىعارىپ الدى.
– ءوز ءومىرىنىڭ قۇنىن ويلاماي، ۆلاديمير گرينبەرگ سۋعا باتىپ بارا جاتقان ادامدى قۇتقارماق بولدى. وكىنىشكە قاراي، ول ءوز كۇشىن ەسەپتەمەي، سۋعا ءوزى باتىپ كەتتى، ويتكەنى بۇل جەردە سۋ قۇيىندىسى بار ەدى. وعان ەشكىم كومەكتەسە المادى، – دەپ جازادى تجد باسپا ءسوز قىزمەتى. ادام ءومىرىن ساقتاپ قالۋعا بايلانىستى توتەنشە جاعدايدا كورسەتكەن ەرلىگى مەن جانقيارلىعى ءۇشىن مەدال بالانىڭ تۋىستارىنا تاپسىرىلعان. نۇرلان اتىعايەۆ بالانىڭ اتا-اناسىنا كوڭىل ايتتى.
بۇل سالادى وسى سەكىلدى ەرلىك پەن جانقيارلىققا تولى وقيعالار بارشىلىق. قۇتقارۋشىلاردىڭ ءومىرىنىڭ ءاربىر ءساتى تاۋەكەل مەن توسىن وقيعالارعا تولى. ەڭ باستىسى، ولار ادام ءومىرىن اجالدان اراشالاپ قالۋدا ايانىپ قالمايدى. ءبىز دە ولارعا قۇرمەتىمىزدى ايامايىق.
