«وتباسىلىق زورلىق-زومبىلىقتى قىلمىس ساناتىنا جاتقىزۋ ماسەلەسى قوعامدا كوپتەن بەرى تالقىلانىپ ءجۇر. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى بۇل ۇسىنىستىڭ دۇرىس ەكەنىنە كۇمانمەن قارايدى.
سەبەبى مۇنداي تۇرمىستىق جاعدايلاردى انىقتاۋ وڭاي ەمەس، ياعني وسىنداي وقيعالاردى تەرگەپ-تەكسەرۋ قيىنعا سوعادى. بۇل ءسوزدىڭ دە جانى بار. ءبىراق، قالاي دەسەك تە، وتباسىلىق زورلىق-زومبىلىققا كوز جۇما قاراۋعا بولمايدى» دەپ اتاپ ءوتتى مەملەكەت باسشىسى.
Dalanews.kz-كە پىكىر بىلدىرگەن زاڭگەر گۇلميرا بايىركەنوۆا ايتۋىنشا، توقايەۆتىڭ تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق جاعدايىنا ەرەكشە توقتالۋى ءبىزدىڭ قوعامدا ادام ءومىرىنىڭ قانشالىقتى ماڭىزعا يە ەكەنىن كورسەتىپ وتىر.
«ءيا، جاسىراتىنى جوق سوڭعى كەزدەرى الەۋمەتتىك جەلى نەمەسە ب ا ق ارقىلى ەلىمىزدىڭ ءار تۇكپىرىندە تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ ورىن الىپ جاتقانىن كورىپ كەلەمىز. كۇن وتكەن سايىن مۇنداي كەلەڭسىز جاعدايلار ازايماي وتىر. ەندى ءارتۇرلى سەبەپتى قاراستىرۋعا بولادى.
ءبىراق باس بوستاندىعىنان ايىرىپ، قاتاڭ جازا قولدانۋعا اسىقپاعانىمىز ابزال. ويتكەنى وتباسىندا جاپا شەگىپ، ءار ءتۇرلى دەنە جاراقاتىن العان ايەل ادام قۇزىرلى ورگاندارعا ارىز جازعاننان كەيىن، كۇيەۋىن زاڭعا تارتىپ، ايىپپۇل تولەۋگە ءماجبۇر بولادى.
ال سول وتباسىنىڭ ماتەريالدىق جاعدايى تومەن بولعاندىقتان، ال ايىپپۇل جانۇيانىڭ بيۋدجەتىنە اسەر ەتەتىندىكتەن، جارى ارىزىن قايتارىپ الىپ جاتقان جاعدايلاردى كەزدەستىرۋگە بولادى. سوندىقتان دا بىردەن جازاعا تارتۋعا ەمەس، قوعام بولىپ وتباسىلىق ينستيتۋتتى قالىپتاستىرۋعا، وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتاۋعا باسىمدىق بەرۋىمىز كەرەك.
قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى ايتقانداي، وتباسىلىق زورلىق-زومبىلىققا كوز جۇما قاراۋعا بولمايدى»، – دەدى گۇلميرا حانىم.
ءيا، وتباسىندا ويران سالاتىندار جازاعا تارتىلماسا، ولار ودان بەتەر باسىنىپ كەتەدى دەگەن پرەزيدەنت ءسوزىنىڭ جانى بار.
«ال جاپا شەككەندەر مۇلدەم قورعاۋسىز قالادى. مۇنداي ارەكەتتەر ءۇشىن جازانى كۇشەيتەتىن كەز كەلدى دەپ سانايمىن. زارداپ شەككەن جاندار ەلدىڭ سوزىنەن نەمەسە بىرەۋدىڭ قىسىم جاساۋىنان قورىقپاۋى قاجەت. سوندىقتان، پوليسيا قىزمەتكەرلەرى ولارمەن وتە مۇقيات جۇمىس جۇرگىزىپ، ءتيىستى شارالاردى قولدانۋى كەرەك»، – دەپ اتاپ وتكەن ەدى مەملەكەت باسشىسى.
ءىىم دەرەكتەرىنە سايكەس، COVID-19 پاندەمياسى كەزەڭىندە وتباسىلىق-تۇرمىستىق قىلمىستار 21% -عا وسكەن.
قازاقستاندىق قوعامدىق دامۋ ينستيتۋتىنىڭ ساراپشىسى دينا ايكەنوۆا 2020 جىلى جۇرگىزگەن زەرتتەۋىندە وتباسىلىق-تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق اجىراسۋدىڭ نەگىزگى 5 سەبەبىنە كىرەدى دەپ اتاپ ءوتتى.
«ب ا ق پەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە كەڭىنەن جاريا ەتۋدىڭ ارقاسىندا ازاماتتار ەلدەگى وتباسىلىق-تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق جاعدايلارى تۋرالى جاقسى حاباردار بولا باستادى.
ازاماتتاردىڭ مۇنداي قىلمىستاردى اۋىر قابىلداپ، اسىرەسە جاس بالالارعا قاتىستى ارەكەتتەرى، قوعامدا سىنالۋدا. ايتا كەتۋ كەرەك، كوبىنەسە اگرەسسورلار جازاسىز قالۋدا. قازاقستاندىق قوعامدىق دامۋ ينستيتۋتىنىڭ زەرتتەۋىنە سايكەس رەسپوندەنتتەردىڭ 51،2%-ى ۇيدەگى زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارى تۋىستارى مەن اينالاسىنداعىلاردى سوتتاۋدان قورقۋ سەبەبىنەن ءجيى تاتۋلاسۋعا بارادى. 43،8%-ى جازالاۋ شارالارىنىڭ تيىمسىزدىگى، ال 39،4%-ى قۇقىق بۇزۋشىدان قورقۋ دەپ سانالادى.
مەملەكەت باسشىسى ءوز جولداۋىندا جاعدايعا كوز جۇما قاراۋعا بولمايتىنىن اتاپ ءوتتى. وتباسىلىق-تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتان زارداپ شەككەندەر اگرەسسوردان دا، ەڭ باستىسى، قوعامدى ايىپتاۋدان نەمەسە بىرەۋدىڭ تاراپىنان قىسىمنان قورقادى.
ەڭ جامانى، بۇل ولاردى قورعاۋى كەرەك پوليسيا قىزمەتكەرلەرىنەن شىققان كەزدە. كۇشتىك ورگانداردىڭ قۇربان بولعاندارعا دەگەن ىقىلاسى، وسى ارەكەتتەر ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى قاتاڭداتۋ جانە قوعام اراسىنداعى زورلىق- زومبىلىقتى «قالىپقا كەلتىرۋگە» قارسى ءىس-قيمىل-وتباسى-تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارىن قورعاۋداعى باستى مىندەت جانە قوعامداعى جاڭا قۇندىلىقتار بولۋى ءتيىس»، – دەپ اتاپ ءوتتى دينا حانىم.
«وتان-وتباسىنان باستالادى» دەسەك، جانۇياداعى بەرەكە-بىرلىك ەلىمىزدەگى تىنىشتىقتىڭ ۇيىتقىسى بولماق.
قۋانىش راحمەتوللا ۇلى
