كەزەكتi گەوگرافيا ساباعىندا مۇعالiم امەريكا قۇرىلىعىن ەۋروپالىقتاردىڭ اشۋى، جاۋلاۋى، يگەرۋi جانە ونداعى قۇلدىق ءتارتiپ تۋرالى اڭگiمەلەدi. مەنiڭ تاريحي تانىمىم، ادەبي بiلiگiم ءوز جاسىم عانا ەمەس، ءوز تۇسىمنان دا بiرشاما جوعارى ەدi – ورتا مەكتەپ وقۋلىقتارى بويىنشا ادامزات تاريحىنان جالپىلاي ءدارiس العام جانە الەم ادەبيەتiنiڭ قازاق تiلiنە اۋدارىلعان ەلەۋلi شىعارمالارىن تۇگەلدەي دەرلiك وقىپ تاۋىسقام، ونىڭ iشiندە امەريكاداعى ءناسiلدiك جاعداي تۋرالى گارريەت بيچەر-ستوۋدىڭ رومانى دا بار. ەندi، مۇعالiم قارا ءتۇستi زاڭگiلەردi افريكادان تۇتقىنداپ، كەمەلەرگە سالىپ، جولاي قىرىلعاننان قالعانىن جاپپاي قۇلدىققا ءتۇسiرەتiنi تۋرالى ايتقاندا، مەن ەرiكسiز بiر سۇراق قويىپ ەدiم.
– زاڭگiلەردi سونشاما جەردەن تاسىعانشا، نەگە جەرگiلiكتi حالىق – ءۇندiستەردi قۇلدىققا جەكپەيدi؟ – دەپ. سوندا مۇعالiم ايتتى:
– وتارشىلدار ءۇندiستەردi بiرجولا قىرىپ تاستاعاندى تيiمدi سانادى. ەگەر ولاردى امان ساقتاپ، قۇلدىقتا قالدىرسا، زاماننان زامان وتكەندە ءوسiپ-ونەدi، تەڭدiككە ۇمتىلادى، سودان سوڭ مىنا جەر – بiزدiڭ اتا-مەكەنiمiز دەپ كۇرەسكە شىعادى، ال كەلگiنشi قۇلدار قانشاما جەتiسسە دە، بۇل جەر مەنiڭ ەجەلگi جۇرتىم دەپ داۋلاسا المايدى. سوندىقتان وتارشىلدار ەل يەسi بايىرعى حالىقتى تۇپ-تۇياعىمەن جويىپ جiبەرۋ قاجەت دەپ سانادى، – دەدى.
ءالi كۇنگە قايران قالام. سوۆەتتiك زامان يدەولوگياسىنا مۇلدە قايشى، وسىنشاما تەرەڭ ۇعىمنىڭ تامىرى نەدە؟ ءوزi ويلاپ تاپتى ما، الدە كەيiندە جوققا سايعان ۇلتتىق سانانىڭ ارىدان جەتكەن جاڭعىرىعى ما؟ گەوگرافيا مۇعالiمi تولەۋقان جاقىپوۆ – ول كەزدەگi ەڭ باستى جوعارعى وقۋ ورنى قازپي-دiڭ العاشقى تولقىن تۇلەكتەرiنiڭ قاتارىنان ەكەن. الاش-وردا يدەالدارى ءالi كومەسكi تارتا قويماعان كەزەڭدە قالىپتاسقان. دايىن تەزيستi ساناعا سiڭiرۋ ءۇشiن دە ۇلكەن پايىم، پاراسات كەرەك. قايتكەندە دە، قاراپايىم اۋىل مۇعالiمiنiڭ كوكiرەگiندە تۇنعان مۇڭ مەن زiلدiڭ سالماعىن كiم بiلگەن. اقىرى ءوزi دە وتارشىل الاپاتتىڭ قۇربانى بولدى – ارادا ەكi جىل وتكەندە، ءدال iرگەدە جارىلعان قۋاتتى، ەڭ العاشقى سۋتەگi بومباسىنىڭ زاردابىنان ايىقپاس سىرقاتقا ۇشىراعان اعايىندار قاتارىندا ءشايiت كەتكەن ەدi.
مۇتار ماعاۋين، جازۋشى
دەرەككوزى: zhasalash.kz
