اپاتتىلىق دەڭگەيىن 20%-عا جانە ەنەرگەتيكالىق جانە كوممۋنالدىق اكتيۆتەردىڭ توزۋىن ەل بويىنشا 40%-عا دەيىن تومەندەتۋگە ارنالعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ەنەرگەتيكالىق جانە كوممۋنالدىق ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتۋ» ۇلتتىق جوباسىن ازىرلەۋ شەڭبەرىندە وتاندىق ەلەكتر تەحنيكالىق جابدىقتاردى وندىرۋشىلەر مەن ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى سالاسىنداعى ساراپشىلاردىڭ قاتىسۋىمەن ارنايى دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى، - دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
ءىس-شارادا جوبانى ءساتتى جۇزەگە اسىرۋداعى جەرگىلىكتى تاۋار وندىرۋشىلەردىڭ شەشۋشى ءرولى، سونداي-اق ولاردىڭ بەلسەندىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قاجەتتى مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارى جايلى تالقىلاندى. ەنەرگەتيكا ۆيسە-مينيسترى باقىتجان يلياس ءوز سوزىندە اتاپ وتكەندەي، ەلەكتر جەلىلەرىن جاڭعىرتۋ قازاقستاندى تۇراقتى ەنەرگيامەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ ماڭىزدى قادامى بولىپ تابىلادى.
«قازاقستاندىق كومپانيالاردىڭ قۇرال-جابدىقتاردىڭ نەگىزگى تاسىمالداۋشىسىنا اينالۋى ماڭىزدى. وسىعان بايلانىستى ۇكىمەت ۇزاق مەرزىمدى كەلىسىم-شارتتار جاساسۋ جانە ءوز جەرىمىزدە شىعارىلعان جابدىقتاردى ساتىپ الۋ سىندى مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىن ەنگىزۋدى جالعاستىرۋدا.
ۇكىمەت قابىلداعان شارالاردىڭ ارقاسىندا بيىل بۇل كورسەتكىشتىڭ ايتارلىقتاي وسۋىنە مۇمكىندىك تۋدى. قازاقستاندا اعىمداعى جىلدىڭ 9 ايىندا ورتا ەسەپپەن تاۋارلار مەن قىزمەتتەردى ساتىپ الۋ كولەمى 21،2 ترلن جەتتى. بيىلعى جىلدىڭ 11 ايىندا وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەرمەن جاسالعان ۇزاق مەرزىمدى كەلىسىمشارتتاردىڭ كولەمى 34 پايىزعا ارتىپ، 372 ملرد تەڭگەنى قۇرادى»، - دەدى باقىتجان يلياس.
بۇل رەتتە، ەنەرگەتيكا ۆيسە-مينيسترىنىڭ ايتۋىنشا، قولداۋ كورسەتىلىپ جاتقان وتاندىق وندىرۋشىلەر جۇمىس ورىندارىن قۇرۋىن، الەۋمەتتىك جانە ەكولوگيالىق ماسەلەلەرگە جاۋاپتى بولۋىن، لوكاليزاسيالاۋدى ارتتىرۋىن، الدىڭعى قاتارلى تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋىن جانە عزتكج- نى دامىتۋىن تالاپ ەتەدى.
ءوز كەزەگىندە، «Steppa Development Fund» جوباسىنىڭ جەتەكشىسى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى اكسەلەراسيا توبىنىڭ كەڭەسشىسى دياس سەرىكوۆ ءوز بايانداماسىندا 2023 جىلدىڭ قورىتىندىسىمەن سالىستىرعاندا قولداۋ شارالارىنىڭ وڭ ديناميكاسى تۋرالى مالىمدەدى.
ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى سالاسىنداعى ساتىپ الۋلارداعى وتاندىق تاۋار ءوندىرۋ ۇلەسى 13 پايىزدى نەمەسە 2،3 ملرد. عانا جەتكەن.
«ينفراقۇرىلىمدىق جانە يننوۆاسيالىق دامۋعا جاردەمدەسۋ قاۋىمداستىعى» زاڭدى
تۇلعالار بىرلەستىگىنىڭ ءتوراعاسى ۇلىقبەك سۇلتان دوڭگەلەك ۇستەلگە قاتىسۋشىلاردى
ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردىڭ قارجى قۇرالدارىمەن تانىستىرىپ، لوكاليزاسيانى دامىتۋ تۋرالى ايتىپ، وسى سالاداعى نەگىزگى قىزمەت كورسەتۋشىلەرمەن تانىستىردى. ايتا كەتۋ كەرەك، بۇگىندە قازاقستاندا جەرگىلىكتى ەنەرگەتيكالىق قۇرال-جابدىقتاردى ءوندىرۋدىڭ ءبىرقاتار تابىستى ۇلگىلەرى بار. وسىنداي كاسىپورىنداردىڭ قاتارىندا 65 جىلدان اسقان كەنتاۋ ترانسفورماتور زاۋىتى، ورتالىق ازياداعى جوعارى قۋاتتى ترانسفورماتورلار مەن رەاكتورلاردى شىعاراتىن ەڭ ءىرى «Asia Trafo» زاۋىتى، استانا ەلەكتروتەحنيكالىق زاۋىتى، وتاندىق ساناۋىشتارىن جاسايتىن «Saiman» كاسىپورنى، پەتروپاۆل ماشينا جاساۋ زاۋىتى، ت.ب. ونەركاسىپتەر بار.
قازاقستاننىڭ ەلەكتر ماشينا جاساۋ قاۋىمداستىعىنىڭ باسقارۋشى ديرەكتورى عالىم بۋلاتوۆ وتاندىق وندىرۋشىلەردىڭ جابدىقتارىن پايدالانۋ ەلدىڭ ەنەرگەتيكالىق تاۋەلسىزدىگى مەن قاۋىپسىزدىگىنىڭ كەپىلى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. بۇعان تۇرتكى بولعان جاعداي، يمپورتقا قاراعاندا وتاندىق جابدىق ءبىرىنشى كەزەكتە قاۋىپسىزدىك تالاپتارىنا ساي جانە وتاندىق ينفراقۇرىلىمعا ارنالعان.
سپيكەر تۇتىنۋشىلار مەن وندىرۋشىلەر اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ قازاقستاندىق
يۋريسديكسيادا بولاتىنى ۇلكەن مارتەبە ەكەنىن ايتتى.
دوڭگەلەك ۇستەلگە قاتىسۋشىلار ەلەكتر جەلىلەرىن جاڭعىرتۋدا وتاندىق تەحنيكا مەن
تەحنولوگيالاردى قولدانۋدىڭ باسقا دا ارتىقشىلىقتارى بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى:
ەكونوميكالىق دامۋ: جەرگىلىكتى وندىرۋشىلەردى قولداۋ جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋعا،
وتاندىق كومپانيالاردان تۇسەتىن سالىقتى ارتتىرۋعا جانە ەل ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىن
ىنتالاندىرۋعا كومەكتەسەدى.
تۇراقتى دامۋ: ءوندىرىستى لوكاليزاسيالاۋ يمپورتقا تاۋەلدىلىكتى ازايتادى، ەنەرگەتيكالىق جانە ەكونوميكالىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتادى.
ساپا جانە قولجەتىمدىلىك: جەرگىلىكتى كومپانيالاردىڭ ەلىمىزدىڭ قاجەتتىلىكتەرىنە
بەيىمدەلگەن سەنىمدى جانە ساپالى ءونىمدى ۇسىنا وتىرىپ، ۇلتتىق جوبانىڭ سۇرانىسىنا كوپ كۇتتىرمەي جاۋاپ بەرۋ مۇمكىندىگىنە يە بولادى.
وسىعان بايلانىستى ساراپشىلار مەن وندىرۋشىلەر مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىن كۇشەيتۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى، مىسالى:
لوكاليزاسيالاۋ ۇلەسى جوعارى قازاقستاندا بار جابدىقتاردى وندىرۋگە مەملەكەتتىك
تەندەرلەرگە قاتىسۋعا پرەفەرەنسيالار؛
ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى ينفراقۇرىلىمىن جاڭعىرتۋ ءۇشىن وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردەن
جابدىقتى ساتىپ الۋ ءۇشىن «يدف» اق ارقىلى ليزينگتىك قارجىلاندىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ؛
«قازاقستاننىڭ دامۋ بانكى» اق جانە «دامۋ» كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ قورى» اق قۇرالدارىن قارجىلاندىرۋ كەزىندە وڭدەۋشى ونەركاسىپتى قولداۋعا قاراجات تاپشىلىعىن جويۋ، ءار سالا ءۇشىن قولداۋ قۇرالدارىن قارجىلاندىرۋعا جەكە ليميتتەردى بەرۋ؛
ەنەرگەتيكالىق جانە ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردىڭ مەردىگەرلەرىن مۇمكىندىگىنشە وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردەن جابدىقتارىن ساتىپ الۋعا جانە مۇنداي تالاپتى ورىنداماعانى ءۇشىن ءتيىستى جاۋاپكەرشىلىكتى بەلگىلەۋگە زاڭنامالىق تۇرعىدان مىندەتتەۋ؛
قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ كەزىندە تاپسىرىس بەرۋشىلەردى،
سونداي-اق شەتەلدىك ينۆەستورلاردى وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردىڭ جابدىقتارىن
پايدالانۋعا زاڭنامالىق تۇرعىدان ىنتالاندىرۋ؛
وففتەيك كەلىسىم-شارتتارى، ءوندىرىستى سۋبسيديالاۋ جانە سالىق جەڭىلدىكتەرى ارقىلى قولداۋ؛
عىلىمي ازىرلەمەلەردى قارجىلاندىرۋ جانە يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ؛
سالادا ستارتاپتاردى قولداۋ ءۇشىن پرەفەرەنسيالىق جاعدايلار جاساۋ؛
جاڭعىرتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنە ارنالعان يمپورتتىق جابدىقتى جەتكىزۋشىلەر ءۇشىن قوسىلاتىن قۇن سالىعىن جويۋ بويىنشا جەڭىلدىكتەر مەن ەرەجەلەردى الىپ تاستاۋ.
شاراعا حالىقارالىق كومپانيالاردىڭ وكىلدەرى دە قاتىسىپ، وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەرگە قولداۋ كورسەتۋ تاجىريبەسىمەن ءبولىستى. وسىلايشا، MRC Türkiye تۇرىك كومپانياسىنىڭ وكىلى مەحمەت كودجاوگلۋ وتاندىق قازاقستاندىق ءونىمدى ساتىپ الۋ ۇلەسى 80%-عا جەتەتىن شەتەلدىك ينۆەستورلاردى كورپوراتيۆتى تابىس سالىعىنان بوساتۋدى ۇسىندى.
ەلدە تىكەلەي ءوندىرىسى بار وتاندىق وندىرۋشىلەردى تارتا وتىرىپ، ەلەكتر جەلىلەرىن مودەرنيزاسيالاۋ اپاتتار دەڭگەيىن تومەندەتۋ، لوگيستيكالىق شىعىنداردى ايتارلىقتاي تومەندەتۋ تۇرعىسىنان ازاماتتاردىڭ ومىرىنە وڭ اسەر ەتەدى. بۇل ونىمدەردى قولجەتىمدى ەتەدى، سونىمەن قاتار جەدەل قىزمەت كورسەتۋدى قامتاماسىز ەتەدى. بۇكىل ەل بويىنشا نىسانداردىڭ ارتىقشىلىقتارى ەكولوگيالىق تۇراقتىلىقتى دا قامتيدى: جەرگىلىكتى ءوندىرىس كومىرتەگى ءىزىن ازايتۋعا كومەكتەسەدى.
ءماجىلىس دەپۋتاتى ەدىل ءجاڭبىرشيننىڭ ايتۋىنشا، نارىقتى قورعاۋ (پروتەكسيونيزم) تاقىرىبى ستراتەگيالىق ماڭىزدى بولعاندىقتان، بۇگىندە كەز كەلگەن ەل ءۇشىن وزەكتى.
بۇل الەمدىك تاجىريبە جانە قولداۋ شارالارىن، ونىڭ ىشىندە جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ قاراجاتىن پايدالانۋعا كەشەندى كوزقاراستى تالاپ ەتەدى.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، «ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى سالاسىنداعى وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردى مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارى» تاقىرىبىنداعى دوڭگەلەك ۇستەلدى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن قازاقستاننىڭ ەلەكتر ماشينالارىن جاساۋشىلار قاۋىمداستىعى مەن ينۆەستيسيالاردى ىنتالاندىرۋ جانە ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ قاۋىمداستىعى ۇيىمداستىردى. ءىس-شاراعا ق ر ەنەرگەتيكا ۆيسە-مينيسترى باقىتجان يلياس، پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى ەدىل جاڭبىرشين، پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، «اق جول» قدپ ءتوراعاسى ازات پەرۋاشيەۆ، «Alageum Electric» كومپانيالار توبىنىڭ ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى ەركەبۇلان ءىلياسوۆ، «اەتز» باس ديرەكتورى اسقار سىزدىقوۆ، «Steppa Development Fund» جوبا مەنەدجەرى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ اكسەلەراسيا توبىنىڭ كەڭەسشىسى دياس سەرىكوۆ، سالالىق قاۋىمداستىقتاردىڭ جەتەكشىلەرى مەن مۇشەلەرى، ترانسفورماتورلاردى، كابەل ونىمدەرىن، قۇرال-سايمانداردى، قوسالقى ستانسيالاردى جانە شكاف ونىمدەرىن شىعاراتىن وتاندىق وندىرۋشىلەر، حالىقارالىق ساراپشىلار مەن عىلىمي قاۋىمداستىقتىڭ مۇشەلەرى بولىپ قاتىستى.
